Колумб, Валентин Христофорович

Валентин Христофорович Колумб
Валентин Колумб
Шочын	1935 ий 3 ага(1935-05-03)
Шочмо вер	РСФСР, Марий автоном область, Морко кундем, Мызэҥер ял
Колен	1974 ий 8 теле(1974-12-08) (39 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола
Эл	Совет Социализм Республик-влак Ушем
Тыршымаш алан	серызе, почеламутчо, кусарыше, журналист
Чап пӧлек да премий	(1968)

Валентин Колумб (Валентин Христофорович Колумб) (1935 ага 3, РСФСР, Марий автоном область, Морко кундем, Мызэҥер ял – 8 теле 1974, Йошкар-Ола) – марий серызе, почеламутчо, кусарыше, журналист, СССР Серызе-влак ушемын йыжъенже (1961), Олык Ипай лӱмеш Марий комсомол премийын лауреатше (1968).

Илыш корныжо

… Тольым ош тÿняшке Да илаш ом вашке...

В. Колумб.

В. Колумб чодыралан поян, сылне вер-шöран Морко кундемысе Мызэҥер ялеш шочын. 1936-шо ийыште  ончыклык поэтын ешыже Пумыр почингаш илаш куснен. Тунам Валентинлан улыжат идалык веле эрталтен улмаш. Мызеҥер ялеш шочшо ончыклык поэтын пÿрымаш корныжо вес кундемдене ÿмыреш кылдалтеш. Уш-акылым чумырымо да шындарыме пагытым Пумыр ялыште эртарыше  рвезе тиде вер-шöр нерген тыге манеш:

Шочмо кагаз.

В. Колумбын Волаксола школышто тунемме табельже.

В. Колумбын Весшӱргӧ школышто тунемме итоговый табельже.

О мÿян да шöран кундемем…

Валентин Колумб ешыште кокымшо йоча лийын. Ачаже – Христофор Степанович Декин волисполком секретарь пашам шуктен шоген, аваже –  Перасковья Николаевна Николаева колхоз пашаште тыршен.
Фамилийже нерген Валентин Колумб 1960 ий  20 декабрьыште руш поэт Н. Старшиновлан возымо серышыштыже тыге умылтара: «Фамилием кушеч лектын? Ала-могай святойлан кöра ачамым Христофор манын лÿмденыт. Тудо сайын тунемын. Нылымше классым моктымо лист дене пытарен. Сайын тунеммыжланак туныктышо Декин олмеш Колумб фамилийым налаш темлен».
1943 ийыште 8 ияш Валентин шке ялысе тӱҥалтыш школыш тунемаш каен. Валентин Колумбын йоча пагытше Кугу Ачамланде сар дене кылдалтын. Шучко тулан жап изи рвезын чонешыже нигунам ÿштылалтдыме палым коден: фронт гыч ачаже, Володя изаже пöртылын огытыл.
Сар ийласе илыш Колумбын ешыжланат пеш неле да йӧсӧ лийын. Шкет кодшо аважлан шочшыжо-влакым, моло деч ӱлнырак ынышт лий манын, пукшен-йӱкташат, чиктен шогалташат кӱлын. Чияш укелан кӧра Валентинланат кокымшо классыште тунеммыж годым школыш коштмым чарнаш пернен. Варажым тиде классымак «отличий» дене пытарен. 1948 ийыште Волаксола шымияш школыш кошташ тӱҥалеш, комсомол радамыш пура. Тыштат «отличий» дене тунем лектеш да эше кум ий марте Весшӱргӧ кыдалаш школышто шинчымашыжым нӧлта. Тыштат тыршен тунемеш, но ик туныктышын каура койышыжлан кöра шöртньö олмеш ший медаль гына тудлан логалшаш ыле. Ала-могай амаллан кöра ший медальжат Валентин Колумблан огеш логал.
1954 ий шыжым Валентин Колумб Марий АССР серызе ушемын темлымыже да шке чон йодмо почеш, Москосо А.М. Горький лӱмеш Литератур институтыш тунемаш пура. Тышечын «Колумбын поэзий теҥызше» тӱҥалеш. Тудын мурйогынжо калык коклашке кумдан да кӱкшытын шарлымыже 50-ше ийла кыдал дене кылдалтын. Самырык рвезе Москосо Сылнымут институтышко савыктен лукмо книгаже дене пураш шонен, тидлан пенгыдын ӱшанен да 1954 ийыште тудо ош тӱням ужеш манын, чонжым вучкен, но шке самырык ончалтышыж дене ондалалтын. Туге гынат чонешыже ӱшан тулым ашнен, вуйым сакен огыл.
Икымше ойпогышкжо 1950–1954 ийласе мурсаскажым поген. Ты паша деч вара тудын поэзий шулдыржо чот лупшалатын, кӱшкӧ да кӱшкӧ нӧлталт шоген. Каласыман, самырык почеламутчо лудаш йӧратен да лудмо книгаште келшыше оҥай верым посна блокнотыш возгален шоген, тыгай блокнотшо икмыняре лийын.
1958 ий – Литературный институтышто тунемме жапыште Валентин Колумб Моско воктенысе Переделкиныште илыше  Галина лÿман  ÿдыр дене ушнен.
1959 ий кеҥежым, А.М. Горький лÿмеш Литератур институтым тунем пытарымекыже, Валентин Колумб  Йошкар-Олашке  толын. Творческий паша корныш рыҥ шогалеш.
1961-ше ийыште Валентин Колумб писатель ушемын членже лиеш. Тунам тудлан 26 ий лийын.
1963 ийыште В.Колумб Сибирьыш, Абакан-Тайшет кÿртньö корным чоҥымашке миен коштын. Тушто тудо ончыл пашазе-новатор-влак дене мутланен. Коштмыж годым погымо поян фактический материал негызеш «Келшымаш ола» очерк книгам 1964 ийыште луктын.

1958–1972 ийлаште В. Колумб «Тылат, имнем, шÿм-чон  гимнем» почеламут-влак циклым возен.
Колумб тыгак тале шымлызе, шочмо йылмыжын тамжым да ямжым возышо мастар лийын. Тудо марий йылмын сылнылыкшым поснак умылен моштен. Тудо марий мутвундым пойдарымаш верч толкыным тарватен, поэзийже ден илышым вораҥдаш, тӱвырам нӧлташ лым лийде тыршен.
1968 ийыште Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше лийын.
Валентин Колумбын  ÿмыржо 1974 ий, 8 декабрьыште кÿрылтын. Тудо улыжат 39 ийым илен, но ме тачат тиде лӱмым кугешнен ойлена, кумдан да келгын, тыгодымак мунлын возымо мурпашаже-влакым куанен лудына.

Сылнымут корныжо

Валентин Колумбын сылнымут деке корныжо Волаксола школышто тунеммыж  годым  почылтын. 1950-ше ийыште «Комсомольский билет» лÿман икымше почеламутшо «Марий коммуна» газетеш савыкталт лектын. 15 ияш рвезе  сылнымут корныш шогалеш.

Варажым, студент пагытыште, 1954-ше  ий гыч 1959 ий марте Валентин Колумбын ятыр сылнымут пашаже калык коклаште шарла. Сылнымут институтыш тунемаш пурымекыже икымше тылзынак «Лышташ велалтме годым»  почеламутым возен.

Валентин Колумбын творчествыже поснак  кудлымшо ийлаште пеледеш. Мурпаша вияҥме корныштыжо  икмыняр ужашым ончыкташ лиеш. Икымшыже, мутат уке, школышто тунеммыж годым возымо да «Сборникем ямде!» манын кычкыралме пагытше. Тиде 1950–1954  ийласе мурсаскаже. Кокымшо, студент жапысе 1954–1959-ше ийла. Тиде жапыште  поснак йöратымаш темылан  ятыр почеламут-влак сералтыныт. Мутлан, «Первый йöратымаш», «Йöратымаш шуаралтме жапеш» да тулеч молат. Валентин Колумбын поэзийже литературышто поснак ойыртемалтше. Уло мурпаша корныжым тудо ийгот да шÿм-чон шижмаш шот дене самырыкак эртен, санденак иктаҥаш тукымжо да комсомол нерген йöратен, шÿм шолын возен. Валентин Колумб шкежак комсомол пашаш кушкын, комсомол деч илаш, келгын шонаш тунемын. Арамлан огыл марий комсомолын  Олык Ипай  лÿмеш премийжым эн ончыч Валентин Колумблан пуымо.

Валентин Колумб поэзий шомакше дене тÿням, шочмо пÿртÿсым  поро кумылын, пагален ончалаш туныктен. Поэт калыкнан йÿлажым, фольклоржым, эртыше илышыжым  ÿмыржö мучко шымлен, тидын негызеш ятыр произведенийым возен. Эн кугужлан «Порылык» да «Илыше вÿд»  поэме-влак шотлалтыт.

Кÿчык жапыште Валентин Колумб 12 сборникын авторжо лийын. Но уста поэтын пелед шушо илыш корныжо пеш ондак кÿрылтын. Тудын сылнымут вияҥме пашаже, шуко планже, шонымашыже  шукталтде кодын. «Мыйын лу илышем лиеш гын, пöлеклем улыжге тылат», – возен тудо ик почеламутыштыжо.  

Савыктыме сылнымутшо

Книга дене лукмо произведенийже-влак

• Палыме лийына: почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1959. 52 с.
• Келшымаш ола: очерк-влак. Йошкар-Ола, 1964.  116 с.
• Эре чоҥешташ, чоҥешташ! Почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1965. 180 с.  
• Кÿдыроҥгыр: почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1967. 72 с.
• Мыскара сонар: почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1968. 96 с.
• Порылык: почеламут-влак. Йошкар-Ола,  1972. 144 с.
• Йÿд кушто ила? Почеламут ден поэме-влак.  Йошкар-Ола, 1974. 64 с.
• Тул кайык: почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1975. 144 с.
• Толза муро памашем воктек: почеламут, поэме, легенде. Йошкар-Ола, 1984. 176 с.
• Ойырен чумырымо ойпого. 5 том дене лектын:
  • Т. 1: Почеламут-влак. Йошкар-Ола,  2005. 640 с.
  • Т. 2: Поэме, легенде, балладе, йомак, почеламут аршаш.  Йошкар-Ола,  2006. 736 с.
  • Т. 3: Тÿнямбал да руш классике, рушлаш кусарыме сборник-влак. Йошкар-Ола,  2007. 832 с.
  • Т. 4:  Критике, сылнымут ой-каҥаш, доклад, публицистика. Йошкар-Ола,  2008. 736 с.
  • Т. 5: Савыкталтдыме. Возен пытарыдыме. Серыш-влак. Йошкар-Ола,  2009. 736 с.

Вес йылмышке кусарыме произведенийже-влак

Руш йылме дене лекше сылнымут

• Живая вода: стихи. М., 1961.68 с.
• Из "Сибирской тетради": Первая свадьба; Серебряный костыль: стихи // Лит. Россия. 1967. 7 янв.
• Травы целуют солнце: стихи. М., 1969. 96 с.
• Стихи. М., 1971. 56 с.
• А журавли все в небе: стихи и поэмы. И., 1972. 160 с.
• Где прячется ночь? Стихи и поэмы. Йошкар-Ола. 1974. 60 с.
• О чем поют белые лебеди? Стихи // Волга. 1975. № 9. С. 186-187.
• Горячий след: стихи и поэмы. М., 1975. 176 с.
• Хлеб на ладони: стихи. М.. 1977. 160 с.
• Про дроздишку и моего братишку: стихотворения и поэмы. М., 1980. 64 с.
• Стеклодув: стихи // Между волгой и Уралом. Йошкар-Ола, 1982. С. 52-53.
• Где прячется ночь? Стихи и поэмы. Йошкар-Ола, 1985. 20 с.
• Чуть проросшее зернышко: стихи // Песня о земле и хлебе. М., 1986. С. 312.

В. Колумбын руш йылмыш кусарыме сылнымутшым тыгай книгаште муаш лиеш: Колумб В. Ойырен чумырымо ойпого. Т. 3: Тÿнямбал да руш классике, рушлаш кусарыме сборник-влак. Йошкар-Ола,  2007. С. 273-695.

Валентин Колумб – финла

Леена Лаулайайнен кусарен:

• Мыйын лу илышем лиеш гын.
• Ни вучалын омыл.
• Вучымаш.
• Лумышто кыша.
• Турня сÿан.
• Локама ден имыже.
• Но стихемлан ÿшане, ватем.
• Мурышо памаш.
• Шошо сÿрет.
• Шыже ялыш пура.
• Шыже шöртньö рывыж.
• Чодыра корно.
• Шыже йÿдым.
• Шыже чодыра.
• Кече пуйто монден шке пашажым.
• Шыже – чоя парикмахер.
• Октябрь.
• Шоҥго шыжын ойгыжо.
• Пытартыш лышташ.
• Кӧ эҥерым йÿлалта?
• Кечын шочмыжо.
• Чодыра йомак.
• Кÿслезе ÿдыр.
• Марий тÿрын шочмыжо.
• С.Г. Чавайн лÿмеш.
• Яран кугыза нерген легенде.
• «Куван кеҥежлан кеч шочмо мöҥгышкö…»
• Адак мый толын лектым шочмо ялыш.
• «Шÿмбел ялем – чон муро, чон шепка…»
• Поэзийлан.
• «Шÿмын мурым садлан муро маныт.»
• «Тек москвич ила Москваште…»
• «Кугешнышын каралтыш курныж…»
• «Кÿртньым вÿдыш кудалтет гын…»
• «Возаш кÿлеш чыла нерген да шуко…»
• Шочмо йылме.

Валентин Колумб – эстонла

Арво Валтон кусарен:

• Чодыра модыш.
• «Шоҥго дечын йодыныт кум семын…»
• Аза малтыме муро.
• Кÿчык ой.
• Корныш лекме муро.
• Мыйым мланде шупшеш… («Порылык» поэме гыч).
• «Те киен онченда Мланде ÿмбалне…» («Порылык» поэме гыч).
• Первый художник («Порылык» поэме гыч).
• Яран кугыза нерген легенде.
• С.Г. Чавайн лÿмеш.
• Мокшинчын ойгыжо.
• Ӱдырамашын шинчаже.
• Лышташ велалтме годым.
• Кö эҥерым йÿлалта?
• Лумышто кыша
• Шудо солымаште.
• Кеҥеж йÿдым.
• Тÿл-дÿл Кавказ.
• Теҥыз, теҥыз!
• «Имне ÿмбачын каваныште …»
• «Илыш – йогын? Ну а мый тугеже …»
• «Таче пешак пÿчö лиймем шуо!..»
• Чеверласыме мут.

В. Колумб – кусарыше

Валентин Христофорович кусарыме пашалан нигунамат жапшым чаманен огыл. Тудо моло иза-шольо автор-влакын творчествышт деке лишкырак лийын, нунын сылнымут саскаштым пален шоген. Поэтын кусарыме произведенийже-влак моткочак шуко. Нунын коклаште куба поэт Николас Гильен, венгр Шандор Петëфи, суас Габдулла Тукай, чуваш Педер Хузангай, пошкырт Мустай Карим, мордва Никул Эркай да молат лийыныт. Руш поэзийым ойлыманат огыл. Валентин Колумб Москваште, Литинститутышто тунеммыж деч ончычат Н. Заболоцкийын, С. Есенинын, В. Маяковскийын, А. Сурковын, Н. Тихоновын, А. Твардовскийын да молынат творчествышт дене сайын палыме лийын.

Поснак йöратен да жаплен тудо Сергей Есенинын почеламут ден поэмылажым.  В. Колумбын творчествыж нерген ойлаш гын, тидланже амал ятырак. Эн ончычак нуно коктынат пӱртӱс лоҥгаште шочын-кушкыныт, ялын икшывыже улыт. Такшым ийгот шот дене ончалаш гын, нунын коклаште ойыртем ятырак. Марий рвезе Сергей Есенин деч 40 ий вара ош тӱням ужын, туге гынат нунын чон шижмашышт, тӱня умылымашышт пешак лишыл.

Финно-угор сылнымут денат Валентин Колумб мемнам палдара. Мордва поэт Артур Морон, Евгений Пятаевын, венгр Шандор Петëфин, Юхас Ференцын, финн йылме дене возышо инкер-финн Армас Хийрин, эстон Михкель Вескен да молынат почеламут ден поэмылаштым ужына.

Тудо тыгак куштылгын да сотын йоҥгалтарен У. Шекспирын, И. Гётен произведенийлаштым да моло касвел классикымат. Валентин Колумб чыла кусарыме мутпогым пешак тÿткын ончен. Тыгодым марий ылмын чыла йöнжö денат тичмаш да моштен пайдаланен.

Валентин Колумбын кусарымаш пашаже тудын усталыкыштыже кумда верым налеш. Кÿчык ÿмырым илен гынат, талантан мутмастар  тÿнямбалсе классик гыч тÿҥалын, пырля пашам ыштыме иза-шольо поэт-влакын мурсаскашт йотке эреак марлаҥден шоген.

Кусарыме сылнымут

• С. Есенин. Почеламут-влак: 
  • «Кас. Почкалтыш чиен...»   
  • «Кушто кына ӱжаражым …»
  • «Вӱд ӱмбак тул ярымым ӱжара опта...»        
  • «Тачана деч сылне ӱдыр лийын огыл ялыштат...»
  • «Юмо, калыкым тергаш ой пидын...»   
  • «Ой, тый, Русь! Кеч-куш шумеш кай...»         
  • «Шочмо велне нарынче почкалтыш...» 
  • Ушкал       
  • Пий нерген мур 
  • «Чон мӧҥгыштем илен ноен...»     
  • «Таче вочшо ош лумым келам...»
  • «Коден ошкыльым шочмо суртем...»    
  • «Шыже семын тумна туманла...» 
  • Вуянчын касаралтмыже      
  • «Изинекак могай-гынат ойыртыш...»    
  • «Ом чамане, ом кычал, ом ызге...»        
  • «Мыланем ик оҥай веле кодын...»
  • «Шӱмбелем, шич мыйын кӱдынь...»     
  • Авамлан серыш 
  • «Эркын-эркын кажным илыш курым...»        
  • Советский Русь  
  • «Куэ лышташын пӱсӧ йылмыж дене...»
  • Станс-влак
  • Пийын эргыже   
  • Чакныше Русь   
  • Ӱдырамашлан серыш 
  • Авам деч серыш
  • Вашмут    
  • Кочамлан серыш        

• Персид сем-влак:
  • «Мыйын тошто сусырем лыпланыш...»         
  • «Мый окса вашталтыше деч йодым...»
  • «Шаганэ, шӱмбелем, Шаганэ...»  
  • «Маньыч тый: шупшалын Саади...»     
  • «Ужын омыл нигунам Босфорым...»     
  • «Кас порлат ӱжаран тымык мланде...» 
  • «Порсын кава - вошт койшо...»    
  • «Кӱшнӧ тылзе - йӱштӧ шöртньö осо...»
  • «Хороссаныште тугай омса-влак улыт...»     
  • «Фирдусин йӧратыме кундемже...»       
  • «Мурызо лияш - вик каласаш гын...»   
  • «Шӧртньӧ ӱпыштемже йӱштылеш...»  
  • «Молан тылзе тӱлыжгын ончале...»      
  • «Шӱмем-колоем, ит пыртке...»     
  • «Весела да канде порсын-лай кундем...»        

• 1925 ийысе почеламут-влак:
  • Мыйын корнем  
  • Качаловын пийжылан
  • «Ойлаш лийдыме, ныжылге, волгыдо...»      
  • «Очыни, ожсек тыге пӱралтын...»
  • «Олыкыш волальым, упшым шынден шӧрын...»   
  • «Вуй ӱмбалне – тылзе, йол йымалне – ӱмыл...»       
  • «Колышт оҥгыр йӱкым, оҥгыр йӱкым колышт...» 
  • «Ошпелганде тувыр, канде шинчажат...»       
  • «Пӧрдшö  мардежлан тÿняште шыгыр...»     
  • «Канде кастене, тылзан шып кастене...»
  • «Ит тодышт парнятым, тÿрвым куптыртен...»           
  • «Йÿштö мардеж – пуйто нюслышо шÿвыр...»
  • «Ах, тÿтан тугае, кеч шогал да шорт...»        
  • «Ошо-ошо мланде, ошо тылзыжат...»   
  • «Мыскынь мурызо, тыгае мурым...»    
  • «Вондерла. Чара да йоҥго...»       
  • «Пеледыш-влак мылам ойлат...»  
  • «Ой, ваштар, ит шого, ий ден комыжлалтын...»     
  • «Ӱмбакем  öпкелен ит ончал тый...»      
  • «Мыйым от йöрате, от чамане...»
  • «Йолташем, чеверын, код чеверын...»

• Поэме-влак: 
  • Ленин        
  • Шем айдеме       
  • Анна Снегина

В. Колумбын кусарыме сылнымутшо – книгалаште

• Колумб В. Ойырен чумырымо ойпого. Т. 3: Тÿнямбал да руш классике, рушлаш кусарыме сборник-влак. Йошкар-Ола,  2007. С. 15–265.
• Есенин С. Почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1970. 136 с.
• Ройтман С. Шольым. Йошкар-Ола, 1969. 36 с.
• Шÿдö поэт. Йошкар-Ола, 1962. С. 45-46 (Н. Асеев), 210–211 (И. Гете), 292–293 (В. Шекспир).

В. Колумб литератур критик семын

Творчество корныш чолган тошкалше авторын  мурпашаже критикын шинчашкыже вашке пернен. Сылнымут тергызе-влак Валентин Колумбын поэзийже  нерген кумыландыше поро шомакым каласеныт. Республикысе писатель – влакын кокымшо съездыштышт шке докладыштыже писатель ушем правленийын председательже Сергей Николаев  тыге ойлен:

Мемнам Валентин Колумбын творческий сеҥымашыже куандара. Тудын «Палыме лийына» лÿман почеламут сборникшым критике сайын вашлийын. Валентин Колумбын возымыжо – оҥай образ-влак дене шыҥдаралтше поэзий. Поэт илышын сай  могыржымат, осал могыржымат ужын мошта да тидым шкенжын творчествыштыже келгын ончыктен пуаш тырша.

«Палыме лийына» сборниклан рецензийыштыже Геннадий Матюковский возен:

Шкенжын посна ойыртемалтше йÿкшым кычалмаште – самырык поэт Валентин Колумбын сай могыржо. Тудо эреак у образ-влакым кычалеш да нуным шке семынже ышташ тырша. Тудын образше-влак свежа, оҥай улыт. Нуно шкеныштын я сöраллыкышт дене, я шинчалан коймышт дене, я возымо предметым келгын шындарен кертмышт дене куандарат… В.Колумбын шинчаже пÿсö, ужын мошта.

Валентин Колумбын поэзий корныжо эре тура лийын манаш огеш лий. Коклан-коклан поэтын ушыжым неле шонымашат авалтен, поэтический  шомакат куштылгынжак шочын огыл. Поэт лым лийде ончыко ончен, шке почешыже самырык тукымым ÿжын. Моткоч кугу лийын тудын творческий планжат.

Валентин Колумб критик, литературовед семын самырык творческий вийым куштымаште ятыр тыршен, поро кумылан наставник лийын.     

В. Колумбын литературно-критический статьяже-влак

• Пагытын йодмыжлан вашмут // Марий коммуна.1961. 1 янв.
• Поэзий – пагытын воштончышыжо // Ончыко. 1962. 2 №.
• Моштымо ÿмбач молан удан возаш? Почеламут-влак обзор // Марий коммуна. 1965. 19 нояб.
• Сай ден осалже – йыгыреак ошкылыт. «Ончыко» журналын редакцийышкыже пурышо почеламут-влак обзор // Ончыко. 1965. 6 №.
• Поэт, драматург, газетчик. 80 лет со дня рождения Г. Микая // Марийская правда. 1965. 13 окт.
• Алал шÿмын вашлиймаш. (С. Есенинын шочмыжлан – 70 – ий) // Марий коммуна. 1965. 3 окт.
• Литература – лудшо ончылно устан кучымо мут // Ончыко. 1966. 6 №.
• Чодыра пеледыш // Марий коммуна. 1966. 18 окт.
• Мурпаша каҥаш  (А. Александровын, Э. Анисимовын, В. Гороховын, Д. Исламовын, А. Селинын, Н. Егоровын почеламут сборникышт нерген шонымаш) // Ончыко. 1968. 4 №.
• Шÿм дене мутланымаш. М. Казаковлан – 50 ий // Ончыко. 1968. 1 №.
• Первооткрыватель (С.Г. Чавайн) // Дружба народов. 1968. 9 №.
• Талукаш мурпашанам иктешлен // Ончыко. 1969. 2 №.
• Почешмут олмеш // Степанов А. Колымшо курым. Почеламут. Йошкар-Ола, 1970.
• Поэт-салтак, поэт-патриот (А. Степановын творчествыж нерген) // Ончыко. 1970. 1 №.
• Кусарыше деч // Есенин С. Почеламут-влак. Йошкар-Ола, 1970.
• Чон мурызо (С. Есенинын шочмыжлан 75 ий теме вашеш) // Марий коммуна. 1970. 3 окт.
• Встречи с Есениным // В мире книг. 1970. 9 №.
• Певец берёзовых чащ. К 75- летию со дня рождения С. Есенина // Молодой коммунист. 1970. 3 окт.
• В моём поэтическом цехе // Молодой коммунист. 1971. 9 февр.
• Чиемым ончен вашлийыт, усталыкым ончен ужатат // Ончыко. 1971. 1 №.
• С сердцем наедине (О творчестве М. Казакова) // Волга. 1972. 8 №.
• Пÿртÿс  мурызо (Мичурин-Азмекей) // Ончыко. 1972. 5 №.
• Тале мурызо (Венгр поэт Шандор Петефин шочмыжлан 150 ий теме вашеш) // Марий коммуна. 1972. 27 дек.
• Он был одним из первых (Олык Ипай) // Дружба народов. 1973. 6 №.
• Уло йÿкын ( В.В. Маяковскийын шочмыжлан 80 ий) // Марий коммуна. 1973. 19 июнь.
• Революцией призванный ( В.В. Маяковскому – 80 лет) // Молодой коммунист. 1973. 19 июль.
• О чём поют белые лебеди? (О творчестве Семёна Николаевича) // Волга. 1975. 9 №.
• «Талукаш мурпашам иктешлен» статья гыч // Ончыко. 1975. 6 №.
• У курымын уста мурызыжо. Сергей Есенинын шочмыжлан – 80 ий // Марий коммуна. 1975. 2 окт.
• Поэзий нерген ой // Кушмо корно: литературоведч. ден лит.-крит. статья-влак. Йошкар-Ола, 1977.

В. Колумб нерген паша-влак

В. Колумб нерген шарнымаш-влак

Валентин Колумб. «Ӱмыремым арам шым эртаре»: шарнымаш-влак / Лайд Шемъер чумырен. Йошкар-Ола: Марий книга савыктыш, 1995. 352 с.

Книгаш тыгай шарнымаш-влак пуреныт:

• • Корным апшатла таптен. Гельсий Зайниев    
  • Шÿм кугу олаш шупшын огыл. Г.А. Колумб
  • Тачат тыгайымак ужам. Ю.В. Колумб  
  • Шольо, йолташ, поэт. Валентин Дмитриев
  • Изи Пумырын кугу эргыже. Эврик Анисимов        
  • Алят ласкан мален ом керт. Г.М. Бекешев     
  • Изи годсо йолташ.  Л. Павлов      
  • Мый Валентиным тыгайым шарнем... В.Ф. Кудрявцев   
  • Эртыше да мондаш лийдыме жап. О.И. Герасимова       
  • Рвезылыкын таҥже. В.С. Соловъев
  • Шÿмжö  пÿртÿсыш шупшын. Л.И. Павлов    
  • «О-о-о, чÿчÿэм толеш!»  В.А. Акцорин
  • Колумб – Марий Турекыште. П.А. Апакаев  
  • Пытартыш вашлиймаш. П.Е. Емельянов       
  • Кумыл вий да чон моторлыкшо. Алексей Александров  
  • Икымше да пытартыш вашлиймаш. Феликс Майоров     
  • «Рвезылык — мыйын чолгалык». Миклай Казаков
  • Валентин Колумб – редактор. Миклай Казаков     
  • Волгыдо уш-акыл, юзо мурызо. Ким Васин  
  • Поэзий теҥыз толкынышто. Геннадий Матюковский       
  • Почынпоэт поэтлан шӱм ойжым. Серыш-влак
  • Чинче падыраш. П.И. Курсов      
  • Сылнымутым умылаш туныктен. 3.В. Учаев 
  • Кугу уш-акыл дене ойыртемалтын. И.С. Иванов    
  • Умылаш кÿлеш улмаш айдемым. Л. Козырева       
  • «Возаш кÿлеш чыла нерген да сылнын». Т.П. Краснова 
  • Талант огеш коло. Владимир Панов     
  • Шерге лÿм. Лев Ошанин     
  • Отличный паша. Вадим Дементьев
  • Лувем йотке –тачысе поэт. Петер Домокош
  • У тукым поэзийын ончыл еҥже. Янош Пустаи
  • Мландын шомакше, Юлын шомакше. Владимир Цыбин
  • Мланде дене кыл. Николай Старшинов
  • Шÿм пелен. Рашит Гаряй    
  • Колумб Чувашъеным йöратен. Юрий Семендер     
  • Эре шке семын лияш тыршен. Ахмет Асаев  
  • Колумб — Матюковскийын йолташыже. Е.Я. Королева 
  • «Мÿкшым тошкалат гынат, луктеш мÿй тамым!..» Капитон Галкин
  • Йомдаренна. Курымешлан. Н.Ф. Вылегжанина     
  • Пытартыш кечын. Р. Иванова      
  • Валентин Колумб: пÿрымашыжлан почешмут. В.Г. Яналов    
  • Чеверын, шерге йолташна! Миклай Казаков 
  • Мо нерген мура гитар? Юрий Исаков

• "Тольым ош тÿняшке да илаш ом вашке..." Шарнымаш, сценарий, конференций гыч выступлений, почеламут да муро. Йошкар-Ола, 2010. 112 с. (Олык Ипай лÿмеш Кугыжаныш молодежный премийын лауреатше, поэт Валентин Колумбын шочмыжлан 75 ий темме вашеш).
• Артамонов Ю. Колумбын шÿдыржö: повесть-эссе / / Ончыко. 1994. 4 № . 9–57 с.
• Асаев А. Валентин Колумб: шарнымаш цикл гыч // Марий Эл. 1993. 8 дек.
• Гадиатов Г. Уста мурызо лÿмеш // Марий коммуна. 1985. 1 май.
• Казаков  М. Чеверын,    шерге      йолташна! // Марий коммуна. 1974. 12 дек.
• Шакир С. Мыйын йолташем. В. Колумб нерген шарнымаш // Ончыко. 1977. 2 №. 100–101 с.
• Валентин   Колумб // Ончыко, 1974. 6 №. 111 с.; Марий коммуна. 1974. 10 дек.; Мар. правда. 1974. 10 дек.

В. Колумб нерген шымлымаш да научно-популярный паша-влак

• Александров А. М., Васин К. К. Валентии Колумб // Марий литература. 9-10 класслан учебник. Йошкар-Ола, 1975. 230–240 с.
• Александров А. Грани одного слова // Мар. правда. 1974. 11 авг.
• Васин К., Александров А. Валентин Колумбын мурпашаже // Ончыко. 1975.  3 №. 85–91 с.
• Васин К., Александров А. Валентин Колумб: Творчествыж нерген. Йошкар-Ола: Книгам лукшо марий изд-во, 1978. 132 с.
• Васин К. К.  Шулдырет эшеат вияҥже. Тыге ойлат Москвасе поэт-влак // Марий коммуна. 1974. 26 апр.
• Васинкин А.А. Поэтический мир В. Колумба: монография. Йошкар-Ола: МарНИИЯЛИ, 2005. 224 с.
• Домокош П. Урал лишне илыше калык-влакын сылнымутышт // Филологий паша: Сб. Сегед, 1972. 104 вып. С. 37–43; Геликон (Будапешт).1972. 3–4 №. 365-381 с. (венгр йылме дене).
• Домокош П. Совет элысе финно-угор ден самоед калык-влакын литературышт // Гетингенский ун-тын сб. Гетинген, 1977. 2-шо вып . 3–28 с. (немыч йылме дене). 
• Зайниев Г. Инак воктене // Марий коммуна. 1977. 10 июль.
• Зайниев Г. «Мый мутым илыш верч кучем»: Валентин Колумб: пÿрымашын йыжыҥлаже. Йошкар-Ола: ГУП «Газета «Марий Эл». 2011. 84 с.
• Зайниев Г. Тӱнялан ойго толмо годым // Марий коммуна. 1990. 2 май.
• Зайниев Г. Шуко возен - черланаш ярсен огыл // Кугарня. 1994. 3 июнь.
• Зайниев Г. Муро – илыш верчын, илыш – калык верчын (Валентин Колумб) // Зайниев Г. Илыш муро. Йошкар-ола: ОАО «МПИК» савыктыш, 2006. С. 154–216.
• Егоров Н., Семенова Л. Валентин Колумб // Ончыко. 1969. 1 №. 10–11 с.
• Иванов И. Уым кычалмаш // Марий коммуна. 1967. 12 дек.
• Исенеков В. У поэмым лончылымо // Марий коммуна. 1966. 29 дек.
• История марийской литературы. Йошкар-Ола, 1989. С. 395-407.
• Казаков М. «Рвезылык – мыйын чолгалык» // Марий коммуна. 1975. 2 май.
• Казаков М. Самырык поэт // Рвезе коммунист. 1955. 18 сент.
• Казаков М. Туто урлык верч йӱклем // Марий коммуна. 1969. 8 июнь.
• Казаков М. Уверенные шаги // Мар. правда. 1971. 20 дек.   
• Калашников М. Йолташ каҥаш // Марий коммуна 1956. 14 окт.
• Лауреаты премии Марийского комсомола имени Олыка Ипая // Мол. коммунист. 1968. 29 окт.
• Матюковский Г. Немеркнущая звезда // Лауреаты премии имени Олыка Ипая 1968-1980 гг. Йошкар-Ола, 1982. С. 9–16.
• Матюковский Г. Поэзия молодости // Мол. коммунист. 1968. 26 дек.
• Мемнан унана – Валентин Колумб // Марий коммуна. 1971. 23 март.
• МБЭ. Йошкар-Ола, 2007. С. 178.
• Николаев С. "... Эн неле кӱкшыт" // Марий коммуна. 1985. 30 апр.
• Николаев С.В. «Мый пайдан улам» // Николаев Семен. Мутын нелыже да ямлыже: сылнымут очерк, почеламут. Йошкар-Ола: Мар. кн. савыктыш, 1993. C. 76–93.
• Писатели Марий Эл: биоблиогр. справочник / сост. А. Васинкин, В. Абукаев и др. Йошкар-Ола: Мар. кн. изд-во, 2008.  С. 329–333.
• Писатели Марийской АССР: биоблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 1988. С. 134-139.
• Пустаи Янош. Сылнымутын    вияҥмыже // Элетÿнк. Сомбатхей, 1975. 6 №. 485 с. (венгр йылме дене).
• Старшинов Н. Родство с землей // Колумб В. Горячий след: стихи и поэмы. М., 1975. С. 5–8.
• Старшинов Н. Валентин Колумб // Дружба народов. 1961. № 4. С. 185.
• Учаев З. Валентин Колумбын  мут чолгалыкше // Кушмо корно. Йошкар-Ола, 1977, 102–124 с.
• Учаев З.В. Мут чолгалык. Поэт В. Колумбын йылме сöраллыкше нерген // Марий коммуна. 1974. 19 май.
• Учаев З.В. Сылнымут синтаксис. В. Колумбын поэзий йылмыже // Ончыко. 1972. 4 №. 104–110 с.
• Филиппов А. Поэзий йылме нерген икмыняр мут // Ончыко. 1964. 6 №. 106–107 с.
• Цыбин В. Язык земли, язык Волги // Колумб В. Хлеб на ладони: стихи. М.. 1977. С. 3–7.

Чап

• СССР Серызе-влак ушемын йыжъенже (1961).
• Олык Ипай лӱмеш Марий комсомол премий «Абакан Тайшет кӱртньыгорным чоҥышо-влак нерген «Келшымаш ола» («Городок дружбы») очерк-влак да «Эре чоҥешташ, чоҥешташ» («Всегда в полете») почеламут-влак сборник-влаклан» (1968).

Кылвер-влак

• Классик марийской литературы Валентин Христофорович Колумб.(руш)
• Колумб Валентин Христофорович (03.05.1935 – 08.12.1974).(руш)
• Классик марийской литературы Валентин Христофорович Колумб.(руш)
• Колумб Валентин Христофорович (3 мая 1935 – 8 декабря 1974).(руш)
• Колумб Валентин Христофорович – Биография.(руш)

Литератур

1. Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. – Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. – 752 с. С. 329–333.
2. Колумб В. Ойырен чумырымо ойпого. I–V том. Йошкар-Ола: Центр-музей им. Валентина Колумба, 2005–2009.
3. Васин К., Александров А. Валентин Колумбын творчествыж нерген. Йошкар-Ола: Книгам лукшо мар. изд-во, 1978.
4. Тольым ош тÿняшке да илаш ом вашке… Шарнымаш, сценарий, конференций гыч выступлений, почеламут да муро. Йошкар-Ола. 2010. 112 с.
5. Зайниев Г. "Мый мутым илыш верч кучем". Валентин Колумб: пÿрымашын йыжыҥлаже. Йошкар-Ола: ГУП «Газета «Марий Эл». 2011. 84 с.
6. В. Колумб: «Ӱмыремым арам шым эртаре»: шарнымаш-влак / Лайд Шемйэр чумырен. Йошкар-Ола: Мар. кн. савыктыш, 1995. 352 с.
7. Николаев С. Мутын нелыже да ямлыже: сылнымут очерк, почеламут. Йошкар-ола: Марий Эл Республикын тÿвыра министерствыже. Республикысе усалык рÿдер, 1996. 240 с.