Пӱртӱс
Тӱжвал сын
Пӱртӱс (рушла природа) — йырым-йырысе чыла вершӧр ойыртем[1]. Чӱчкыдын пӱртӱс мут дене лӱмдат тудым, мом айдеме шке огыл ыштен. Пӱртӱс чонан да чондымылан шелалтеш.
Чондымо
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Чондымо материй - вещества да кумдык-влак. Вселенныйыште чыла вещества-влак радамлалтыт: тӱҥлык пырче (элементарный частице), атом, молекул, макротела, кавасе объект-влак, шӱдыр-влак, галактике-влак. Вещество тӱрлӧ агрегат состоянийыште лийын кертеш (мутлан, газ, вӱд, пеҥгыде объект, плазма).
Чонан
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Чонан пӱртӱс - Мланде ӱмбалне илышыше организм-влак. 8 кугыжанышлан шелалтеш: вирус-влак, протист-влак, архей-влак, хромист-влак, бактерий, поҥго, кушкыл да янлык.