Исенеков, Валентин Борисович

Валентин Борисович Исенеков
Валентин Исенеков
Шочмаш дене лӱм	Валентин Борисович Исенеков
Шочын	1935 ий 19 ӱярня(1935-03-19)
Шочмо вер	Удмурт АССР, Карагӧл кундем, Шопкер ял
Колен	1988 ий 28 пеледыш(1988-06-28) (53 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола ола
Эл	Совет Социализм Республик-влак Ушем
Тыршымаш алан	серызе

Валентин Исенеков (Валентин Борисович Исенеков) (1935 ӱярня 19, Удмурт АССР, Карагӧл кундем, Шопкер ял — 28 пеледыш 1988, Йошкар-Ола ола) — марий серызе,почеламутчо, журналист, СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1988).

Илыш корныжо

Валентин Исенеков 1935 ийын ӱярня тылзын 19-ше кечынже Одо Элыште Карагӧл кундем Шопкер ялеш кресаньык ешеш шочын. Пошкудо Суас Элыште Агрыз кундемысе Буймо шымияш школышто тунемын. 1950 ийыште, шымияш школым тунем пытарымеке, Чолман ден Юл эҥерлаште сплавщиклан пашам ыштен. Вара Йошкар-Оласе культпросвет школышто шинчымашыжым нӧлтен, специалист лийын, шочмо Шопкер ялышкыже пӧртылын да клуб вуйлатышылан тыршен.

1961 ийыште Валентин Исенеков Н.К.Крупская лӱмеш Марий педагогике институтыш тунемаш пурен, но тунеммашым коден. 1963-1965 ийлаште Провой кундемысе «Передовик» газетыште пашам ыштен. Н.К.Крупская лӱмеш Марий пединститутым заочно тунем пытарен.

Шочмо йылме деке йӧратымаш Валентин Исенековлан землякше, писатель Илья Ломберский деч куснен. Латкумияш Валентин Илья Михайлович деке шочмо ялышкыже, Ныргындышыш, палыме лияш миен.

Валентин Исенековын почеламутшо-влакым руш, одо, суас йылмылашке кусарыме. Тудо шкеже А. Пушкинын, С. Михалковын, Г. Тукайын, М. Джалильын сылнымутыштым марлаҥден.

В.Исенеков шымлымаш пашамат шуктен. Марий АССР-ын калык писательже Никандр Лекайнын усталык биографийжым радамлен, кум том дене савыктен лукташ чумырен.

Валентин Исенеков альманахым, тӱшка сборникым, нунын коклаште «Эрвий», «Пионер тулойып», «Герой пионер-влак» книгалам чумырымаште чот тыршен. Кугу Ачамланде сарыште лийше писатель-влак нерген «Арслан тукым» очерк сборникым чумырен. 1967 ийыште В.Исенеков «Ямде лий!» газет редакцийыш пашаш толын. Тыште ӱмыржӧ кӱрылтмеш тыршен. «Ямде лий» газет редакцийыште 21 ий пашам ыштыме жапыште йочан койыш-шоктышыжым сайын умылен моштен. Сандене йочаланат произведений-влакым возен. Тиде – «А гыч Я марте» (1975), «Шӱдыр» (1980), «Мемнан Мики» (1986).

«Тыматле ласка койышыжо, ушан шомакше дене Валентин Исенеков самырык возышо-влакым пашалан туныктен, полшен, таратен, кумылаҥден шоген. Молын семын самырыкын материалжым удырен-рожген кышкаш тӧчен огыл, пырля каҥашен, келшыше ой-шомакым муаш полшен», – возен прозаик Геннадий Алексеев.

Валентин Борисович ятыр юнкорлан илышыштыже чын корным муаш полшен. Туныктышым порын шарнен, «Ямде лий» редакций кажне ийын юнкор да литературно-творческий пашам сайын виктарен колтышо кружоклан В.Исенеков лӱмеш премийым палемден.

Тӱҥ произведенийже-влак

• Рвезе йӱк: почеламут-вл. [Голос молодости : стихи]. Йошкар-Ола, 1961.56 с.
• Пеледме годым : почеламут-вл. [В пору расцвета: стихи]. Йошкар- Ола, 1966. 44 с.
• Вӱд ӱмбалне : повесть [Над волнами]. Йошкар-Ола, 1974. 192 с.
• А гыч Я марте : почеламут-вл. [От А до Я : стихи]. Йошкар-Ола, 1975.32 с.
• Ямбердинын дневникше : повесть [Дневник Ямбердина]. Йошкар-Ола, 1977. 40 с.
• Шӱдыр : ойлымаш-вл. [Звезда : рассказы]. Йошкар-Ола, 1980. 32 с.
• Мики ден Вачи...: ойлымаш-вл. // Эрвий. 1983. С. 98—103.
• Вуча, алят вуча : баллада // Эрвий. 1985. С. 74—75.
• Мемнан Мики : ойлымаш-вл. [Наш Мики : рассказы]. Йошкар- Ола, 1986. 64 с.
• А гыч Я марте : почеламут-вл. [От А до Я : стихи]. Йошкар-Ола, 1990. 36 с.
• Шуктенам вучен мый тиде кечым... // Тылат. Йошкар-Ола, 1994. С. 139–142.

Моло йылмыш кусарыме произведенийже-влак

• Из дневника Лени Ямбердина: рассказ / пер. на рус. Т. Лихоталь // Зеленая роща. М., 1976. С. 14—29.
• Два крыла ; Если ты на посту ; Есенин и мать ; Белая чайка; Один полузнакомый человек...: стихи / пер. на рус. Г. Пагирева, Ю. Могутина,
• B. Борисова//Соловьиный родник. Йошкар-Ола, 1984. С. 255—258.
• А гӹц Я якте : лыдышвлӓ [От А до Я : стихи] / перша горномар. Йошкар-Ола, 1990. 36 с.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

• Писатели Марийской АССР : биобиблиогр. справ. Йошкар-Ола, 1988. С. 106–108.
• Абукаев-Эмгак В. Тыгай ыле чӱчӱ — Борисыч // Ончыко. 1995. № 2. C. 124–133.
• Иванов И. Марий йылмын поро таҥже //Ончыко. 1995. № 2. С. 133—134.
• Ванаев И. «Мыят ик орлаҥгым ту ш колтынем...» // Ончыко. 1995. №2. С. 135–138.
• Филиппов А. Чоныштемак улат // Ончыко. 2001. № 3. С. 69—70.
• Зайниев Г. Пагыт гоч кӱвар // Кугарня. 2003. 25 июль.
• Писатель Валентин Исенековлан тений 19 мартыште 70 ий темеш ыле... // Ончыко. 2005. № 3. С. 81—85.
• МБЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 154.

В.Б.Исенеков лӱмеш премий

Валентин Исенеков ятыр юнкорлан илышыштыже чын корным муаш полшен. Туныктышым порын шарнен, «Ямде лий» редакций кажне ийын юнкор да литературно-творческий пашам сайын виктарен колтышо кружоклан В.Б.Исенеков лӱмеш премийым палемден.
В.Б.Исенеков лӱмеш премийын лауреатше лӱмым сеҥен налше юнкор да литературно-творческий кружок-влак:
1998 ий – Юлсер кундем Руш Шайра школ.
1999 ий – Морко кундем Кокласола школ,
2004-2005 ийла – Юлсер кундем Сотнур школ,
2006 ий – Морко кундем Кокласола школ,
2007 ий – Морко кундем Усурт Вараҥыж школ,
2008 ий – Кужэҥер кундем Шӱдымарий школ,
2009 ий – У Торъял кундем Немда школ,
2010 ий – У Торъял кундем Тошто Торъял школ,
2011 ий – Юлсер кундем Карай школ,
2012 ий – Кужэҥер кундем Ӱштымбал школ («Кӱдыроҥгыр» кружок),
2013 ий – Морко кундем Шӱргыял школ,
2014 ий – Кужэҥер кундем Коҥганур школ.

Кылвер-влак

• Валентин Борисович Исенековын 80 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше шарнымаш кас.
• Валентин Исенковым шарналтен…
• Удмуртий: Тӱҥ уна – шольо-шӱжарже.

Литератур

1. Марийская биографическая энциклопедия : 3849 имен в истории Марийского края и марийского народа / авт. и рук. проекта В. Мочаев. - Йошкар-Ола, 2007. С. 154.
2. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. — 752 с. С. 292-294.