Васинкин, Аркадий Афанасьевич

Аркадий Афанасьевич Васинкин
Аркадий Афанасьевич Васинкин
	Аркадий Васинкин
Шочмаш дене лӱм	Аркадий Афанасьевич Васинкин
Шочын	1950 ий 30 сӱрем
Шочмо вер	Марий АССР, Марий Тӱрек кундем, Лӱсэҥер ял
Колен	2008 ий 15 шорыкйол (57 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола ола

Аркадий Васинкин (Аркадий Афанасьевич Васинкин), (1950 сӱрем 30, Марий АССР, Марий Тӱрек кундем, Лӱсэҥер ял — 15 шорыкйол 2008, Йошкар-Ола ола) — марий серызе, шанчызе, йылмызе, туныктышо, литературовед, литератур критик, филологий шанче кандидат, Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (колымыжо деч вара) (2008).

Илыш корныжо

Аркадий Васинкин 1950 ий сӱрем тылзын 30-шо кечынже Марий АССР Марий Тӱрек кундем Лӱсэҥер ялыште туныктышо ешыште шочын. Ачаже ӱмыржӧ мучко шочмо школыштыжо пашам ыштен, йот йылмым пеш сайын пален, аваже самырыкше годым пеш тале комсомол пашаеҥ лийын, колхозышто бригадирлан коштын.

Оршанкыcе туныктышо-влакым ямдылыше училищым тунем пытарен. Вараже шочмо Арбор школышто туныкташ толын. Тунамак школ директор тудлан икымше тӱҥалтыш классым тыгай шомак дене пуа:

Туныкто лудаш, возаш, шотлаш. Икымше кече дечак классым кидыш нал, тӱшкаш чумыро. Умаште нулевой класс улмышт годым школ илышлан тунем шукетен огытыл, шала улыт, дициплине уке…

Но идалык сайын эртен, салтакыш каяш жап толын. Салтакыш каяш ямдылалтше рвезе педагогым школ директор отсрочкым налын кода, а вараже, тунемме ий мучаште, тудым пӱтынь школ дене салтакыш ужатат. Армийыште танк водитель лиеш.

Салтак гыч пӧртылмекше, шочмо йылмым, сылнымутым йӧратыше да тудым умбакыжат шымлаш кумылаҥше специалист 1972 ийыште, Марий кугыжаныш университет почылтмеке, эртымгорно-филологий факультетыш Марий йылме да сылнымут пӧлкаш тунемаш пурен. Университетыште - сай тунемше студент-влак радамыште лиеш. Аркадий вич ий жапыште сылнымутым шымлыме пашалан утыр шӱмешкен да 1977 ийыште МарНИИ-шке пашаш толеш да шым ий «языкшым касара», «киш подышто» шолеш. Ни пачер, ни оласе прописке уке, шым ий тӧртыкдымын илен пашам ышта.

Пеш чот чоныш вита да чодыраш куржам ыле. Чонем лушкымеш йӱкын мӱгырен шортам ыле, вара шулдыргышо пашашке ошкылынам

- кочын шарналтен тиде жап нерген Аркакдий Афанасьевич Васинкин. Тыште изирак шанчызе гыч тӱҥалын институтын сылнымут пӧлкажым вуйлатыше марте кушкын. Москосо Тӱнямбал сылнымут институтышто асптрантурышто тунемын, Марий да Юл кундемысе серызе-влакын Кугу Ачамланде сар нерген возымо произведенийлашт негызеш кандидатлык диссертацийым сайын арален. Аркадий Афанасьевич МарНИИ-ште сылнымут пӧлкам вуйлаташ тӱҥалмешке, эн ончычак кадр йодышым шотыш кондаш да пӧлкам йол ӱмбак шогалташ кӱлмым палемда. А тиде тыглай паша огыл. Самырык-влакым туныкташ, могай корно дене виктарен колташ шонаш кӱлын.

Шымлыме пашаште Аркадий Афанасьевич Васинкин прозым шымлаш кумылаҥын. Но тиде моткоч кугу теме, коло ий наре жапым авалтышаш да ятыр лӱмлӧ серызын усталыкыжым айлышаш. Тиде шотышто Аркадий Афанасьевич тыге каласкала:

Критике шотышто, серызежын возымыжо критик чоным тарвата гын, возаш проблеме уке, кид шке ручкам куча. Кызыт моткоч кумылым тарватен возат прозышто Юрий Артамонов, Феликс Майоров, Анатолий Мокеев, Валерий Бердинский. Геннадий Алексеевын усталык нерген уже возенам.

Аркадий Васинкин чумыр усталык пашажым иктешлен ончалаш гын, жаплен палемдаш кӱлеш: шагал огыл ыштыме. Шанче лӱмым сулен налаш диссертаций темыже тыгай лийын «Роман о Великой Отечественной войне в литературах народов Поволжья». Тыгай шонымаш арам огыл толын, вет тудо ончычат Сар жапысе марий сылнымут нерген ятыр шымлымаш пашам ыштен. Чылаже шӱдӧ кумло наре шымлымаш пашам савыктен луктын гын, сылнымутын тӱрлӧ могыржымат, шуко авторын тусталыкыжым лончылен, периодический изданийлаштат, МарНИЙын сборниклаштат, школ хрестоматийлаштат посна ужаш але серызе нерген возымыжым савыктен луктын. Аркадий Афанасьевич «Героические годы» лӱман шымлымаш книгам савыктен. Пытартыш жапыште Валентин Колумбын усталыкым шымлен, шӱдӧ витле лаштыкан «Поэтический мир Валентина Колумба» монографийым тӱрыс ямдылен шуктен.

2006 ийыште Аркадий Афанасьевич МарНИИ гыч Марий кугыжаныш университетыш куснен, докторантурыш тунемаш пурен. Тиде жапыштак ятыр вес паша-влакым серен, а пытыртыш ик ий жапыште тудо «Марий Эл Серызе-влак» биоблиографический полшыкым ямдылымаште тыршен. Чаманен каласаш логалеш, тиде пашаже мучаш марте ыш шукталт. Но тудын поро пашажым, суапле лӱмым шарнен, йолташ ден коллегыже-влак тиде сомылым мучаш марте сӧрат.

Шуко ий МарНИИ-ште ыштыме жапыште Аркадий Афанасьевич Марий сылнымут эртымгорным тӱҥге-вожге шымлен, шӱдӧ дене сылнымутшымлызе статьям, В.Колумбын усталык нерген кугу шымлымашым, монографийым, ятыр моло пашам возен.

Уста шымлызе, поро йолташ Аркадий Афанасьевич Васинкинын 2008 ийын 17 шорыкйол тылзыште ӱмыржӧ лугыч лийын. Тудын нерген поро шарнымаш Марий калыкын чонешыже эрелан кодеш.

Тӱҥ произведенийже-влак

Героические годы : жанр воен. романа в лит. народов Поволжья. Йошкар-Ола, 1987. 128 с.
Поэтический мир В.Колумба: монография. Йошкар-Ола, 2005. 208 с., ил.
Хранитель народной мудрости : к 75-летию А.Е. Китикова. Йошкар-Ола, 2004. 32 с.
Программа по литературе для 1Х-Х классов национальных школ. Йошкар-Ола, 1994.
Обязательные стандарты по литературе для национальных средних школ. Йошкар-Ола, 1996. 24 с.

Литературоведеский пашаже-влак

Тӱшкан каҥашыме: С.Г.Чавайн ден М.Шкетанын юбилейышт // Марий коммуна. 1978. 1 янв.
В ногу со временем: к 70-летию со дня рождения П.Першута // Мол. коммунист. 1979. 6 окт.
О жанре научной фантастики в марийской литературе // Проблемы реализма в марийской литературе. Йошкар-Ола, 1979. С. 128—143.
Очерки и рассказы марийских писателей периода Великой Отечественной войны // Проблемы жанра в марийской литературе. Йошкар-Ола, 1981. С. 106-122.
Марий проза сар нерген // Ончыко. 1982. № 3. С. 100—106. Ответственность за слово: навстречу VI съезду писателей республики. О проблемах современного состояния прозы // Мар. правда. 1983. 28 окт.
Чавайн лӱмеш лудмаш // Марий коммуна, 1983. 11 окт.
Серебряная нить: о новой книге К.Васина // Мар. правда. 1984. 1 марта.
Илыш йогын дене таҥ тошкалын // Марий коммуна, 1986. 3 июль. Ей вечно светить... : к 150-летию со дня гибели А.С.Пушкина // Мар. правда. 1987. Ю февр.
Тихий критик сегодня не в почете // Марийская правда. 1988. 25 окт.
Книга уло, сылнымут ок кой // Марий коммуна, 1990. 13 нояб.
Малые жанры в литературах народов Поволжья периода Великой Отечественной войны // Малые жанры прозы в лит. народов Поволжья и Приуралья. Ижевск. 1989. С. 51—59.
Писатель и его книги // Красноперов А. Страда. Йошкар-Ола, 1989. С. 5—10.
Марийская литература периода Великой Отечественной войны // История марийской литературы. Йошкар-Ола, 1989. С. 246—267.
Эн тӱҥжӧ — айдеме пӱрымаш // Василий Юксерн. Ойпого. Йошкар-Ола, 1989. С. 5—10.
Ончылмут // Валентин Колумб: «Ӱмырем арам шым эртаре» : шарнымаш-влак. Йошкар-Ола, 1995. С. 5—10.
Кӹчӓлмӹ корнышты : М. Кудряшовы н творчествыж нерген // У сем. 1995. № 1. С. 3-6.
Сылнымут каван яндар йӱкан турийже // Марий Эл. 1995. 29 аир.
Ӱмыр шӱдыр : Н.Арбанын творчествыж нерген // Ончыко. 1995. № 2. С. 104-110.
Кӱслен кылже мура адакат : В.Колумбын «Илыше вӱд» поэмыж нерген // Ончыко. 1996. № 1 С. 23—28.
Кӹзӹтшӹ мары литература // Мары литература. Йошкар-Ола, 1996. С. 241-250.
Нелылыкым чумыр вий дене сеҥаш куштылго : И.Горныйын творчествыж нерген //Ончыко. 1997. № 1. С. 4—12.
Илыш воштончышна могайрак : кызытсе марий проза нерген // Ончыко. 1996. № 10. С. 133—147.
У шинча дене ончалман : А.Асаевын творчествыж нерген //Ончыко. 1996. № 3. С. 3—16.
Сасканай: эпос але поэма : И.Смирновын творчествыж нерген // Ончыко. 1996. № 7. С. 69—79.
Гибкий лук и острые стрелы : лит. традиции РМЭ //Лит. Россия. М., 1998. 13 нояб.
Мастарлыкат сита, кумылат уло: финно-угор писатель-вл. V Тӱнямбал конгресс деч вара шонкалымаш. Ончыко. 1998. № 9. С. 3—14.
Пекулаев да молат... : В.Абукаев-Эмгакын творчествыж нерген // Марий Эл. 1998. 19 дек.
А.С. Пушкин да марий сылнымут // Ончыко. 1999. № 7. С. 185—192.
«Ото» — начало начал // Мар. правда. 2000. 8 дек.
Национальные особенности современной марийской прозы // Финно-угроведение. Йошкар-Ола, 2000. № 2. С. 91—97.
Разговор с ровесником : о творчестве А.Спиридонова // Ончыко. 2000. № 4. С 184-187.
В них — душа народа : послесловие к книге А.Красноперова «Сыновья». Йошкар-Ола, 2001. С. 376—386.
Мутын чеверже, верже, эрже : Г.Алексеевын творчествыж нерген // Ончыко. 2002. № 8. С. 181—191.
Незавершенная поэма В.Колумба «Живая вода» //Литература и время. Йошкар-Ола, 2003. С. 63—81.
Вӱротыза шӱмеш лакемеш : В.Абукаев-Эмгакын «Вӱротыза» книгаж нерген // Марий Эл. 2003. 21 нояб.
Два письма Ф.Васильева В.Колумбу // Финно-угроведение. Йошкар-Ола, 2004. № 1. С. 94-99.
Шаг в неизвестное : о проблеме периодизации лит. фин.-угор. народов России //Лит. Россия. 2004. 15 окт.
Рано угасшая звезда : к 70-летию В.Колумба //Лит. Россия. 2005. 22 аир.
Горькая правда о пережитом : о творчестве нашего земляка В. П. Игумнова //Лит. Россия. 2005. 29 окт.
Сарсаде садерын сандугасше : Сем. Николаевын творчествыж нерген // Ончыко. 2004. № 11. С. 180—191.
Кавашке кӱзаш шочыт мландыште // В.Абукаев-Эмгак. Пьесе- влак. Йошкар-Ола, 2005. С. 347—366.
Марийская литература периода Великой Отечественной войны // Листая страницы войны. Йошкар-Ола, 2005. С. 31—44.
Марийская литература : словарь //Лит. народов России. XX век. М., 2005.
Чонжо калык верч азапланен : Ю.Байгузан илышыже да творчествыже // Ончыко. 2006. № 5. С. 174—181 ; № 6. С. 90—108.
Куаныме годым шортшо кумыл : З.Дудинан поэзийже нерген // Ончыко. № 5. С. 180.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

Сабитов С. Новое исследование о романе : о защите канд. дис. Васинкинын АЛ. // Мар. правда. 1984. 16 февр.
Сабитов С. Рвезе вий ушнен // Марий коммуна. 1984. 11 февр. Соловьёв А. Ачален эргыже // Марий Эл. 1995. 11 нояб.
Анисимов Э. Шымлымаш кумыл эреак лийын... // Марий Эл. 2000. 7 апр.
Абукаев-Эмгак В. Туныктышо, ученый // Марий Эл. 2000. 28 июль. Александров-Арсак А. Критике корно — шыгыр // Ончыко. 2000. № 7. С. 188-191.
Абукаев-Эмгак В. Эре чоҥешташ тыланем // Кугарня. 2000. 28 июль. Тихонов О. Поэтлан — чапкӱ : А.Васинкинын «Поэтический мир В.Колумба» моногр. нерген // Кугарня. 2005. 21 окт.
Пехметова С. Эр йӧрталтше шӱдыр // Марий Эл, 2005. 1 нояб. Пантелеева В. О родном и вселенском : рец. на кн. А.Васинкина «Поэтический мир В.Колумба» // Лит. Россия. 2006. 7 июля.
МБЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 67.

Кылвер-влак

Аркадий Афанасьевич Васинкин.(руш)

Литератур

Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. — 752 с. С. 142-146.