Кыргызстан
| |||||
.svg)
| |||||
| Негызлыме | 31 сорла 1991 | ||||
| Кугыжаныш йылме | кыргыз | ||||
| Рӱдола | Бишкек | ||||
| Виктем йӧн | президент республика | ||||
| Президент | Садыр Жапаров | ||||
| Премьер-министр | Акылбек Жапаров | ||||
| Кумдык вӱд ӱмбал % |
85-ше тӱняште 199 951 км² 4,4 | ||||
| Калык чот чаклык |
110-шо тӱняште 6 700 000 (2022) 34 еҥ/км² | ||||
| Валюта | сом | ||||
| Интернет-домен | .kg | ||||
| Телефон-код | +996 | ||||
| Шагат ӱштӧ | UTC +6:00 | ||||
Кыргызстан (кыргызла Кыргызстан) — эл Азийыште.
Рӱдолаже Бишкек. Йӱдвел чекыштыже верланыше дене, касвелне — Узбекистаныш дене, кечывалвел-касвелне — Таджикистан дене, эрвелыште да кечывалвел-эрвелыште — Китай дене.
Рӱдола — Бишкек, уло республикылан эн ола ойо, тудлан эре калыкым 2020 ийыште тӱҥалын — 053 1 900 еҥ. Калык шот дене кокымшо ола — Ош.
Каҥашымаш президент шотлалтеш, светский, республикын унитар.
Кугыжаныш йылме — киргизский, официально — руш.
Окса иктык — шийгол тиште.
Кундем кумдык шотышто элын 85 налме вер-тӱняшке (уш2 951 199), 7-е снг элла коклаште верже.
110 налме вер-калыкчот шотышто тӱняште[b]. 6 ноябрь 2015 25 шочын-миллионло гражданлан Каҥашымаш.
ООН литературын членже лиеш, СНГ, Евразийысе экономике ушем, организаций нерген договорым тӱшка лӱдыкшыдымылык, Шанхайысе организаций-влакын пырля пашам ыштат, пырля исламысе организаций, кугыжаныш организацийлаш тюрк, ТЮРКСА.
Киргиз элын калык шуко возен, руш да узбек калыклан эн кугулан шотлалтеш меньшинства. Вес йылме тиште-влак рӱдӧ азийыште тюрк йылме-влакым вияҥдыме дене чак кылдалт шогат да кучылталтеш, Кавказыш, Юл да кечывалвел сибирьыште гынат, тыгак официал йылме да руш йылме кумдан шарлен улмаш. Калык шуко — мусульман-суннит.
Финанс да Экономика
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Каҥашымаш аграр категорийыш пура-индустриальный эл. 96-шо тӱняште 2019 ийыште кугыжаныш кӱкшытыштӧ регистрацийлаш верым айла.
Ппс кугыт дене 2018 ийыште 167 ввп-н млрд долл. США — 144 вер-тӱняшке. Экономике кушмаш темп, 2017 ий худан, — 4,6 наре % (63-тӱняшке вер). Кугыжаныш бюджет 2018 ийыште лектышан гыч ужаш — 1,67 млрд долл. США-ШТЕ, роскот — млрд 2,409 долл. США-ШТЕ, бюджетшын дефицитшым — 3,2 % ВВП-Н деч.
Каҥашымаш 2018 ийыште млн наре кӱкшытыш лектын кугыт шот номинальный 8081,9 лектыш ввп-н долл. США[94] гын, 1280 долл наре лийын. УА (сомов 91,8 тӱж.) калык чонышто. 24 млн паритет возен моштымо шотышто 491,78 покупательский ВВП-Н долл. США 96]. Покупательский паритет возен моштымо шотышто калык чоным 3979 ВВП-Н долл. США[97]. 2018 ийысе лектыш почеш, обрабатыватлыше гына ыштыше промышленностьлан 20 % ВВП-Н Каҥашымаш. Иктаж 40 % йӧнозанлык йӧндартыш шӧртньым пуэм, — республикыште шагал отрасльын ик эн писын вияҥеш. Каҥашымаш 2018 ийыште т 20,43 луктын шӧртньӧ, 3 лектын, 2008 ийыште-российыште да снг-ште вер узбекистаныш деч вара. 48 % вольыкым налаш ялозанлык да пашам ышта.
Каҥашымаш, тӱрлӧ ак, 70 утла шкенландараш % госпредприятие.
Каҥашымаш сектор тергымаш энергетик пакет холдинг — ОАО «электричестве станцийым» и АООТ «Кыргызнефтегаз», тыгак тӱрлӧ секторышто экономикым тӱҥ монополист (АО «Кыргызтелеком», Киргизский кӱртньӧ корно, манас да молат калык-влак кокласе аэропорт международный аэропорт) госсобственность уло.
Оксат сита паша мигрант уло киргизстанец деч палынак да республикын экономикыштыже кудальыч, вес эл гражданствым налын. Тиде возымашым шотышко 800 млн долл тӱрлӧ акым кудальыч. Ий сшаште.
500 ий 3 июль 2013 подстанция эксплуатацийыш пурташ кугу виннипег «Датка» МВА автотрансформатор куатше дене республикыште 501. Банк ойырымо кредит кугытым эксим проектше китайыште 208 млн долл. Уа йымалне 20 ий жапыште 2 % талукаш. 2015 ий 28 августышто 500 виннипег олаште кучылташ подстанция пурто «Кемин» да куатан 500 501 МВА автотрансформатор ЛЭП виннипег олаште гыч «Даток-Кемин» 404,82 километр кужытышто, кечывалвел кылдалтше (тӱҥ гидроэлектростанций верланен вер), да йӱдвел (тӱҥ пайдаланыше) энергетик эл республикын лӱдыкшыдымылык ден кундем йӧным пуа. Банк ойырымо кредит кугытым эксим проектше китайыште млн 389,8 долл. Уа йымалне 20 ий жапыште 2 % талукаш. Реконструкцийым 2017 ийыште киеват бишкекский пытарен. Банк ойырымо кредит кугытым млн проектше китайыште 386 Эксим долл. Уа йымалне 20 ий жапыште 2 % талукаш.
Торыш селаште-Реалист Иссык-Кульский областьыште икымше электростанцийым капсула йымалне йымак videos эртыме кечыже (СЭС-ЫШ).[1]
Чоҥышо компаний-влакын тӱҥалеш "Солар Бишкек", проектын рамкыштыже шукталтше кугыжаныш да частник-влак ваш умылен пашам ыштыман.
Кӱртньыгорно магистральым чоҥаш нерген мутланымашым умбакыже шуена китай тӱнямбал — Киргизий — Узбекистаныш, вара лекме европысо эл.
2019 ий 11 апрельыште, киргизий кугыжаныш парымже возен тӱжвал 3827,5 млн долл. США-ШТЕ, а кӧргӧ кугыжаныш парымже — 656,6 млн утла долл. США.
