Йошкар-Ола
| Ола | |||||
| Йошкар-Ола | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Якшар-Хала | |||||
 | |||||
|
|||||
| 56°37′58″ с. ш. 47°53′45″ в. д.HGЯO | |||||
| Эл |
 Россий |
||||
| Федераций субъектше | Марий Эл | ||||
| Оласе йырвел | Йошкар-Ола | ||||
| Вуйлатыше | Евгений Маслов[1] | ||||
| Эртыш да географий | |||||
| Негызлыме | 1584 ий[3] | ||||
| Икымше гана палемдыме | 1584 | ||||
| Тошто лӱм-влак |
1919 ий деч — Чарла 1928 ий деч — Йошкаркакшан |
||||
| Ола | 1781 | ||||
| Кумдык |
|
||||
| Рӱдын кӱкшытшӧ | 100 метр | ||||
| Шагат ӱштӧ | UTC+3:00[d] | ||||
| Калыкчот | |||||
| Калыкчот | ▲ 252 935[2] еҥ (2012) | ||||
| Агломераций | ▲ 263 506[2] еҥ (2012) | ||||
| Катойконим | йошкар-оласе | ||||
| Официал йылме | марий йылме да руш йылме | ||||
| Цифрр идентификатор-влак | |||||
| Телефон код | +7 8362 | ||||
| Почто индекс | 424000 | ||||
| Автомобиль код | 12 | ||||
|
|
|||||
| i-ola.ru | |||||
|
|
|||||
 Медиафайлы на Викискладе | |||||
![Тисте[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Yoshkar-Ola_(Mariy-El).png)
![Ойып[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_Arms_of_Yoshkar-Ola_(Mariy-El)_(2005).png)
.svg)
Йошкар-Ола (тошто Чарла, Цар-Ола; курыкмарла Якшар-Хала, тошто Цӓрлӓ) — Российысе ола, Марий Эл Республикын рӱдолаже. Калыкчот (1 Шорыкйол 2012 ийлан) — 252 935 еҥ. 1584 ийыште Вӧдыр Иоаннович кугыжа олалан негызым пыштен. 1919 ий марте ола Царевококшайск лӱмым нумалын, 1919 ий гыч 1927 ий марте — Краснококшайск.
1984 ийыште олалан Йошкар Знамя паша орденым кучыктеныт.
Тачысе кечын Йошкар-Ола — финн-угор калык-влакын тӱвыра рӱдерыштлан шотлалтеш.
П.Васильевын фотожо.
Эртымгорно
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Олан кызыт шогымо вершыте еҥ-влак мезолит курым гыч иленыт (м. к. деч 12 тӱж. ий ончыч). XVI курымышто ты мланде Озаҥ ханствыш пурен, марий-влак иленыт. Шыжа тылзын 1552 ийыште Шучко Йыван руш кугыжа Озаҥ ханствым сеҥен. Верысе калык у кугыжалан йӧзакым тулышаш ыле, но 1553 ийыште, шошым калык йӧзакым тӱлаш чарнен, кугыжа ваштареш сарым тӱҥалын. Кучедалмаш-влак икте почеш весе ылыжыныт, сандене Шучко Йыван ты кундемлаште ор-влакым шогалтылын. Тыге Йошкар-Ола шочын.
«Какшан ӱмбалне Кугыжан олаже» («Царёв город на Кокшаге») — тыге тӱҥалтышыште у орым лӱмденыт, тышечак вара кӱемалтше лӱм шочын — Царевококшайск — 1584 ийыште негызлалтын, Шучко Йыванын колымыж деч вара. Эркын-эркын салтак ор гыч Царевококшайск шотан олашке савырнаш тӱҥалын. Тушто ужалыше, кресаньык, пашазе-влак толеденыт. Калык мландым куралаш ушнен. Но саадак Царевококшайск — сарзе-влакын олаштлан шотлалтын. Юл кундемыште тӱҥалше сарзе кучедалмаш-влакым пытарашлан Царевококшайск гыч отряд-влакым колтылыныт.
Олам чоҥаш тӱҥалме дене ты кундемыш руш-влак толыныт. XVII курымышто ола воктене улшо ял-влак (Вараксино, Лапшино. Гомзово, Берёзово, Кожино, Марково, Пахомово, Ширяйково, Жуково, Княжна) вӱрыс В. Г. Ромодановскийын кид йымалныже лийыныт. Тачысе кечын нине ял-влак олан микрорайонжо улыт.
Царевококшайск уездын рӱдолаже тӱҥалтыш гычак лийын. Олажымат, уездшымат воевода вуйлатен. Тыгак, тудо верысе сар гарнизонным вуйлатен, юрист сомылым шуктен, марий-влак деч йӧзакым поген.
I Пӧтыр Кугыжа годым Царевококшайск Озаҥ губернийыш пурен.
XIX курымышто Царевококшайскыш политический ссылкыш колтылаш тӱҥалыныт.
XX курымышто Царевококшайскыште 13 урем, 300 наре тӱрлӧ пӧрт лийын, тыгаяк 1920-шо ийла марте кодын. 17 Пургыж 1919 ийыште Царевококшайсклан Краснококшайск лӱмым пуеныт. 18 Пеледыш, 1920 йыште тудо Виче губернийыш пурен. 4 Кылме 1920 ийыште Марий автономий областьым негызлыме нерген декрет лектеш, Кылме тылзын 25-ше кечынже Краснококшайск у областьын административ рӱдерже лиеш. 25 Шорыкйол 1928 ийыште Краснококшайск марий лӱмым налеш — Йошкар-Ола.
Кугу Ачаэл Сар годым Йошкар-Олашке южо завод-влакым эвакуироватленыт. Тиде олалан кушкашлан йӧным пуен. 1959 ийыште Зеленодольск гыч олашке электричествым колтеныт, 1967 иыште газ пучым шупшын пытареныт. 1950—1960 ийлаште у полат-влакым чоҥеныт, олан администраций пӧртым, виктем пӧртым, «Йошкар-Ола» унагудым шогалтеныт, Изи Какшан эҥерын шола серыштыже ола шарлен — Сомбатхей микрорайон шочын.
П.Васильевын фотожо.
Йошкар-Олан кызытсе сынже тыгайрак: https://web.archive.org/web/20140410092833/http://mari.visitola.ru/.
Торалык таблице[4]
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]| Ӱпӧ | Шовакшэҥер | Саратов | Саранск | Самара | Пермь | Пенза | Угарман | Моско | Озаҥ | Йошкар-Ола | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ижевск | |||||||||||
| Йошкар-Ола | |||||||||||
| Озаҥ | |||||||||||
| Моско | |||||||||||
| Угарман | |||||||||||
| Пенза | |||||||||||
| Пермь | |||||||||||
| Самара | |||||||||||
| Саранск | |||||||||||
| Саратов | |||||||||||
| Шовакшэҥер |
Символ-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ойып
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Йошкар-Олан кызытсе ойыпшо Кугыжаныш геральдик реестрыш пуртымо. Ойыпышто сӱретлыме: кандалге тӱсан геральдик щитыште ший шордо сӱретлалтын. Шордын кӱчыжӧ да тӱкыжӧ шӧртньӧ тӱсан. Щит ӱмбалне вич пӱян ший тӱсан башенный короно кеча, обручышто марий тӱр.
Тисте
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Йошкар-Олан тистыжым 22 Пеледыш 2011 ийыште пеҥгыдемденыт. Кандалге тӱсан прямоугольный аҥыште ший тӱсан шордо сӱретлыме. Шордын кӱчыжӧ да тӱкыжӧ шӧртньӧ тӱсан.
Чапмуро
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Йошкар-Олан чапмурыжлан семым Андрей Эшпай семмастар возен. Почеламутым — Леонид Дербенёв. Чапмурым Эдуард Хиль мура.
Важ-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]- ↑ Евгения Маслова избрали мэром Йошкар-Олы.(руш)
- ↑ 2,0 2,1 Численность населения районов и городских населённых пунктов субъектов Российской Федерации
- ↑ http://www.i-ola.ru/userfiles/file/gen_plan_A3_2009.pdf
- ↑ Атлас автомобильных дорог России. М. 1998
|
Йошкар-Ола Викиклатыште? |
|---|
https://web.archive.org/web/20140410092833/http://mari.visitola.ru/