Юлсер кундем: версий-влак коклаште ойыртем

Юлсер кундем
	Кундем
Юлсер кундем
	Волжский район
Тисте[d]	Ойып
	56°06′ с. ш. 48°30′ в. д.HGЯO
Эл	Россий
Ужашыже	Марий Эл
Административ рӱдӧ	Юлсер-Ола
Администраций вуйлатыше	Эшкинин Геннадий Васильевич
Эртыш да географий
Негызлыме	1939
Кумдык	913,86 км²
Шагат ӱштӧ	MSK (UTC+4)
Калыкчот
Калыкчот	23 600 чел. (2010)
Чаклык	25,9 чел./км²
Калык-влак	марий, руш
Инаныше-влак	Танле
Официал йылме-влак	руш,марий
Цифрр идентификатор-влак
Телефон код	83631
Автомобиль код	12
	Официал сайт
	Медиафайлы на Викискладе

Интерактивная навигация по истории

← Ончычсо тӧрлатымаш-влак Вес тӧрлатымаш →

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме

ВизуальныйВики-текст

Вияш

11:25, 15 ага 2014 жаплан версий

Юлсер кундем (рушла Волжский район) — Марий Эл Республикысе муниципал кундем. Кундемын рӱдолаже – Юлсер ола (рушла Волжск).

Географий

Юл эҥерын шола серыштыже, Марий Элын кечывалвел-эрвелныже верланен. Провой, Морко кундемла воктене, Суас Эл дене чек уло; тыгак, кечывалвелне Юл эҥер гоч Чуваший дене пошкудылана.

Кумдык — 913,86 км² (але 91 386 га).

Юлсер кундемышке «Марий Чодра» калыкле паркын кечывалвел-эрвел ужашыже пура. Кундемыште Элнет эҥерын вӱдкумдыкшо верланен, тыгак, Юлсер вел мотор ер-влаклан поян: Кугыер (Яльчик), Сузак ер, Мӱшыл ер, Елан ер, Нужан ер да т.м.

Эртымгорно

Файл:Святой Гурийын черкыже.jpg

Шнуй Гурийын черкыже

Кокласе курым жапыште кундемын мландыже Озаҥ ханлыкыште лийын. Руш кугыжан армийже толмо деч вара ты мланде Озаҥысе, Шавашарысе да Чарласе уездлаште (Озаҥ губерний) лийын.

26 Сорла 1939 ийыште РСФСР Кушыл Каҥашын кӱштыкшӧ почеш Сотнур кантонын 6 ялсоветым да Провой кантонын 3 сельсоветшым ушымо дене Лопатино кундем ышталтын. Кундем рӱдерлан Лопатино кугыялым палемденыт. 1940-ше ийыште кугыяллан Юлсер лӱмым да ола статусым пуымо. Кундем рӱдерын лӱмжым вашталтыме дене кундемынат лӱмжӧ вашталтын – Юлсер кундем лийын.

Калык

2009 ий 1 Шорыкйоллан Юлсер кундемыште (ола деч посна) 23 641 еҥ ила, нунын кокла гыч:

Марий-влак — 86 %
Руш-влак — 12,2 %
Суас-влак — 0,7 %
Чуваш-влак — 0,3 %
моло калык-влак — 0,8 %

Юлсер ола — республикыште шкешотан муниципал кундем. Олаште 56 490 еҥ ила, нунын кокла гыч:

Руш-влак — 68 %
Суас-влак — 16 %
Марий-влак — 12 %

Кундемыште калыкчот почеш кокымшо верыште шогышо илымвер — Приволжский ола сынан кугыял (2003 ийыште 4300 еҥ илен).

Административ шеледымаш

Юлсер кундемыште 1 ола, 7 ял шотан илем, 76 илымвер (нунын кокла гыч 1 ола сынан кугыял — Приволжский) уло. 2008 ий 18 Шорыкйоллан кундемыш тыгай муниципал образований-влак пурат:

Приволжский ола шотан илем (54,40 км²):

о.с.к. (п.г.т) Приволжский (административ рӱдер);
Александровка ял,
Красная Горка (Лягушкино) ял.

Кугу Порат ял шотан илем (60,30 км²):

Шарача села (Новые Параты) (административ рӱдер);
Куэрласола ял,
Пызырьгуп ял,
Ватынъер ял,
Вакутсола ял,
Пызырьгуп кутыр,
Кожлалӱвал ял,
Кытынсола ял,
Мучашъер ял,
Отымбал ял,
Йыраҥъял ял,
Черкысола ял (Старые Параты),
Урняк ял

Корамас ял шотан илем (88,00 км²):

Чодыраял ял (административ рӱдер);
Пезмучаш ял,
Усола Корамас ял,
Нурмучаш ял
Изи Корамас
Кабаксола
Октябрьский кутыр

Упшер ял шотан илем (104,56 км²):

Нурсола (Полевая) ял (административ рӱдер);
Элнеттÿр ял,
Кичиер кугыял,
Мӱльмарий - Ваштар Курык (Кленовая Гора) кугыял,
Кӱчыклук (Коротково) ял,
Шопкер ял,
Шийсола ял,
Яльчик кугыял

Пӧтъял ял шотан илем (268,40 км²):

Пӧтъял ял (административ рӱдер);
Пӱнчысола ял,
Кугу Олыкъял ял,
Кӱшыл Азъял ял,
Кокласола ял,
Эҥерӱмбал ял,
Карай ял,
Кожласола ял,
Йывансола ял,
Чапчык ял,
Курыктӱр ял,
Курыкӱмбал ял,
Ӱлыл Азъял ял,
Шӱргыял ял,
Тошнер ял,
Учимсола ял,
Ӱлылсола ял,
Ярамарий ял
Токози ял
Егытсола

Памар ял шотан илем (103,00 км²):

Памар села (административ рӱдер);
Пӧртанур ял,
Чодыраял - Изи Парат ял,
Передовик ял,
Унур кутыр,
Кӱсола (Часовенная)
Шеренгуп ял
Нуръял ял
Лапкасола ял
Курыктӱр ял
Луксум кугыял

Сотнур ял шотан илем (102,00 км²):

Сотнур (административ рӱдер);
Азъял кутыр,
Курмызак ял,
Куршамбал ял,
Кӱсола ял,
Нурмучаш Шайра ял,
Памашэҥер ял,
Порашпиляк ял,
Курыкйымал Шайра ял,
Полатсола ял,
У Тумер ял,
Шайрамбал ял,
Руш Шайра ял

' Эмеково ял шотан илем (133,20 км²):

Купсола (Эмеково) (административ рӱдер);
Усола (Алексеевское),
Куптӱр ял,
Кукшэҥер ял
Ялагин ял,
Моркыял кутыр,
Моркыял ял,
Чолемсола ял,
Яльчик кугыял

Экономике

Промышленность

Юлсер кундемын тӱҥ промышленностьшылан оҥам-пырням да кагазым ыштымаш шотлалтеш. Юлсер олаште Марий ЦКК верланен.

Тыгакак, Кугыер (Ялчык) ерын серыштыже каныме базе-влак шогат.

Ял озанлык

Транспорт

Культур

Юлсер кундемыште «Марий Чодра» калыкле паркын ужашыже шога.

Кылвер-влак

Марий Эл

Административ рӱдӧ: Йошкар-Ола
Олала: Юлсер-Ола | Провой | Чыкма

Муниципал территорий шеледымаш:

@@ 62 корно: / 62 корно: @@
 == Географий ==
 [[Файл:Yalchik lake.jpeg|thumb|240px|left|[[Ялчык]] ерым тачат ожнысо семын Кугыер лӱмдат]]
-[[Файл:Seaeye.jpg|thumb|240px|left|«[[Мӱшыл]] ер» («Морской Глаз»)]]
+[[Файл:Seaeye.jpg|thumb|240px|left|«[[Мӱшыл ер]]» («Морской Глаз»)]]
 [[Юл]] эҥерын шола серыштыже, Марий Элын кечывалвел-эрвелныже верланен. [[Провой кундем|Провой]], [[Морко кундем]]ла воктене, [[Суас Эл]] дене [[чек]] уло; тыгак, кечывалвелне Юл эҥер гоч [[Чуваший]] дене {{comment|пошкудылана|соседствует}}.
 Кумдык — 913,86 км² (але 91 386 [[га]]).
-Юлсер кундемышке «[[Марий Чодра]]» калыкле паркын кечывалвел-эрвел ужашыже пура. Кундемыште  [[Элнет]] эҥерын бассейнже верланен, тыгак, Юлсер вел мотор ер-влаклан поян: [[Ялчык|Кугыер]] (Яльчик), Глухой ер, [[Мӱшыл]] («Морской Глаз»), [[Елан]] ер, [[Нужан]] ер да т.м.
+Юлсер кундемышке «[[Марий Чодра]]» калыкле паркын кечывалвел-эрвел ужашыже пура. Кундемыште  [[Элнет]] эҥерын вӱдкумдыкшо верланен, тыгак, Юлсер вел мотор ер-влаклан поян: [[Ялчык|Кугыер]] (Яльчик), {{comment|[[Сузак ер]]|рушла - Глухое}}, {{comment|[[Мӱшыл ер]]| рушла - Морской Глаз}}, [[Елан ер]], [[Нужан ер]] да т.м.
 == Эртымгорно ==
 [[Файл:Святой Гурийын черкыже.jpg|306px|thumb|right|Шнуй Гурийын черкыже]]
-{{comment|Кокласе курым|Средневековье}} жапыште кундемын мландыже [[Озаҥ ханстве|Озаҥ ханствыште]] лийын. Руш кугыжан армийже толмо деч вара ты мланде [[Озаҥ]]ысе, [[Шавашар]]ысе да [[Чарла]]се уездлаште ([[Озаҥ губерний]]) лийын.
+{{comment|Кокласе курым|Средневековье}} жапыште кундемын мландыже [[Озаҥ ханстве|Озаҥ ханлыкыште]] лийын. Руш кугыжан армийже толмо деч вара ты мланде [[Озаҥ]]ысе, [[Шавашар]]ысе да [[Чарла]]се уездлаште ([[Озаҥ губерний]]) лийын.
 Сорла [[1939]] ийыште [[РСФСР]] Кушыл Каҥашын кӱштыкшӧ почеш Сотнур кантонын 6 ялсоветым да Провой кантонын 3 сельсоветшым ушымо дене Лопатино кундем ышталтын. Кундем рӱдерлан Лопатино кугыялым палемденыт. [[1940]]-ше ийыште кугыяллан Юлсер лӱмым да [[ола]] статусым пуымо. Кундем рӱдерын лӱмжым вашталтыме дене кундемынат лӱмжӧ вашталтын – Юлсер кундем лийын.
@@ 83 корно: / 83 корно: @@
 * моло калык-влак — 0,8 %
-Юлсер ола — республикыште шкешотан муниципал образований. Олаште  56 490 еҥ ила, нунын кокла гыч:
+Юлсер ола — республикыште шкешотан муниципал кундем. Олаште  56 490 еҥ ила, нунын кокла гыч:
 * [[Руш]]-влак — 68 %
 * [[Суас]]-влак — 16 %
@@ 157 корно: / 157 корно: @@
 * Передовик ял,
 * Унур кутыр,
-* Кӱсола (Часовенная) ял
+* Кӱсола (Часовенная)
 * Шеренгуп ял
 * Нуръял ял
@@ 164 корно: / 164 корно: @@
 * Луксум кугыял
 '''Сотнур ял шотан илем''' (102,00 км²):
-* [[Сотнур]] села (административ рӱдер);
+* [[Сотнур]] (административ рӱдер);
 * Азъял кутыр,
 * Курмызак ял,
@@ 178 корно: / 178 корно: @@
 * [[Руш Шайра]] ял
 ''' Эмеково ял шотан илем'' (133,20 км²):
-* Купсола [[Эмеково]] села (административ рӱдер);
+* [[Купсола (Юлсер кундем)|Купсола]] (Эмеково) (административ рӱдер);
-* Усола - Алексеевский села,
+* Усола (Алексеевское),
 * Куптӱр ял,
 * Кукшэҥер ял