Сапаев, Василий Фёдорович

Василий Фёдорович Сапеев
Василий Сапеев
Шочын	1923 ий 3 шорыкйол(1923-01-03)
Шочмо вер	Марий автоном область, У Торъял кундем, Човыксола ял
Колен	1990 ий 27 сӱрем(1990-07-27) (67 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола ола
Чап пӧлек да премий	РСФСР-ын сулло туныктышыжо (1965), Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1973)

Василий Сапеев (Василий Фёдорович Сапеев) (1923 шорыкйол 3, Марий автоном область, У Торъял кундем, Човыксола ял — 27 сӱрем 1990, Йошкар-Ола ола) — марий серызе, почеламутчо, туныктышо, педагогике шанче кандидат (1982), СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1971), РСФСР-ын сулло туныктышыжо (1965), 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.

Илыш корныжо

У Торъял районысо кумда олыкан, ший вÿдан, поян шурнан, садеран, шÿшпык, куку йÿкан Немда кундем, Чобык ял ‒ Василий Федоровичын шочмо вер-шöржö. Олмапуан, шоптыр вондан сад-пакча, тамле ÿпш дене пушланыше ломбер ден пызлер, ужар сывыным чиен шогалше куэр; юарлен модмо йоча пагыт; кресаньык пашам йöратыше ача-ава, поро кумылан лишыл пошкудо-влак ‒ чыла нине ончыкылык туныктышылан керек-мо, керек-кö деке поро айдеме лияш, кеч-могай пашам йöратен кушкаш негызым пыштеныт.

В. Сапаев куд ияшак школыш кошташ тÿҥалын, пеш вашке лудаш, возаш, шотлаш тунемын, книга деке шÿмаҥын. Ик класс гыч вес классыш отличник лийын гына вончен. Куптÿр пеле кыдалаш школышто пырдыж газетын редакторжо лийын, пионер дружина Советым да учкомым вуйлатен. А теле кастене Чобык ялыште, сурт еда коштеден, лудын-возен моштыдымо куд ÿдырамашым грамотылан туныктен. Активист лиймыжым шотыш налын, латкок ияш Вася Сапаевлан кокымшо вичияшын культармеец-ударникше лÿмым да ронон грамотыжым пуэныт. Тиде туныктымо пашак, очыни, самырык рвезын ончыкылык корныжым рашемден.

Педучилищым сайын пытарыме нерген аттестатым кидыш налмек, латкуд ияш Василий Сапаев туныктышо лиеш. Ончыч тудо Роҥго (кызыт Советский) районысо Кугеҥер, а вара У Торъял районысо Кузнеч пеле кыдалаш школышто математикым туныкташ тÿҥалеш.

Кугу Отечественный cap жапыште Совет Армий радамыште лиеш. 1946 ий деч вара шке илышыжым пÿтынек школ паша дене кылда. Тудо тÿҥалтыш класслаште кандаш-латкок ияш йоча-влакым туныктен, районысо, республикысе педагогический лудмаште активно участвоватлен. Н. К. Крупская лÿмеш Марий педагогический институтым тунем пытара да 1971 ий гыч учёный семын шанче пашаш кусна.

Сапаев талук мучко снеге погымыла у йöным чумыра, руш да совет методист-влакын возымыштым лудын иктешла, август да январьысе районысо конференцийлаште доклад дене выступатла, газетыш да тÿрлö сборниклаш статьям воза. Варажым шкеат учебник да тÿрлö методический книга возымашке ушна.

В.Ф. Сапаевын «Букварь» учебникше первый гана 1951 ийыште савыкталт лектын. Тÿжем дене марий йоча-влак тудын «Букварьже» почеш лудаш, возаш тунемыт. Тиде книга весым возаш, пашам эше утларак творчески ышташ кумылаҥден. Вашке тÿҥалтыш класслаште туныктышо-влаклан методический полышым пуаш шонымаш дене «Изложений возаш статья-шамыч» сборникым савыктен луктеш. Тиддеч вара туныктышо-влаклан «Букварь» дене пашам ыштыме нерген методический полышым пöлекла, I-IV класслан марий йылме грамматика дене лукмо таблица-влакым да нунын кузе кучылтмо нерген методический ой-каҥашым, «Умылтарен лудмаш» книгам савыкта. Тиде ийлаштак профессор Н.Т. Пенгитов дене пырля I-IV класслан марий йылме программым ямдыла.

В. Ф. Сапаевын «Марий йылме грамматикым туныктымо методика» монографийже — марий методика литературышто первый эн кугу паша. Арам огыл тудын лумжö, чапше республикысе туныктышо-влак коклаште тунамак кумдан шарлен ыле. Тидлан амалжат  шагал огыл лийын. Республикыште тудо эн ончыч, манаш лиеш, шочмо йылме ден литература кабинетам ышташ, сöрастараш, урокышто технический йöным кучылташ тÿҥалын.

Туныктымо да йочам воспитатлыме пашаште кугу сеҥымашыш шумыжым палемден, 1965 ийыште В. Ф. Сапаевлан РСФСР школын заслуженный туныктышыжо почетный лÿмым пуымо.

Ме тудым уста туныктышо семын веле огыл, тыгак писатель семынат жаплена. Писателят шке лудшыжым школысо педагог семынак шÿм-чон моторлыклан, арулыклан, сай койыш-шоктышлан туныкта. Василий Федорович тиде шотышто поснак ойыртемалтеш:   шке книгалаштыже шÿм-чонжо, шонымашыже, кумылжо эре туныктышо: утларакшым йоча-влак дене чон почын мутлана, нунылан поро ой-каҥашым пуа, мер пашашке ушнаш, пашаче айдеме лийын кушкаш ÿжеш.

Эше Куптÿр пеле кыдалаш школышто, варажым У Торъял педучилйщыште Вениамин Иванов да Борис Данилов дене пырля тунеммыж годым пырдыж газетыш заметкым, кÿчык почеламутым возен. А педучилищыштыже литкружок журналым луктеден, тушан С. Вачайын (Василий Сапаевынат) икмыняр почеламутшо да ойлымашыже печатлалтыныт.

1940 ийысе «Ямде лий» газетеш савыкталтше «Томаша» ойлымашыже ‒ В. Ф. Сапаевын первый творческий куанже, сылнымут шулдыржо. Тылеч вара Кугу Отечественный cap да тыныс пагыт ийлаште самырык авторын почеламут ден ойлымашыже-влак турлö газетлаште да марла альманахлаште савыкталтыныт. Пнсательын рÿдö темыже ‒ школ, йоча илыш, самырык тукымым чын ончен-куштымаш, тÿҥ геройжо-влак ‒ школыш коштшо ÿдыр-рвезе. Нуныя тыршен тунеммышт, пайдале пашам ыштымашышт, поро кумылан лияш шонымышт, яндар шÿм-чонан улмышт, икте-весылан ваш-ваш полшымышт, чын корныш лукташ шонен, кудо-кунамже икте-весым шылталымаш ‒ почеламут, ойлымаш, да повестьлажын тÿҥ содержанийже.

1954 ийыште В. Ф. Сапаев самырык лудшо-влаклан «Пиалан жап» почеламут сборникым пöлекла, книга «Салам, У ий» почеламут дене тÿҥалеш.

Варажым авторын «Чодыраште» да «Шольым ден шÿжарем» почеламут сборникше-влак савыкталтыныт.

«Шольым ден шÿжарем» книга тематике шотышто «Пиалан жап» сборник деч кумдарак. Тыште автор чон арулыкым («Изи омыл»., «Чеверракым, кугуракым», «Шырчык иге», «Изи серыш»), пÿртÿсым аралыме, тÿзатыме йодышым («Куэ», «Первый мурызо») тарвата, самырык лудшо-шамычым янлык-влакын илыш-койышышт дене («Мераҥ», «Ур», «Рывыж») палдара. Шочмо элым, шке вер-шöрым йöраташ, тудым тÿзаташ «Шочмо элем», «Пиал», «Йöратем» почеламутлаште кумылаҥден шога.

Нине кум сборник гыч икмыняр произведенийжым «Букварь» ден «Лудшаш книга» учебниклаш («Шÿжарем», «Воштон-чыш», «Чеверракым, кугуракым», «Каныщ кечын» т.м.) пуртымо, а южышт муро текстыш савырненыт. Тыге Эрик Сапаев «(Лек походыш», «Пограничникын мурыжо», К. Смирнов «Ныжылгын пеш ныжылгын», И. Сидушкин «Мичурин тукым», «Первый май», Е. Волков «Кушто «А» букваже?», Д. Кульшетов «Оҥыштем кум лукан галстукем» текст-влаклан сылне семым возеныт.

Тудын «Мöр пеледме годым» первый повестьше икымше лица дене возалтын. Чылажымат (шке лишыл йолташыже Павлуш, пырля тунемше поро кумылан Чемекова Олю, туныктышо Нина Романовна нерген) Ваню каласкала, Тыште авторын йоча психологийым сайын умылен моштымыжым раш ужына. Тидымат палемдыде кодаш ок лий: Ванюн образше авторын йоча годсо ийготшым, тунемме пагытшым шарнымаш гыч шочын, садлан тудо автобиографий сынан манын кертына.

Произведенийым куштылго, лывырге йылме дене возымо. Тидыже пÿртÿсым сÿретлымаште поснак раш коеш. Повестьыште изи огыл верым диалог налеш. Тудо произведенийысе событийым динамично сÿретлаш полша. Адакшым йоча-влак диалоган текстым лудаш поснак йоратат. Автор, мутат уке, тидым шотыш налде кертын огыл. Писатель кÿэмалтше ой-савыртышымат, туштымат, преданийымат, калык мутымат моштен кучылтеш. Чыла тидыже повестьым ик шÿлыш дене лудын лекташ полша. Арам огыл повестьым Москваште «Детская литература» издательствыште рушлаш кусарен савыктыме, таджик йылме денат лукмо.

Йоча-влакым изинекак мланде паша деке шÿмаҥдымаш «Мом каласет, Миля» повестьыште рÿдö верым налеш. Икте-весылан полшен пашам ыштымаш изинек яндар шÿм-чонан кушкаш негыз лиеш.

Лебедева Миля, Смирнов Юра да молат школ пеленсе опытный участкыште кеҥеж гоч пашам тыршен ыштат, нунын ончен-куштымо пакча-саскашт чылаштымат öрыктарыше лектышан. Звено вуйлатыше Миля Лебедеван молымат пайдале пашашке ушен моштымыжо, чын верч чолган шогымыжо да весылан йоҥылышыжым тöрлаш полшаш ямде улмыж дене ойыртемалтеш да лудшын кумылжым авалта.

Произведенийын идейно-художественный сылнылыкшат ‒ йоча-влакын пашам йöратымыштым, ваш-ваш келшен илымыштым моктымаш ‒ самырык тукымым коммунистический шÿлышеш ончен-куштымаште кугу cyaп. Ик эн тÿҥ шонымашыже ‒ Толян коллективыште, тÿшка пашаште тöрланымыже.

Тылеч посна автор шочмо вер-шöр ‒ тудын мотор улмыжым ужын, аклен мошташ, поянлыкшым тÿзаташ, шукемдаш ÿжеш. Арам огыл «Мом каласет, Миля?» повестьым школышто тунемыт, Москваште кугу тираж дене рушла лукмо.

В. Сапаевын «Ой, авием» повестьшын идейно-тематический содержанийже ‒ неле годым ваш-ваш эҥертымаш, полшымаш, ойгым лош шелаш тыршымаш. Повестьын тÿҥ геройжо ‒ Семеева Галя ‒ лудшо дене чон почын мутлана, шке ойгыжым каласкала.

Сапан куван образше поснак шÿмеш, ушеш кодшо. Тиде образыш писатель шке коважын койыш-шоктышыжым ятыр шотышто пуртен.

Галян лишыл йолташыже руш рвезе Смирнов Саню лудшын шÿм-чонешыже поро шонымашым кода. Тудо моткоч лыжга кумылан, кугурак гай азапланыше, садлан лудшылан тудо поснак келша. Адакшым ме тыште руш рвезе ден марий ÿдырын ваш-ваш келшен, полшен илымыштым ужына.

Почеламут, ойлымаш да повесть деч посна В.Ф. Сапаев очеркымат шагал огыл возен. Калык коклаште лиймаш, агитатор, ялсовет да райсовет депутат семын мутланымаш, кумда элнан тÿрлö луклашкыже миеден коштмаш писательлан очерк возаш материал погашыже йöным ыштеныт.

«Изи тул йÿла» сборникын тыгаяк лÿман очеркыштыже В.Ф. Сапаев кугурак йолташыже, туныктышо, диктант сборникын авторжо М.Я. Исаев нерген моткоч чын воза: тудо кушто гына, могай гына пашам ыштен огыл, эре поро кышам кодаш тыршен, калык коклаште кугу авторитетан лийын. Пашам творчески ыштыше М.Я. Исаевынат окнаштыже калык малыме годым чÿчкыдынак изи тул йÿлен. Очеркысе геройын шынден кодымо пушеҥгыже кызытат молым куандара, тудын семын илаш да пашам ышташ кумылаҥда.

Сборникысе герой-влак илыш гыч налме улыт. Кузе от кугешне «Колхвзын Ветеранже» очеркыште 28 уныкан Й.У. Садовый дене! «Бухенвальдсккй набат» очеркын шÿм вургыж лудде от чыте. Мом гына ужаш пернен огыл очеркын геройжо Иван Дмитриевич Чемодановлан. Тудо чыла чытен, чыла сеҥен, тыныс илышым арален коден.

Очеркласе герой-влакым чапландарымаш ‒ самырык тукымым историй дене палдарымаш, нунын гаяк пашаче, честный, яндар шÿм-чонан лияш ÿжмаш.

«Шÿдыр-влак йÿлат» книга ончычсо сборникыште тарватыме темым ‒ самырык тукымым героический традициеш воспитатлымашым умбакыже шуя, келгемда, кумдаҥда. Тышке очерк-влакым веле огыл, тыгак корнысо дневник ден шарнымашлам посна ужаш дене пуртымо.

«Лемде велне» ужашыште автор шке вер-шöрысö палыме еҥ-влак нерген кугешнен каласкала. «Уралысе вашлиймаш» ужашысе очерклаште ончыктымо герой-влак вес областьыште илат гынат, щке чапыштым огыт волто. Кузе от кугешне Свердловский ял озанлык институтын доцентше 3.А. Кольцова дене. Курык марий районеш шочын-кушшо марий ÿдырамаш ученый у сорт шыдаҥым ончен кушта. «Пасу патыр» очерк лудшым Уралысе Юва лÿман ялыште марий, чуваш, татар да моло калыкын ик еш гай илымышт, пашам ыштымышт нерген каласкала. Арам огыл  нуно колхозыштлан «Интернационал» лÿмым пуэныт. Очеркын тÿҥ геройжо ‒ П. Н. Аплаев, Социалистический Труд Герой. Тудын оҥыштыжо ‒ кок Ленин орден, Трудовой Йошкар Знамя орден. Пасу патыр ятыр гана РСФСР Верховный Советын депутатше лийын, а ныл ий ‒ СССР Верховный Советын. Петр Николаевич ‒ персональный пенсионер, но тудын пашажым кум эргыже шуят. Тыгай еш самырык тукымлан ‒ эн сай пример. Каласаш кÿлеш: Петр Николаевич да шочшыжо-влак гай пасу патыр-влак Продовольственный программым илышыш пурташ чы-лажымат ыштат да молымат тиде пашашке кумылаҥден шогат.

«Кÿртньö вий» очеркын геройжо Ю.Г. Егошина денат кугешныде ок лий: У Торъял районеш шочын-кушшо тулык удыр Свердловский политехнический институтым тунем пытарен да инженер-технолог лийын, «Уралмашыште» пашам ышташ тÿҥалын, cap деч варасе первый ийлаштак Государственный премийын лауреатше лÿмым налын.

«Иза-шольо гай» да «Шокте шÿдыр шымыт, маныт» ужашлаште автор самырык пагытшым шарналта, лишыл йолташыже-влак В. Иванов, Г. Таныгин, Эрик Сапаев да моло нерген поснак ныжылге кумыл дене каласкала. Тыгодым ме Василий Федоровичын шке илыш да творческий корныж нергенат утларак пален налына.

Очерк-влак куштылгын лудалтыт, ушеш кодшо улыт. Йылме шотышто «Эре шÿм пелен» очерк поснак оиыртемалтеш: писатель шке ялысе пÿртÿсшö, пашаче пошкудыжо-влак нерген уло кумыл дене воза.

 «Кÿдырчан йÿр годым» роман ‒ писательын сылнымут пашаштыже эн кугу произведений. Тушто 30-шо ийласе марий ялыште каен шогышо событийлам кумдан да келгын ончыктымо:     шуко курым шкет озанлык дене илен тунемше марий кресаньыкат тÿшка озанлыкыш ушнен. Тиде куштылгын эртен огыл. Микыт Элексемыт гай поянже тореш товар лийыныт, кузе-гынат ÿчым ышташ, у, тÿшка пашалан корным петыраш тыршеныт. Но илышым шогалташ ок лий, у керек-кунамат тоштым сеҥа, шуко неле-йöсым чытен, шканже корным такырта. Писатель шке романыштыже тидым моткоч раш ончыкта.

Коммунист партийын вуйлатымыж почеш кумлымшо ийлаште марий яллаште колхоз шочаш туҥалын. Ик тыгай колхоз ‒ «У корно» ‒ Талман кундемысе Танаксола ялыштат ышталтеш да тудым ончычсо кÿтÿчö, ялыште эн йорло рвезе Ямаев Кости вуйлата. Кумлымшо ийлаште Кости гай рвезе-влак ял илышыш уым пурташ нимомат чаманен огытыл. Нуным лÿдыктенат онченыт, пушташат тöченыт, аяр кишкыла чÿҥталаш тыршеныт, но чыла арам: йорло, икмарда кресаньык-влак, тушка озанлыкын пайдажым умылен, колхозыш пурат, пашам тÿшкан ыштат, у илышым чоҥат.

Ял калыкын илыш йÿлажым кумдан ончыктымашат тышкак виктаралтын. Илыш вашталтме семынак ялысе йÿлат вашталтеш (у пайремым палемдат), айдемыжат уэмеш, икмарда кресаньык Петруш Йыванынат шинчаже почылтеш: Костин поро пашажым, у саманым умылаш тÿҥалеш.

Тÿҥ событий кок ий жапыште веле эрта гынат, посна геройын образшым почын пуаш, тудын ончычсо илышыж дене палдараш автор шуко вере лирический отступлений йöным моштен кучылтеш.

Герой-влакын вашталт толмышт Кости ден Начин образыштышт утларак раш коеш. Ожнысо кÿтÿчö Кости колхоз вуйлатыше лиеш, коммунист партий радамыш пура, тунемаш тырша. Тудо умыла: тунемде, у илышым чоҥаш, тÿшка озанлыкым виктарен колташ куштылго огыл. Начиат ончычсыж деч шукылан вашталтеш. Лÿдын-вожылшо, тошто илыш-йÿлаш кепшылалтше марий ÿдыр трактористым ямдылыме курсыш тунемаш кая, трактор рульым виктараш тÿҥалеш. Кумлымшо ийлаште тракторыш шичше ÿдырамаш ятыр лийын. Ты шотышто У Торъял кундем гычак Социалистический Трудын Геройжо А.П. Мосуновам ончыкташ лиеш.

Романыште марий илыш-йÿлам моткоч кумдан сÿретлыме. Произведенийысе герой-влакын кутырымо йылмышт палынак ойыртемалтеш. Тидыже нунын илыш умылымашышт, шинчымашышт гыч лектын шога. Теве Сепан ватын кутырымаштыже чÿчкыдынак калык ойпого гыч таҥастарымаш вашлиялтеш. Мутлан: «Тудо (Кости ‒ А. В.) шкаланже огыл, а мыланна чылалан сай лийже манын тырша. Тыгак шемыжым шентек шылтен, ошыжым ончык луктын,       ондалыше еҥ огыл, име деч посна ок урго, кийыше тоямат ок шогалте, шке шомакшым мардежыш тембак-умбак ÿден ок кошт».

Пÿртÿсым мастарын сÿретлымаште С. Чавайнын, Ш. Осыпын, М. Шкетанын, Д. Орайын, В. Ивановны традицийыштым В. Сапаев умбакыже шуя. Романыште тыгак калык мурым, преданийым, кÿэмалтше ойсавыртышым, калык мутым кумдан кучылтмо. Чыла тидыже тудын йылмыжым сылнештара, пойдара.

В. Ф. Сапаев туныктышо да писатель веле огыл, тыгак ученый. Тиде корнат школ илыш, туныктымо паша дене чак кылдалтын да такыр лийын огыл. Ынде латкок ий тудо РСФСР просвещений министерствысе национальный школ институтын старший научный пашаеҥже. Тугакше наука корныш Василий Федорович шукертак шогалын.

В.Ф, Сапаев кумло ияш пашажым иктешлен, теоретически негызлен да «Марий школлаште грамотылан туныктымаш» кандидатский диссертацийым сайын арален. Каласаш кÿлеш: шке щинчымашыж да научный пашаж дене тудо шукертсекак ученый-методист. Эше латвич ий ондакак Василий Федорович марий школлаште грамотылан туныктымо нерген монографийым савыктек луктын. Тылеч вара методикыште икмыняр вашталтыш лийын, тидыжым диссер-тацийым возымо годым ушеш налде коден огыл. Школ илышышкат у пурен толеш: ынде шочмо йылме дене лудаш да возаш куд ияш йоча-влакымат икмыняр школышто эксперимент семын туныкташ тÿҥалме.

РСФСР школын заслуженный туныктышыжо, писатель да ученый В.Ф. Сапаевьн ыштыме пашажат, ончыкылык творческий планжат пеш кугу: тудо романым, йоча повестьым воза, тунемше-влаклан тÿшка вий дене ий еда «Эрвий» альманахым лукташ ямдыла. Марий писатель ушемыште йоча литература секцийым вуйлата, самырык талантым муаш да кушташ полша, Марий АССР просвещений министерствын учебно-методический советыште член семын учебникын авторжо-влаклан каҥашым пуа, школ дене, туныктышо-влак дене пеҥтыде кылым куча, чÿчкыдын нунын уроклаштышт лиеда, марий йылме методикым ямдыла.

В.Ф. Сапаевын илышыже 1990 ий Шорыкйолышто трагически кÿрылтын.

Тÿҥ произведенийже-влак

• Пиалан жап : йоча-шамычлан почеламут сборник [Счастливое время: сб. стихов для детей]. Йошкар-Ола, 1954. 52 с.
• Чодыраште: В лесу / С. Чавайн, В. Сапаев, В. Орлов. Йошкар-Ола, 1957. 12с.
• Шольым ден шÿжарем: почеламут ден ойлымаш-влак [Брат и сестра: стихи и рассказы]. Йошкар-Ола, 1960. 60 с.
• Мöр пеледме годым: повесть [В пору спелости]. Йошкар-Ола, 1963.76 с.
• Изи тул йÿла: очерк-влак. [Горит огонек]. Йошкар-Ола, 1966. 44 с.
• Мом каласет, Миля? овесть [Что скажешь, Миля?]. Йошкар-Ола, 1968. 52 с.
• Немда вÿдшат — моторжат: ойлымаш-влак [Красавица Немда: рассказы]. Йошкар-Ола, 1971. 72 с.
• Шÿдыр-влак йулат: очерк, корнысо дневник да шарнымаш-влак. [Горят звезды: очерки, путевые заметки и воспоминания]. Йошкар-Ола, 1976. 200 с.
• Эре лийже кече: повесть да ойлымаш-влак / В. Сапаев, А. Данилов, Н. Александров [Пусть всегда будет солнце: повести и рассказы]. Йошкар-Ола, 1977. С. 3—63.
• Кÿдырчан йÿр годым: роман [В грозу]. Йошкар-Ола, 1979. 352 с.
• Ой, авием! Повесть-влак [Ой, мама! Повести]. Йошкар-Ола, 1983. 192 с.
• А мыйже ораде... Ойлымаш // Ончыко. 1983. № 1. С. 95—111.
• Ноль. Ушкыж ден карме. Куэ кушкеш... Почеламут-влак // Эрвий. Йошкар-Ола, 1984. С. 135—138.
• Танкист: очерк // Эрвий. Йошкар-Ола, 1985. С. 3—13.
• Йолташет уло гын: повесть, ойлымаш [Если имеешь друга: повести и рассказы]. Йошкар-Ола, 1987. 192 с.
• Тетрадьын ойгыжо: почеламут // Кече. 1997. № 4. С. 10.
• Теве А буква: почеламут-влак // Авай дене пырля. Йошкар-Ола, 1998. С. 36.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

• Апакаев П. Педагог, ученый, писатель // Марий коммуна. 1983. 1 янв.
• Василий Сапаев // Писатели Марийской АССР: биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 1988. С. 252-255.
• Василий Сапаев // Писатели Марий Эл: биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 2008. С. 554-556
• Василий Федорович Сапаев: указ. литературы (1923—1990) / Респ. дет. б-ка; сост. И. Гаврилова. Йошкар-Ола, 2007. 32 с.
• Веденькин А. Писатель, туныктышо // Ончыко. 1983. № 1. С. 90-94.
• Веденькин А. Серыш чÿчкыдын толедыш // Арслан тукым. Йошкар-Ола, 1985. С. 193-196.
• Иванов И. Самырык тукым верч тыршен // Марий Эл. 1998. 6 янв.
• Иванов И. Сапаевын прозыжо // Марий коммуна. 1983. 28 сент.
• МБЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 317.
• Медяков К. Пиалан жап // Ончыко. 1954. № 6. С. 77-79.
• Сандаков Г. Кÿдырчан ийлаште // Марий коммуна. 1980. 8 июнь. 

Чап

• РСФСР-ын сулло туныктышыжо (1965).
• СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1971).
• Марий АССР Президиум Верховный Советын Чапкагазше (1973).
• Педагогике шанче кандидат (1982).

Кылвер-влак

• Сапаев, Василий Федорович.(руш)
• Сапаев Василий Федорович.(руш)

Литератур

1. Марийская биографическая энциклопедия : 3849 имен в истории Марийского края и марийского народа / авт. и рук. проекта В. Мочаев. - Йошкар-Ола, 2007. С. 317.
2. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. — 752 с. С. 554-556.
3. Веденькин А. Писатель, туныктышо // Ончыко. 1983. № 1. С. 90-94.