Кугу Йырсе
| Ял | |
| Кугу Йырсе | |
|---|---|
| рушла Большая Ерыкса | |
| 56°01′27″ с. ш. 52°12′24″ в. д.HGЯO | |
| Эл |
 Россий |
| Федераций субъектше | Одо Эл |
| Кундем | Грак |
| Эртыш да географий | |
| Икымше гана палемдыме | 1859? |
| Калыкчот | |
| Калыкчот | 155 еҥ (2015) |
| Калык-влак | марий |
| Инаныше-влак | чимарий, танле |
| Цифрр идентификатор-влак | |
| Телефон код | +7 34163[1] |
| Почто индекс | 427743[2] |
| Автомобиль код | 18 |
|
|
|
.svg)
.svg)
Кугу́ Йы́рсе (рушла Большая Ерыкса) – Российыште Одо Элын Грак кундемыштыже верланыше Новогорский ял шотан илемыш пурышо марий ял. Калыкчот: 155 еҥ (2015 ий)[3].
Верланыме вер
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Грак сола деч 18 километр эрвел могырно верланен. Ижевск марте – 150 километр[4]. Воктенсе ялла: эрвелне – Элнет, касвелне – Крешын Туловай, йӱдвелне – Кокшан-завод.
Эртымгорно
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Яллан негызым XVI курымыште пыштыме. Негызым пыштыме нерген ик легенде уло. Тӱтан Йыван Озаҥым 1552 ийыште налын, руш кугыжанышыш деке ушен. Озаҥыште шуко марий калык илен, Тӱтан Йыван чылам танле тыныш савырнеже ыле, марий-влаклан пеш йӧсӧ илыш толын. Кум эн тале чимарий иза-шольо тидым чытен шыш керт, ешыштым погеныт да корныш тарваненыт. Кужун каеныт, да вара сай верым муыныт, тиде верыште кумда олыкла лийыныт, чодыра да еҥер. Тыште кум яллан негызым пыштеныт: Кугу Йырселан, Элнетлан да Вожайлан.
Географий да пӱртӱс
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ял воктен Йырсе эҥер йога. Тиде эҥергыште пӱям ыштыме. Ял воктенсе олыкыште йоча-влак футболла модыт. Тиде олык Йырсе йымал маналтеш. Тыште 2000 ийыште Пеледыш пайрем эртаралтын. Тиде олык вуйышто 2000 ийын пеледыш тылзын 17-ше кечыже чапкӱм шындыме. XVI–XVII курымлаште марий-влак Виче-Чолманысе кундемыш илаш курсеныт. Тиде куснымаш лӱмеш чапкӱ шындалтын. Тушто рушла тыге возымо: «Этот памятный камень установлен в честь 400 летия расселения марийцев в Вятско-Камском регионе в конце XVI начале XVII веков. 17 июня 2000 г.» Йырсе воктене пӱнчер верланен.
Пӱя гоч вес могырышто Изи Йырсе ял верланен. Ял воктен, тумерыш кайме корнышто ял шӱгарла верланен. Пӱя гоч умбакырак ялысе тошто марий шӱгарла верланен.
Ял воктен кугу корем уло.Шна корем маналтеш. Тиде коремыште мӧрым погат. Кечывалвелне олык-влак верланеныт. Нуным Балабой маныт. Тушто эше ик изи корем уло. Тиде коремыште иктаж-мыняр памаш лектеш.
Инфраструктур
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ялыште тӱҥалтыш школ, эмлыме пункт, йоча сад да ялысе клуб уло. Тошто клуб пу гычын ышталтын ыле, 2000 ийыште ялыште у кермыч клубым почмо. Тугат ялыште кок кевыт уло: ик кугыжаныш, весыже верысе амалкалчын.
Грак гыч Крешын Туловай[5] марте асфальт корно кая, Крешын Туловай гыч ял марте кӱ корно, тугат ялыште тӱҥ уремлаште кӱым пыштыме. Новогорскийыш Крешын Туловай гыч кайман. Элнет марте мланде корно кая.
Уремла
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ялыште кум урем уло. Кажне уремын марий калык да официал руш лӱмжо уло:
- Кучи урем да Курыквуй урем (рушла ул. Гагарина). Тиде кок уремым рушлаште ик уремыш ушнымо.
- Шудолоҥго да Семелоҥго (рушла ул. Школьная). Тиде кок уремым рушлаште ик уремыш тугат ушнымо.
- Изиурем (рушла Полевой переулок)
Калыкчот
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]| Калыкчот, еҥ | Ий |
|---|---|
| 255 | 2008 |
| 255 | 2003 |
Лӱмлӧ еҥ-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
[6] 
[7] 
[8] Килеев Алексей Кузьмич – Йошкар Шӱдыр орденын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
[9] [10] Кузнецов Михаил Сарманаевич – I степенян Ачамланде сар орден да Йошкар Шӱдыр орден-влакын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.- Сайпеев Геннадий Александрович (27.10.1927 – 11.10.1997) – инженер-технолог, технике шанче доктор, РАН Тӱнямбал механохимический ассоциацийын действительный членже[11].
- [12] Самаров Павел Николаевич – 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
- [13] Самаров Пётр Игнатьевич – 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
[14] [15] Тимков Николай Семёнович – II степенян Ачамланде сар орден да Йошкар Шӱдыр орден-влакын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.- [16] Тимков Семён Павлович – 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
- [17] [18] Чермаков Емельян Николаевич – II степенян Ачамланде сар орденын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
- [19] [20] Чермаков Павел Михайлович – II степенян Ачамланде сар орденын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
- [21] Яркеев Михаил Яковлевич – 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
.svg){kind=small}
.png){kind=small}
Кылвер-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Важ-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]- ↑ Телефонные коды Удмуртской республики.
- ↑ Почтовые индексы России.
- ↑ Муниципальное образование "Новогорское".
- ↑ Торалык Яндекс.Карте-влакын ӱзгарыштын полышышт дене висалтын.
- ↑ Словарь марийских топонимов низовья Камы и Вятки. Вершинин В.И. Йошкар-Ола, 2005.
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Сайпеев Геннадий Александрович | Энциклопедия Урала.
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
- ↑ Электронный банк документов «Подвиг народа в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.».
