Почешмут
Почешмут — ойлончышто самостоятельный мут-влак кокласе кылым ончыктышо служебный ойлымаш ужаш. Почешмут ок вашталт. Южганум лица супикс дене каласалтеш. Ойлончышто йыжыҥже ок лий, но вес мут дене пырля ойлончо йыжыҥ составыш пура.
Мутлан: 1. Пӱнчӧ йыр(умландарыше) куралде кодымо изирак сӧрем уло. (А. Асаев) 2. Андрий ала-мо йӱк деч(умландарыше) кенета помыжалте. (Я. Ялкайн) 3. Григорий Петрович музык нерген(дополнений) веле огыл, моло нергенат(дополнений) ойлен мошта. (С. Чавайн)
Почешмут тӱрлӧ знаменательный ойлымаш ужаш дене пырля каласалтеш:
- лӱммут дене: Ынде Сакар чодыра корно дене ошкылеш, чодыра юж дене шӱла. (С. Чавайн);
- палымут дене: Самырыкда годым тыланда тунемаш кӱлеш. (А. Юзыкайн);
- чотмут дене: Тӱжем денат, тӱжем дене мӱкш эрталеш, шӱльӧ парчаш шинчын каналта. (С. Чавайн);
- олмештышмут дене: Геройна шкеж нерген каласкалаш ок йӧрате. (В. Иванов);
- причастий дене: Элнет курык волымаште корно суран шарыме гае мотор лийын. (С. Чавайн)
Шкет почешмут-влак: дене, деран, деч, деке, гыч, гоч, семын, гай, годым, марте, даҥыт, йотке, наре, еда, гана, кӧра, верч, чоло, виса, нерген, утла, пачаш, шотышто да молат.
Йыжыҥан почешмут-влак: деч ончыч, деч вара, деч посна, деч гоч, дене пырля.
Наречий гыч лийше почешмут-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ятыр почешмут наречий гыч лийын: вашеш, ваштареш, воктене, воктеч, гоч, йыр, вошт, почеш, олмеш, пелен, йымалне, йымаке, йымалан, йымачын, лишне, лишан, лишыч, лишке, покшелне, покшеке, покшелан, покшеч, ончылно, ончыко, ончылан, ончыч, ӱмбалне, ӱмбаке, ӱмбач, ӱмбалан, шеҥгеке да молат.
Нуно наречий семынат почешмут семынак кучылталтыт. Икте-весышт деч ойыраш ойлончышто мут-влак кокласе кыл полша.
Наречий ден почешмутын икте-весышт деч ойыртемалтмышт
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Наречий | Почешмут |
---|---|
|
|
Почешмутын лицаште каласалтмыже
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Лӱммутан кучылталтмыште лийа супикс-влак кок семын кучалталтыт — лӱммутышто але почешмутышто, мутлан: вует гыч — вуй гычет, тупышт гыч — туп гычышт.
Олмештышмутан южо кучылталтмыште лица супикс почеш мутышто гына каласалтеш, мутлан: мый денем, тый денет.
Почешмутым да пеленсе мутым возен моштымаш
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]- Почешмут пырля каласыме мутшо деч эре посна возалтеш, мутлан: урем дене, олык гыч, ял мучко, вуй ӱмбалне, пӧрт дек.
- Йоҥйӱк дене пытыше мутыш -же (-жо, -жӧ) супиксым ушымек, супиксын пытартыш йӱкпалеже почеш мут ончылно возалтде кодын кертеш, мутлан: аваж дене, толмыж еда, ӧрмыж годым.
- -ыже (-ыжо, -ыжӧ) супиксыштат пытартыш йоҥйӱкше почешмут ончылно возалтде кодын кертеш, мутлан: упшыж дене, пыжашыж деран.
почешмут | мут кокласе кыл | |
---|---|---|
лӱммут | почешмут | Илыш нерген кнага |
палымут | Ошо дене чиялташ | |
чотмут | Икте гыч пуэдымек | |
олмештышмут | Моло деч ончылно | |
причастий | Тунемме годым келшымаш |
Паша гыч мастарлык памаш шочеш. (В. Колумб) Авай! Айдеме тыйым пӱтынь ӱмырлан эр кече гаяк шӱмыштӧ ашна. (С. Николаев) Нимо деч гоч ом чыте тулым... (В. Колумб)
Негыз
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]- Марий йылме. Теорий. 5-9 класслан учебник. З.В. Учаев. 1993, Марий кнага савыктыш.