У Торъял кундем

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Район
У Торъял кундем
Новоторъяльский район
Тисте[d] Ойып
Тисте[d] Ойып
Эл Россий Россий
Ужашыже Марий Эл
Административ рӱдӧ У Торъял
Администраций вуйлатыше Блинов Василий Васильевич
Эртыш да географий
Негызлыме 1924
Кумдык 920 км²
Шагат ӱштӧ MSK (UTC+4)
Калыкчот
Калыкчот 16 272 чел. (2010 ий)
Калык-влак марий, руш
Инаныше-влак Танле
Официал йылме-влак руш,марий
Цифрр идентификатор-влак
Телефон код +7 83636
Автомобиль код 12

Официал сайт
У Торъял кундем картыште
Логотип Викисклада Медиафайлы на Викискладе

У Торъял кундем, У Торъял район (рушла Новоторъя́льский райо́н) — Марий Эл республикысе муниципал район. Административ рӱдер — У Торъял ола сынан посёлко.

Географий[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Марий Элын йӱдвел-эрвелныже верланен. Йӱдвелне Виче велын Пыжанъю кундем (Пижанский район) да Кукарка кундем (Советский район) дене, эрвелне Шернур кундем дене, кечывалвелне да кечывалвел-эрвелне У Роҥго да Кужэҥер кундемла дене, касвелнеОршанке кундем дене пошкудылана. Тыге картыште ончалаш гын, ты Киров областьынат да Марий Элынат икгай лӱман район-влак улыт – «Советский район», мо оҥай нуно ваш-ваш пошкудо улыт.

Кундем кумдык 920 км² (але 92009 га)-ыш шуеш.

Вӱд[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Кундемыште 1043 га вӱд айла, куп-влак — 117 га наре. Кундем гоч Лемде, Толман да Шӱкшан эҥер-влак йогат.

Чодра[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Кугу чодра уке, но изи куэр, шопкер, кожла-влак улыт, марий кӱсото-влак — 12230 га-ште верланеныт.

Эртымгорно[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

1920 ий марте У Торъял кундемын мландыже Вятский губернийысе Уржум да Яраҥ уездлашке пурен. Марий автономий областьым чоҥымеке, кызыт У Торъял кундемыш пурышо илмывер-влак тунам Сернурский кантоныш ушненыт. 1924 ийыште Новоторъяльский кантон чоҥалтын. РСФСР Кӱшыл Каҥаш Президиумын кӱштыкшӧ почеш 11 Ӱярня 1959 ийыште Пектубаевский районным пытареныт да тудын илмывер-влакше тӱҥ шотышто Новоторъяльский районыш пуреныт.

РСФСР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Кӱштыкшӧ почеш 1 Пургыж 1963 ийыште у административлымаш системе почеш Марий АССРыште 7 ялозанлык район ышталтын. Новоторъяльский районым пытареныт, тудын мландыже Советский районыш ушнен.

4 Ӱярня 1964 ий РСФСР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Кӱштыкшӧ почеш Новоторъяльский районым угыч илаҥдареныт.

Калык[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

1 Шорыкйол 2005 ийысе шотлымаш почеш кундемысе 147 илымверыште 18 100 еҥ илен.

Административ шеледымаш[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Ял-влак[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Экономика[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Ялозанлык[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Кундемыште 2 ял озанлык предприятий шотлалтеш:

  • «Первое мая»
  • «Авангард»

Культура да образований[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Тӱвыра тӧнеж-влак:

  • ялысе книгагудо-влак.
  • районысо тоштер.
  • культур да каныш рӱдер.

Туныктымо учреждений-влак:

  • 6 школ.
  • 10 йочасад.
  • Йоча усталык пӧрт
  • Йоча да самырык-влаклан спорт школ
  • Э. Сапаев лӱмеш сымыктыш школ.

Тазалык аралтыш[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

  • У Торъялысе рӱдӧ эмлывер
  • Пектубаевысе врачебный амбулаторий
  • Масканурысо врачебная амбулатория
  • 29 медпункт

Лӱмлӧ еҥ-влак[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]

Кылвер-влак[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]