Саҥга курык

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Саҥга курыкын верланымаш

Саҥга курык (англичанла Rocky Mountains) — Йӱдвел Америкын касвел могырышто ик эн тӱҥ курык тӱпрӱдӧ. Саҥга курыкын кужытшо 4 830 км, касвел Канадын Британийысе Колумбий гоч кечывалвел-касвел АУШын Нью-Мексико марте. Йӱдвел Америкысе Кордильерын Тыныс серысе тӱпрӱдӧ, Каскад тӱпрӱдӧ да Сьерра-Невада деч ойыртемалтеш. Нуно чыла касвелнерак верланеныт.

Саҥга курык 80-55 амион ий ончыч ышталтын ыле Ларамий орогенез годым. Тунам икмыняр плато Йӱдвел Америкын плато йымаке яклештен. Субдукцийын лукшо кугу лийын огыл, садлан Йӱдвел Америкыште кумда курык ӱштӧ ышталтын ыле. Вара Саҥга курыкышто кошар курык вуйым да ложемым тектонический активность ден ий нальык эррозий ыштеныт. Пытартыш ий периодын мучаште саҥга курыкышто айдеме илаш тӱҥалын. Вара икмыняр Европысо (мутлан, Александр Маккензи) да Америкысе (мутлан, Льюис ден Кларкын экспедицийже) шымлыше-влак курыкым шымленыт. Курыкын экономикысе эксплуатацийым минерал-влак да меж негызленыт. Кеч-кузе гынат, Саҥга курыкышто нигунам шуко калык шыш иле.