Якимов, Михаил Иванович

Михаил Иванович Якимов
Михаил Иванович Якимов
	Михаил Якимов
Шочмаш дене лӱм	Михаил Иванович Якимов
Шочын	1929 ий 14 шорыкйол
Шочмо вер	РСФСР, Марий автоном область, Поранча кундем, Мурзанаево ял
Колен	1996 ий 26 шыжа (67 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола
Чап пӧлек да премий	; Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1963, 1979), ЦК ВЛКСМ-ын Чапкагазше (1948,1951)

Михаил Якимов (Михаил Иванович Якимов) (1929 шорыкйол 14, РСФСР, Марий автоном область, Поранча кундем, Мурзанаево ял – 26 шыжа 1996, Йошкар-Ола) – марий серызе, почеламутчо, журналист, кусарыше, СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1956).

Илыш да сылнымут корныжо

Михаил Якимов 1929 ийын шорыкйол тылзын 14-ше кечынже Марий автоном область Параньга район Янгетсола ялеш кресаньык ешеш шочын.

Пошкудо Куракино (Матародо) ял Михаил Якимовлан шочмо Янгетсолаж семынак лишыл да шерге лийын. Шке ялыштыже ныл классым тунеммек, куд ий почела тышке куржталын, кыдалаш шинчымашым налын.

Изинек нелым-йӧсым чытен кресаньык эрге. Талукат пелашыж годым аваже, латкок ий гыч ачаже уке лийыныт. Содыки пиалже изишак улмаш: извате ава, Матрена Ивановна (Аганур ял гыч), ончыкылык поэтым шке икшывыж шотешак ужын, йӧратен-переген куштен. Поро ӱдырамашын пытартыш кечыж марте (1976) Михаил Иванович тудым авай манын – илышыште веле огыл, поэзийыштат.

М.Якимовын поэт лӱмжӧ 1941 ий тӱҥалтыште лектын – «Ямде лий» газет 5-ше классыш куржталше, латкок ияш рвезын почеламутшым савыктен. Талукат пеле гыч пионер Миша шке лӱмжым «Марий коммунышто» икымше гана ужын. Кертменак возгалаш сар деч вара тӱҥалын. Мургорныжо пел курым шуйнен. Тиде жапыште лудшылан латик книгам пӧлеклен. Тышечын иктыже – почеламутан повесть, иктыже – ойлымаш аршаш, весыже – йочалык мутпого, молыжо – поэзий сборник.

Верысе школым сайын тунем лекмек, 1946 ий гыч библиотекым вуйлатен. 1945-1948 ийлаште Янгетсола «У корно» колхозыштыжо счетовод да комсомол вожак лийын.

1949–1953 ийлаште Н.К. Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогике институтын историко-филологический факультетыште шинчымашым таптен. Тунем пытарымеке, марий радиокомитетыште тыршен, вара «Рвезе коммунист», «Марий коммуна» газетыште да латкандаш ий «Ончыко» журналыште пашам ыштен.

Эше студент улмыж годымак Марий книга издательствыште «Волгыдо рвезылык» (1953) лӱман икымше почеламут сборникше савыкталтын.

1956 ийыште М.И.Якимовым самырык серызе-влакын III Всесоюзный каҥашымашкышт колтеныт. Возымо мастарлыкшым аклен, Михаил Якимовым СССР Писатель ушем членыш пурташ темлат. Кугу погын гыч пӧртылмекше, Якимовын мурлектышыжым ВЛКСМ обком бюрошто каҥашат, уто-ситым палемден, поро сугыньым пуат. Мер пашаште ончыктымо чолгалыкшым аклен, Михаил Ивановичлан тылеч ондак (1948, 1951 ийлаште) ВЛКСМ ЦК-н Чап грамотшым кучыктеныт. Нимогай вес серызын тыгай наградыже уке. Да эше: латкуд ияшак икымше медальым («За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг.») сулен. Но тудат, 1970 ийыште пуымо вес медальжат («За доблестный труд. В ознаменование 100-летия со дня рождения В.И.Ленина») «Писатели Марий Эл» справочникыште ушештаралтын огытыл. Кок гана МАССР-ын Чап грамотыжым налын.

Поэтын кушмыжым тыглай лудшат ужде кодын огыл. Удмуртий гыч А. Ширметов «Марий коммуна» газетыш колтымо письмаштыже (1963 ий июль) М. Якимовын «Марий пеледыш» повестьшым чон йывыртен лудмыж нерген увертарен да ешарен: «Композитор лиям гын, ты книга негызеш оперым серем ыле».

Тыгай шонымаш эртыше 45 ий коклаште ик семмастарынат ушышкыжо толын огыл, коеш. Но поэт шкеже историйыш либреттист семын пурен, С. Чавайнын «Акпатыр» драмыжым оперылык мурпогыш кок йолташыже – Осмин Йыван да Геннадий Матюковский дене пырля савырен. А премьер лачак «Марий пеледышын» посна книга дене савыкталтме жапыште – 1963 ий апрель тӱҥалтыште лийын.

Михаил Якимов «Марий пеледыш» дене марий литературышто у жанрым почын. Тудын деч вара почеламутан повестьым С.Вишневский, В.Дмитриев возеныт.

М. Якимовын кидше йымач у сборник-влак лектеденыт, марий композитор-влак денат пеҥгыде кылым кучен. Тудын почеламутшо негызеш ятыр мотор муро возалтын.

Михаил Иванович йоча-влакланат серен. Тудо «Шольым ден шӱжаремлан» (1971) почеламут сборникым, тыгак «Лышташ велеш» (1964) ойлымаш-влак книгам пӧлеклен.

Тудын возымо мастарлыкшым аклен, СССР Госпремийын лауреатше Миклай Казаков ик статьяштыже тыге палемден: «Михаил Якимов моло мурызо коклаште палынак ойыртемалтеш: тудын йӱкшат йоҥгыдо, мутержат серыпле, геройжо-влакат шуарыме гай шӱм-чонан улыт. Тыге сераш поэтым илыш туныктен…»

1996 ий 26 октябрьыште ош тӱня тудлан «Чеверын» манын.

Поэтым шарныме поро сомылым ий гыч ийыш Параньга районысо Матародо школысо тунемше да туныктышо-влак шуктен толыт. Поэтлан пӧлеклалтше «Якимов лудмаш» конкурс поро йӱлаш савырнен. Тиде лудмаш икымше гана 1999 ий январь тылзыште эртаралтын.

М. И. Якимов лӱмеш шарнымаш оҥам Матародо школышто вераҥдыме.

Сылнымутшо

Книга-влак

Волгыдо рвезылык: почеламут-влак [Светлая молодость: стихи]. Йошкар-Ола, 1953. 84 с.
Йӧратыме жапем: почеламут-влак [Любимое время: стихи]. Йошкар-Ола, 1956. 92 с.
Шочмо велын мурыжо: почеламут-влак [Песни родного края: стихи]. Йошкар-Ола, 1961. 67 с.
Марий пеледыш: повесть [Цветок земли марийской: повесть]. Йошкар- Ола, 1963. 104 с.
Лышташ велеш: ойлымаш-влак [Листья падают: рассказы]. Йошкар-Ола, 1964. 64 с.
Тыныс толкын: почеламут-влак [На мирной волне: стихи]. Йошкар-Ола, 1968. 92 с.
Шольым ден шӱжаремлан: почеламут-влак [Братьям и сестрам: стихи]. Йошкар-Ола, 1971. 54 с.
Шыже шонанпыл: почеламут-влак [Осенняя радуга: стихи]. Йошкар-Ола, 1976. 127 с.
Элем пелен: почеламут-влак, поэма [С родиной в сердце: стихи, поэма]. Йошкар-Ола, 1980. 152 с.
Чылалан эн лишыл: почеламут, поэма-влак [Близкий всем: стихи, поэмы]. Йошкар-Ола, 1985. 114 с.
Куд лышташ: почеламут-влак [Листья жизни: стихи ]. Йошкар-Ола, 1989. 159 с.

Моло вере савыкталтше произведенийже-влак

Ава дене чеверласымаш: почеламут // Ямде лий. 1980. 26 янв.
Аван ойжо: почеламут // Марий коммуна. 1977. 18 окт.
Август: почеламут // Марий коммуна. 1965. 24 авг.
Аврора: почеламут // Рвезе коммунист. 1954. 7 нояб.
Агроном ӱдырлан: почеламут // Марий коммуна. 1952. 12 янв.
Ала мый; Шке келшет да…; Эх вет тудо: почеламут-влак // марий коммуна. 1958. 30 авг.
Арале элнам: почеламут // Марий коммуна. 1959. 22 февр.
Аралыш курымнам: почеламут // Ончыко. 1975. № 2. С.8.
Африка, шеклане: почеламут // Марий коммуна. 1962. 27 янв.
Брест: почеламут // Рвезе коммунист. 1957. 10 сент.
Вагонышто: почеламут // Марий коммуна. 1958. 5 июль.
Великий Октябрь лӱмеш: почеламут // Марий коммуна. 1957. 20 окт.
Венерыш!: почеламут // Рвезе коммунист. 1961. 16 февр.
Ветеранлан: почеламут // Марий коммуна. 1974. 3 окт.
Водитель: почеламут // Марий коммуна. 1972. 27 апр.
Вождь: почеламут // Марий коммуна. 1966. 14 окт.
Волгоградысе памятник воктене: почеламут // Марий коммуна. 1962. 18 нояб.
Волгыдо ончыкылык: почеламут // Марий коммуна. 1958. 30 нояб.
Воштончышлан тый ит ӱшане: почеламут // Ончыко. 1955. № 2. С. 53.
Вратарь: ойлымаш // Марий коммуна. 1971. 4 июль.
Вуйсавыш: почеламут // Марий коммуна. 1975. 13 сент.
Генерал: поэма // Ончыко. 1983. № 5. С. 41–58.
Герой-влак эртат: почеламут // Марий коммуна. 1955. 7 нояб.
Декабрь: почеламут // Марий коммуна. 1983. 27 дек.
Женевский ер воктене: почеламут // Ончыко. 1957. № 5. С. 63–65.
Знамя, лойгалт!: почеламут // Марий коммуна. 1974. 6 нояб.
Изинек ме кушна аклаш икте-весым: почеламут // Ончыко. 1980. № 4. С. 45.
Изай-влаклан; Обелискеш кодын: почеламут-влак // Марий коммуна. 1988. 9 май.
Изи Лена: почеламут // Марий коммуна. 1964. 8 окт.
Илыш: почеламут // Марий коммуна. 1971. 11 февр.
Илыш кугорно: очерк // Ончыко. 1985. № 1. С. 62–69.
Инспектор Шернурышко толын: почеламут // Ончыко. 1963. № 4. С. 10–12.
Июль: почеламут // Марий коммуна. 1972. 8 июль.
Йолташлан серыш: почеламут // Марий Эл. 1995. 11 февр.
Йоҥга кӱсле муро: почеламут // Марий коммуна. 1965. 20 июнь.
Йоча ок лий гын, илыш – илыш огыл: почеламут // Ӱжара. 1993. 26 июнь.
Йӱд кавам ончен; Война годсо серыш; Ондрон коча: почеламут // Ончыко. 1973. № 3. С. 9–12.
Йӱдым: почеламут // Марий коммуна. 1975. 15 февр.
Йӱкшышӧ кумыл: почеламут // Рвезе коммунист. 1956. 30 июнь.
Йылме уста, а вуй пуста: басне // Марий коммуна. 1965. 11 март.
Кажне шӱдыр – волгыдо куат: почеламут // Марий коммуна. 1976. 24 сент.
Калыкна чыла кертеш!: почеламут // Ончыко. 1959. № 6. С. 3–4.
Калыкын сеҥымашыже: почеламут // Марий коммуна. 1956. 9 май.
Карт кугыза: почеламут // Ончыко. 1958. № 6. С. 46–47.
Келшымаш: почеламут // Марий коммуна. 1972. 29 февр.
Кечыйолым курык вашлиеш: поэме // Ончыко. 1978. № 6. С. 36–57.
Кинде нерген; Илалше комбайнерын монологшо: почеламут // Марий коммуна. 1988. 23 сент.
Книга магазиныште: почеламут // Марий коммуна. 1959. 29 авг.
Ковай: поэме // Ончыко. 1968. № 1. С. 51–56.
Кок гильза: почеламут // Марий коммуна. 1975. 22 март.
Коммунистлан: почеламут // Марий коммуна. 1986. 10 янв.
Корно: почеламут // Ончыко. 1971. № 5. С. 81.
Космослан лирика: почеламут // Марий коммуна. 1965. 11 апр.
Кугешнена: почеламут // Ончыко. 1982. № 1. С. 3.
Куэ: почеламут // Марий коммуна. 1972. 17 сент.
Лачак тый: почеламут // Марий коммуна. 1971. 19 июнь.
Ленин тыйын пеленет: почеламут // Марий коммуна. 1963. 29 окт.
Ленинын кумылжо: почеламут // Ончыко. 1960. № 2. С. 3–4.
Локтызо: ойлымаш // Район илыш. 2015. 12 февр. С. 3.
Ляля Валя: почеламут // Марий коммуна. 1966. 30 июль.
Май марш: почеламут // Рвезе коммунист. 1954. 1 май.
Ме аралена: почеламут // Марий коммуна. 1984. 7 нояб.
Медаль: почеламут // Ончыко. 1986. № 5. С. 27.
Мераҥ: почеламут // Ончыко. 1987. № 2. С. 104.
Морко памаш: почеламут // Марий коммуна. 1968. 27 окт.
Мый ом мужед: почеламут // Марий коммуна. 1977. 26 март.
Огына мондо: почеламут // Марий коммуна. 1967. 21 май.
Орденан марий эллан: почеламут // Ончыко. 1972. № 6. С. 34–35.
Пайрем муро: почеламут // Ончыко. 2010. № 10. С. 56.
Пошкудо таҥ-влак: почеламут // Марий коммуна. 1968. 9 июнь.
Республикемын кечыже: почеламут // Марий коммуна. 1985. 3 нояб.
Саламлыме муро: почеламут // Марий коммуна. 1969. 30 окт.
Тудо ончык шона: почеламут // Марий коммуна. 1979. 7 нояб.
Ушем: почеламут // Марий коммуна. 1970. 31 июль.
Ӱдрамаш: почеламут // Марий коммуна. 1973. 14 апр.
Фермыште: почеламут // Марий коммуна. 1949. 11 окт.
Чапнам почшо вий: почеламут // Марий коммуна. 1985. 7 окт.
Чодраште: почеламут // Марий коммуна. 1958. 3 авг.
Шарнымаш: почеламут // Марий коммуна. 1974. 26 окт.
Шонанпыл гай кундемем: почеламут // Марий коммуна. 1973. 9 сент.
Шочмо вел: почеламут // Марий коммуна. 1971. 25 дек.
Шочмо эл да келшымаш: почеламут // Ончыко. 1962. № 4. С. 3.
Шошо: почеламут // Ямде лий. 1985. 6 апр.
Шыже сӱрет: почеламут // Марий коммуна. 1954. 15 окт.
Эл лӱм дене: почеламут // Ончыко. 1986. № 2. С. 3.
Юл воктенсе ӱдырлан: почеламут // Марий коммуна. 1953. 18 окт.
Ял мучаште: почеламут // Марий коммуна. 1968. 31 март.

Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-алак

Из лирики: стихи / пер. на рус. А. Мосунов. Марийская правда, 1955. 24 июля.
Праздничная песня: стихи / пер. на рус. А. Мосунов. Марийская правда, 1955. 4 дек.
Я ведь тоже твой друг: стихи / пер. на рус. А. Коренев. Молодой коммунист, 1956. 9 июня.
Подсолнух: стихи / пер. на рус. С. Поделков. Марийская правда, 1956. 2 сент.
Славные полвека: стихи / пер. на рус. Н. Анциферов. Пачемыш. 1967. № 11. С. 2.
Друзьям: стихи / пер. на рус. В. Борисов. Марийская правда, 1969. 27 марта.
Подсолнух: стихи / пер. на рус. С. Поделков. Ленинская правда, 1970. 15 дек.
Часовой: стихи / пер. на рус. В. Борисов. Марийская правда, 1971. 16 июня.
Осенний дождь: стихи / пер. на рус. В. Борисов. Марийская правда, 1972. 3 нояб.
Прекрасен наш Союз: стихи / пер. на рус. В. Борисов. Молодой коммунист, 1972. 5 дек.
Нежный цветок: стихи / пер. на рус. М. Мухачев. Марийская правда, 1976. 6 июля.
Возвращение: стихи / пер. на рус. С. Макаров. Марийская правда, 1980. 6 апр.
Единая семья: стихи / пер. на рус. В. Борисов. Марийская правда, 1980. 5 окт.
Родные места: стихи / пер. на рус. В Борисов. Марийская правда, 1980. 18 нояб.
Моя колыбель: стихи / пер. на рус. В. Борисова // Дружба. Йошкар-Ола, 1982. С. 100.
Ода ребенку: стихи / пер. на рус. В. Матвеев. Марийская правда, 1983. 30 окт.
Есть, наверное, дерево; Лишь приеду в деревню; То не чарки с вином; Вот и яблоко с ветки: стихи / пер. на рус. А. Смольникова. Марийская правда, 1989. 14 янв.
Стихи / пер. на рус. В. Панова // Богатство песенных сердец. Йошкар-Ола, 1990.

Михаил Якимов кусарыше семын

Васильев Ф. Ӱдыр-влак; Шиялтыш; Пеледыш сӱан: почеламут-влак / удмурт йылме гыч // Родо-тукым улына. Йошкар-Ола. 1996. С. 215–217.
Калинкин И. Художник: почеламут / мордва йылме гыч // Родо-тукым улына. Йошкар-Ола. 1996. С. 182.
Калинкин И. Художник; Ожсо пӧрт: почеламут-влак // Марий литература: 11 кл. хрестоматий. Йошкар-Ола. 1992. С. 286–288.
Ладонщиков Г. Кок йолташ: почеламут // Ямде лий. 1986. 5 апр.
Панов В. Кинде. Шкет куэ: почеламут-влак // Ончыко. 1989. № 1. С. 104–105.
Поделков С. Сонарыште: почеламут // Ончыко. 1988. №–2. С. 91–93.
Рождественский Р. Лениным серымыже: почеламут / руш йылме гыч // Ончыко. 1986. № 4. С. 40–41.
Ругоев Я. Сӱканиемин акрет семже: легенде-влак / карел йылме гыч // Родо-тукым улына. Йошкар-Ола. 1996. С. 95–103.
Хузангай Педер. Татарстан: почеламут / чуваш йылме гыч // Марий коммуна, 1970. 11 авг.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

Александров А. Шерге лӱм: М. Якимовын «Чылалан эн лишыл» почеламут сборникше почеш // Марий коммуна. 1987. 22 апр.
Бик А. Марий ӱдырын подвигше нерген повесть // Марий коммуна. 1962. 31 янв.
Бик А., Иванов В. Шӱм-чонжо ял пелен // Марий коммуна. 1980. 29 май.
Букетов А. Кушмо корнышто // Марий коммуна. 1971. 22 авг.
Галкин И. Якимовын поэзийже нерген // Ончыко. 1957. № 2. С. 93–95.
Глушкова З. Мыйын муро курымаш // Марий Эл. 2009. 11 февр. С. 1, 8.
Дмитриев В. Ваче ӱмбалне куд тисте // Ончыко. 1988. № 6. С. 77-80.
Зайниев Г. Ме колышым шортмеш йӧратена…: Поэт М. Якимовым шарналтен // Марий Эл. 2001. 27 окт.
Зайниев Г. Поэт шӱм ила, рвезеш кодын: Михаил Якимов: поэт, редактор, айдеме // Ончыко. 2011. № 1. С. 77–92.
Зайниев Г. Шочын Янгетсолаште – ила марий тӱняште: Михаил Якимовын шочмыжлан – 80 ий // Марий Эл. 2009. 14 янв.
Захарова Э. Йывырталын йӱдым тольым ломберан Янгетсолаш // Марий Эл. 2014. 14 янв. С. 7.
Захарова Э. Йывырталын йӱдым тольым ломберан Янгетсолаш // Ончыко. 2012. № 12. С. 145–148.
Захарова Э. Мый, шулдыраҥын, колталам письмам // Кугарня. 2014. 7 март.
Иванов В. Волгыдо рвезылык // Марий коммуна. 1953. 22 июль.
Иванов И. Илыш поэзий куатым йодеш // Марий коммуна. 1986. 29 июль.
Иванов И. Кушмаш корнышто // Ончыко. 1964. № 2. С. 92–94.
Иванов И. Поро чонан лийын // Кугарня. 1999. 15 янв.
Иванов Э. Поро йолташем ок мондалт: Михаил Якимов нерген шарнымаш // Ончыко. 2001. № 9. С. 151–158.
Иванов Э. Студент тӱшкагудылан эн сӧрал шӱшпыкшӧ: Михаил Якимов нерген шарнымаш // Марий Эл. 1998. 17 дек.
Исенеков В. Шарада гыч тӱҥалын // Ямде лий. 1979. 13 янв.
Исламов Д. Кум куэн кум ӱмыржым // Марий коммуна. 1989. 14 янв.
Кадыков Н. Самырык поэтын кушмыжо // Рвезе коммунист. 1956. 28 авг.
Казаков М. Серыпле мурызо: Михаил Якимовлан – 50 ий // Ончыко. 1978. № 6. С. 35.
Казаков М. Чылалан эн лишыл // Марий коммуна. 1985. 26 сент.
Казаков М. Шӱм эреак самырык // Марий коммуна. 1976. 26 нояб.
Колумб В. Талукаш мурпашанам иктешлен // Ончыко. 1969. № 2. С. 103–105.
Кондратьева А. Тыште родо, тушто родо… Матародышто Якимов лудмаш эртен // Марий Эл. 2006. 22 февр. С. 6.
Любимов В. Шӱмым тарватыше поэма. Лудшо еҥын мутшо // Рвезе коммунист. 1962. 27 янв.
Михайлов А. У книга // Марий коммуна. 1963. 2 июль.
Мурзашев А. Лудынам почеламутым, да кумылем лыпланен…: Поэт М. Якимовлан – 70 ий // Марий Эл. 1999. 14 янв. С. 7.
Николаев С. Йӧратымаш: Сылнымут садвечыште // Марий Эл. 1994. 15 янв.
Николаев С. Эн ныжылге, эн весела: Поэт Михаил Якимовын шочмыжлан 70 ий темме вашеш // Ончыко. 1998. № 12. С. 149–159.
Сабанцев Г. Мыскараже эре ямде лийын // Ончыко. 2011. № 2. С. 184–186.
Семенова Л. Тый шыргыж, мыйын муро, курымлан // Ямде лий. 2009. 14 февр.
Пирогов Г. Ом мондо, эре шарнем…: Поэт М. Якимовын шочмыжлан – 75 ий // Марий Эл. 2004. 14 янв.