Кужэҥер кундем

Кундем
Кужэҥер кундем
Куженерский район
Тисте Ойып
56°45′ с. ш. 49°00′ в. д.
Эл	Россий
Ужашыже	Марий Эл
Административ рӱдӧ	Кужэҥер
Администраций вуйлатыше	Михеев Сергей Иванович
Эртыш да географий
Негызлыме	1935
Кумдык	852 км²
Шагат ӱштӧ	MSK (UTC+4)
Калыкчот
Калыкчот	16 132 еҥ (2010 ий)
Калык-влак	марий, руш
Инаныше-влак	Танле
Официал йылме-влак	руш, марий
Цифрр идентификатор-влак
Телефон код	+7 83637
Автомобиль код	12
Официал сайт
Медиафайлы на Викискладе

Кужэҥе́р кундем, Кужэҥер район (рушла Куженерский район) — Марий Эл Республикысе район. Административ рӱдер — Кужэҥер ола сынан посёлко.

Географий

Кужэҥер кундем Марий Эл покшелне верланен. Йӱдвел-эрвелне — Шернур кундем дене, эрвелне — Поранча кундем дене, кечывалвелне — Морко кундем дене, касвелне — У Роҥго кундем, да йӱдвелне У Торъял кундем дене пошкудылана.

Кумдык 852 км² (але 85 283 га) наре лиеш.

Эртымгорно

Кужэҥер кундем 25 Шорыкйол 1935 ийыште ВЦИКын Президиумжын кӱштыкшӧ почеш негызлалтын. Марий автономий областьым негызлыме деч ончыч Кужэҥер кундемын мландыже Вятский губернийын Уржум уездын Кораксоласе, Ирмучашысе, Коҥганур да Шернур волостьлаште лийын.

11 Ӱярня 1959 ийыште РСФСР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Кӱштыкшӧ почеш Кужэҥер кундемым пытареныт, кундемын ик пелыжым Шернур кундемыш пуртеныт, весым — Морко кундемыш.

12 Шорыкйол 1965 ийыште РСФСР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Кӱштыкшӧ почеш Кужэҥер кундемым ончычсо кумдыкышто илаҥдареныт.

Калык

Тӱҥ шотышто кундемыште марий-влак илат. Тыгак, руш, суас-влакат улыт. 1 Шорыкйол 2005 ийысе шотлымаш почеш кундемыште 16 200 еҥ ила.

Административ шеледымаш

Кундемыште ола шотан ик илем, ял шотан 8 илем, 90 илмывер уло, нунын кокла гыч икте – ола сынан посёлко — Кужэҥер.

Ӱлнӧ кӱжгӧ шрифт дене административ рӱдер-влак палемдалтыныт.

Кужэҥер ола шотан илем:

• Кугу Сабанер ял;
• Колотки ял;
• Кужэҥер осп. (пгт.);
• Сабер ял.

Иштымбалысе ял шотан илем:

• Кугу Царанур ял;
• Иштымбал ял;
• Лонганер ял;
• Изи Царанур ял;
• Нурсола ял;
• Пукшалмучаш ял;
• Халтурино ял;
• Чодраял ял.

Руш Шойысо ял шотан илем:

• Аганур ял;
• Визимбирь ял;
• Кульшит ял;
• Мари Шой ял;
• Мокруша ял;
• Морозы ял;
• Руш Шой сола;
• Саламатнур ял;
• Шишкинер ял;
• Шойдум ял.

Салтакъял ял шотан илем:

• Басалаево ял;
• Визимка ял;
• Кенче ял;
• Мари-Йошкареҥер ял;
• Салтак ял;
• Салтакъял сола;
• Шурга ял.

Токтайбелякысе ял шотан илем:

• Башкири ял;
• Дементьево ял;
• Макарово ял;
• Пӱнчерйымал ял;
• Ружбеляк ял;
• Токтайбеляк сола;
• Торайбеляк ял;
• Тунья ял;
• Уремсола ял;
• Унур ял;
• Фомичи ял;
• Чашкаял ял;
• Шинур ял.

Тумньымучаш ял шотан илем:

• Кугу Тумньымучаш ял;
• Верх-Ушут ял;
• Ерошкино ял;
• Кокшародо ял;
• Конганур ял;
• Лопсола ял;
• Михаленки ял;
• Одобеляк ял;
• Окашъял ял;
• Нурсола ял;
• Пекейсола ял;
• Пондашсола ял;
• Тумньымучаш села;
• Энербал ял.

Шорсоласе ял шотан илем:

• Ляжвершина ял;
• Руду-Шургуял ял;
• Ружбеляк ял;
• Памашнур ял;
• Соловьи ял;
• Покшел Шургуял ял;
• Шорсола ял.

Шӱдымарий ял шотан илем:

• Актугансола ял;
• Гуляево ял;
• Дубровка ял;
• Ирмарь ял;
• Пургаксола ял;
• Руш Кугунур сола;
• Тошто Юледӱр ял;
• Фёдоровка ял;
• Шагаватнур ял;
• Шой-Шӱдымарий ял;
• Чодраял ял.

Юледӱрысе ял шотан илем:

• Кугу Лаждӱр ял;
• Кӱшыл Нольдӱр ял;
• Кӱшыл Регеж ял;
• Ивансола ял;
• Игисола ял;
• Кораксола ял;
• Купсола ял;
• Изи Лаждӱр ял;
• Изи Олма ял;
• Мари Олма ял;
• Ӱлыл Нольдӱр ял;
• Ӱлыл Регеж ял;
• Ӱлыл Сеснур ял;
• Олма-Шой ял;
• Руш Лаждӱр ял;
• Юледӱр сола.

Экономика

Промышленность

Муниципальное образование «Куженерский муниципальный район» Вӱдым, газым, шокшым, электричествым кундемыш тыгай компаний-влак пуат:

• Куженерское подразделение ПАУ «Марикоммунэнерго»
• Куженерское подразделение ПАУ «Мариэнергосбыт»
• ООО "Тепложилсервис"
• МП «Водоканал»

Тыгак «Куженерских хлебобулочный комбинат ышта

Кылвер-влак

• Республика Марий Эл. Официальный интернет-портал. Муниципальное образование «Куженерский муниципальный район».
• Куженер нерген