Шернур кундем
| |||
| Эл | |||
|---|---|---|---|
| Статус |
Кундем | ||
| Ужашыже | |||
| Административ рӱдӧ | |||
| Негызлыме | |||
| Администраций вуйлатыше |
Адиганов Сергей Леонидович | ||
| Официал йылме-влак |
руш, марий | ||
| Калыкчот (2010 ий) |
24 832 | ||
| Калык-влак |
марий, руш | ||
| Инаныше-влак |
Танле | ||
| Кумдык |
820 км² | ||
|
| |||
| Шагат ӱштӧ | |||
| Телефон код |
83633 | ||
| Автомобиль код |
12 | ||
| Официал сайт | |||
Шернур кундем, Шернур район (рушла Сернурский район) — Марий Эл Республикысе район. Административ рӱдер — Шернур ола сынан посёлко.
Географий[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Марий Эл республикын йӱдвел эрвел могырышто Виче кӱкшакаште верланен. Кужэҥер, У Торъял, Поранча, Марий Тӱрек кундемла дене пошкудо, йӱдвел могырым Киров вел дене. Кундемын шочмыжлан 20 курымын колымшо ийлажым шотлыман. 1921 ий шорыкйолын 15 кечынже Шернур кантоным почыныт. Тудо Виче губернийын Вӱрзым ден Яраҥ уезд-влакым ушен шоген. Кундемын кумдыкшо 1000 утла квадрат километр. 2004 ийысе перепись почеш районышто 27,7 тӱжем еҥ ила.
Эр пагытыште вияҥ толмо корныжо[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Шернур кундемым эҥер, памаш, ер кӱкшака, олык , пасу кундем маныт. Эн ондак тиде мландыш одо марий-влакын тукымышт толын лектыныт. Шернур кундемын шуко топонимже-влак одо марий-влакын илымышт нерген ушештарат. 14-ше курым гычын марий-влак тиде кундемыш илаш толаш тӱналыныт.
Шымлызе-влакын ойлымышт почеш, республикын йудвел-эрвел кундемым илаш йӧндарыме кок толкын дене эртен. Икымше толкынлан тӱҥалтышым 1374 ийыште пыштеныт. Тунам новгородец-влак Виче эҥер сереш Хлынов олам чоҥеныт. Яраҥ, Кокшар, Вӱрзым, Нолинск уезд-влакын топонимикышт ойла, Шернур кундемышке илаш толшо марий -влакын тукымыштлан кечывавел Кировысо марий-влак шотлалтыт. Верысе преданий почеш, Ананур, Купсола ял-влак ноля марий-влакын полшымо дене Ноля эҥер сереш шочыныт, Дубники яллан негызым Яраҥысе марий-влак пыштеныт.
Кундемын XVI—XVII курым жапысе вияҥ толмо корныжо[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
XVI—XVII курымлаште Озаҥ ханствым Моско ола деке ушымо дечын вара, Шернур кундемым Юл гычын толшо руш-влак илаш авалташ тӱҥалыныт. Оно-Морко, Моркинер Шернур кундемысе ял-влакын лӱмышт ойла: тышке Морко кундемысе марий-влакат илаш толыныт. XVI—XVII курымлаште Моско кугыжанышын кучемым марий кундемыште пеҥгыдемдашлан 1554 ийыште Вӱрзым, 80-шо ийлаште Кукарка олалам нӧлтеныт. Кызытсе Марий кундемнан йӱдвел-эрвел могыржо пӱтынек Озаҥ уездын Алат корно составышке пурен. Марий кундемыште илем-влак шукыж годым памаш, эҥер, ер воктене шочеденыт. Мланде пашамат ышташ, кол кучаш сай йӧн лийын.
Рӱдӧ: Шернур.
