Кӱсото

Кӱсото — Марий кумалтышым эртарыме пӱртӱс лоҥгасе верла. Ял воктенысе ото, курык, але изи чодыралаште верлана.

Кугу кумалтышым эртарыме верлаште кӱсото йыр печым печыме, кӧргышкӧ кум пурымаш уло: эрвел гыч — надыр семын кондымо-вӱдымӧ кайык да янлык-влаклан, кечывалвел гыч — яндар вӱдым нумалмылан, касвел гыч — кумалтышыш толшо калыклан. Кӱсото покшелне кумалме пушеҥге шогышаш (тӱҥ шотышто куэ), нунын воктене шагым (алтарь) шогалтат, тулотым ылыжтат.

Кӱсотышто Ош Поро Кугу Юмо дене кыл ышталтеш, сандене нине верлам марий-влак моткоч чот пагалат. Тушко кумалтышыш да кумалтышлан ямдылалтме годым гына пурат, осал пашам ышташ ок лий; кӱсотышто кычкыраш, кугу йӱкын ойлаш — ойӧрӧ.

Марий кумалтышыште шкем кучымаш

Кумалтыш деч ончыч мончаш пурыман, але вӱд дене йӱштылалтман. Вара киндым, мелнам, туарам, пурам, сортам ямдылат — тидым кумалтышышке наҥгаяшлан погыман. Надырым пышташлан солыкым, шовычым пырля налыт. Кӱсотышто кумалме лем да пучымыш дене сийлалташлан кӱмыж, совла да корка кӱлыт. Юмо деч ала мом йодаш шонышо-влак пырля шӱрашым да шинчалым налшаш улыт, ший тӱсан кӱртньӧ оксам вӱд дене шӱялтыман да яндар нершовычыш пӱтырал пыштыман.

Эрдене яндар да йӧнлӧ вургемым чийыман (ӱдырамаш-влаклан йолашым чиен толаш ок лий, вуйышко шовычым пидман), пӧрт гыч лекме деч ончыч сортам чӱктен, юмылан пелештыман. Кӱсотыш пурымо деч ончыч вуйым сават, телефоным йӧрыктыман. Кумалтышыште фотографийым ышташ да видеом войзаш карт кугыза-влакын келшымышт почеш гына лиеш.

Вӱрым, надыр семын пыштыме комбо, шорык ӱшыкыжым ньыктымым войзаш огеш лий. Кӱсотышто куржталаш, кычкыраш, кугу йӱкын ойлаш ок лий. Могай тулото воктене айдеме шогалын гын тудо верыштак кумалтыш мучко лийышаш. Кӱсотышто памаш уло гын тушто чурийым шӱялтыман, вӱдым авызлен ончалман, пырля кленчаште памаш вӱдым мӧҥгышкӧ налаш лиеш. Памашымат пагалыман - вӱдым корка дене налыт.

Эше икана тушко толаш кумыл уло гын тӱҥ пушеҥге укшышто тасмым кылден кодат.

Кумалме годым айдеме карт кугыза деке толеш, кӱмыжыш шке «ший» оксажым пышта, вара онаеҥлан толмо амалже нерген ойла. Карт кугыза, толшым колыштмек, Ош Поро Кугу Юмо ончылно мутым пелешта, йодеш, вара толшылан сугыньым пуа. Кӱсото гыч лекме годым шӱкым кодаш ок лий, карт кугыза-влаклан да кӱсотылан тауштыман.

Мӧҥгӧ пӧртылмеке адакат сортам чӱктыман, пырля кондымо пучымышым, лемым ӱстембаке шындат, юмылан пелештыме мут деч вара родо да пошкудо-влакым сийлат. Кӱсотысо кочыкышым луктын шуаш, вольык, янлыклан пуаш ок лий.