Нейрон

Нейрон - нерве куэмын четлык.

Тудын тӱҥ кертмаш - нерве импульс-влакым пурташ ден колташ.

Нерве куэм нейрон деч посна полышан функцийым шуктыше глиальный четлыкым шыҥдара.

Нерве импульсым пуртымаш верч нейронын улыт тудын капше гыч торлышо укш-влак (тормак-влак). Укш кок тӱрлӧ лиеш - дендрит ден аксон. Дендрит - кӱчук да утларакше шуко йыжыҥан, тудо мучко сигнал эре колталтеш тӱр гыч рӱдерышке (нейронын капышкыже). Аксон пеш кужу - метр марте кут - лийын кертеш. Тыгай укш нерве сигналым торашке колтен кертеш. Иквереш да ик велышке шуйналтше аксонын шукылыкше периферический нерве системыште нервым ышта, а тӱҥ нерве системыште (вуйвемыште ден тупрӱдӧ вемыште) аксон-влак ыштат ош эменым, тидын годым нейронын кап-влакше дендрит-влак дене пырля тыште сур эменым ыштат.

Айдемын капыштыже нейронын кап-влакышт олмедалтыт, вуйвем ден тупрӱдӧ вем деч посна, шинчаваште, симпатический нерве системын "тупрӱдӧ вемысе" кылдышыже-влакыште (тупрӱдӧ вем деч ӧрдыжтӧ), вес симпатический ден парасимпатический системын кылдышыже-влакыште, пагарын, шолоран ден вес кӧргысӧ органын пырдыжше-влакыште.

Нейронын ик але ала-мыняр дендрит лийын кертеш, аксон эре икте уло.

Нерве сигнал укшын ӱмбалже дене кая, тудын тӱҥ-вожшо электрик улеш. Тиде - укш кутынь йогшо электрический ток огыл, а потенциалын толкынжо улеш. Потенциалын толкынжо укш кутынь шарла, тидын годым ионный ток-влак йогат тудын ӱмбалже торешла, мо, чынжым, тиде толкыным ышта.

Сигналым колтымаш синапс дене шукталтеш. Синапс - ойыртышан йӧн дене чоҥымо кок нейрон коклаште контакт, тудын гоч нерве сигнал икте нейрон деч вес нейронышке колталтеш.

Синапс-влак химийысе да электрик лийыт. Синапсын кугу ужашыже - химийысе. Нунын кӧргеш сигналым "нейромедиатор" ("нейротрансмиттер") маналтше химий эмен-влак пуат.