Марий Талешке кече
Марий Талешке кече — Марий Талешке-влакым пагалымаш, патыр-влакым шарнымаш кечыже. Пайрем кажне ийын 26 Вӱдшорышто эртаралтеш. Тиде кечын 1556 ийыште кугыжан сарзыже-влак дене кредалмаште Малмыж орым аралыме годым марий талешке Полтыш колен.
Эртыме радам[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
Пайремым эртарыме йӱла, радам але пеҥгыдемын шуын огытыл. Школлаште, книгагудылаште тачысе чолга еҥ дене вашлиймаш, лудмаш, вуй савымаш-влак эртаралтыт гынат, уло калыкнам иктеш ушышо паша таче але уке. Ты шотышто мер ушем-влак мучаш мартеак шке йöныштым кучылтыт манаш огеш лий. Мер Каҥаш Йошкар-Оласе чапкӱ-влак воктеке пеледыш аршашым, вуй савыме йӱлам шуктымо радамым мер ушем-влаклан шукташ темлен ыле. Туге гынат Йошкар-Олаште, В.Мосоловым, И.Палантайым, С.Чавайным да молымат шарналтен, чапкӱышт, шарныме оҥашт ончыко калыкым чумырымо огыл. Районлаште да яллаште улшо чапкӱ, кугезына-влакын шӱгарлашт нергенат ты кечын шагал еҥ шарналтен. Икмыняр ий ончыч ты кече вашеш кугезына-влакын шӱгарыштым тöрлымö пашам тӱҥалме ыле.
Талешке кечын Йошкар-Оласе самырык-влак Марий паркым почмо йӱлам илышыш пуртеныт ыле. Кызыт Марий парк уке. Садлан марий ӱдыр-рвезе-влак утларак куатле йöным кычалыт. Тидын нергенак ойла тений нунын «Тый марла кутырет?» акцийлан ямдылалтмышт. Ты кечын студент-влак Йошкар-Оласе уремлаште шке таҥашышт деке ик йодыш дене лектыт: тый марла кутырет? Вашештыше кажне еҥым öрыктарыше пöлек вуча.
Марий-влак Кукаркакугызан, Чумбылатын да Акпатырын шӱгарлашкышт кумалаш да надыр пуаш коштыт. Нунын поро илышым конден кертмыштлан ӱшанат.
Эртымгорно[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
Марий Талешке кечым икымше гана 1917 ий гыч палемдаш тӱҥалме. Тунам, Пӱрӧ олаште эртыше Икымше Пӱтынь Российысе Марий-влакын погыныштышт тиде пайрем нерген марий интеллигенций кумдан увертарен. Тыге марий ончылъеҥ-влак XX курымышто шке эртымгорныжым кумдан да кӱкшын аклен ончалыныт.
Варажым Шыжа революций тургым, элкӧргӧ сар, шужен ий, у экономик политике, коллективизаций, шучко 30-шо ийла, Кугу Авамланде Сар, а умбакыжым совет идеологий тиде шонымашым ӱмылтеныт, атыланышыже пуэн огытыл.
1991 ийыште икымше гана Марий Талешке кечым угыч пайремдыме. Тидын деч вара кажне ийыште тиде пайрем эртаралтеш.
Шарлыме кумдыкшо[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
Марий Элыште да вес кундем-влаште илыше марий-влак пайремлат. 1993 ий гыч Марий Талешке кечым Эстонийыште пайремлат.
Негыз[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
- Марий талешке-влак. Валентин Колумб лӱмеш рӱдер-тоштер, Регион-влак кокласе "Марий ушем" мер организаций, Йошкар-Ола, 2009.