Калык модыш

Марий модыш-влак пеш шуко тӱрлӧ улыт. Тидын годымак южо модышым ик вере ик семын модыт, вес вере - вес тӱрлын, кумшо вере-кумшо йӧн дене. Модыш вет илыш дене кылдалт шога. Модыш айдемым пенгыде кап- кыланым, чулым койышаным ышташ полша. Марий калык ик пайремымат модыш деч посна эртарен огыл. Калык модыш шке содержанийже дене, кузе шукталтмыже ден калык историйым рашемдаш полша, пӱртӱсым да тудын явленийже-влакым умылаш полша. Тӱрлӧ семын модын, пӱртӱсын палыдыме вийжым шке могырышко савыраш лиеш. Мутлан: Ӱярня вараште мучаш марте волен кертат – ӱмырет кужу лиеш. Лӱҥгалтышыште кашта деч кӱшкӧ нӧлталалтат – шурно озымет рӱж лектеш, кыне ден йытытнет кужу лийыт. Чыве муно дене модат гын, шурнетын пырчыже шолдыра лиеш.

Шорыкйол

Шорыкйол годым пурам гына йӱын огытыл, тыгак тӱрлӧ модыш дене модыныт. Тидын годым утларакше Васлий кугыза ден Васлий кува кугу верым налын шогеныт. Нуно илышыште улшо ситыдымашым почкалтареныт, йолагайым койдареныт,а эн кочырак, пӱсырак мыскарашт дене самырык-влакым йӧрдымӧ койышыштым воштылыныт.

Агавайрем

Вӱд йоген. Модаш кумдарак вер келшен толеш. Ӱдыр-рвезе-влак, модаш погынымеке, кидым кучен, поче-поче шогалыт. Эн ончылно шогышо самырык-влак, кидыштым ваш кучен, капкам почмо гай кӱшкö нöлтал шогалыт. Нунын кид йымач моло мужыр вӱд йогымо семын эртат. Чылан каен пытымек, пытартышлан шогышо ӱдыр-рвезе нуным алмаштен шогалыт. Мужыр-влак, икте-весышт дене вашталтын, тӱрлö мурым шергылтарен, кужу жап ялын ик мучашыж гыч весышкыже «Вӱд йоген» модыт.

Куржталын ӱчашымаш. Рвезе-влак, радам дене шогалын, икте-весыштым сеҥаш тöчен ӱчашен куржыт. Кö эн ончыч палемдыме верыш куржын толеш, пöлек шотеш чевер муно логалеш, а ожныракше тудлан чевер муно дене пырля тӱрлеман солыкым кучыктеныт.

Агавайрем муно. Кугезына-влак шурно лектыш сай, самырык еш-влак шочшан, вольыкат, сурткайыкат, мӱкшат тӱлан (иган) лийышт манын, чевер муным курык тайыл почеш пöрдыктен колтеныт, а виянракышт кумалме пушеҥге гоч кышкеныт. Агавайрем годым имне дене ӱчашен кудалыштыныт. Пӧръеҥ рвезе- влак коклаште ӱдыр-влакат лийыныт да лӱддымӧ, чулым улмышт дене ойыртемалтыныт. Ӱдырсий пайремыште модыш-влак калык илышым сылнештареныт. Семык пайремат тӱрлӧ модыш дене ойыртемалтын. Тунам йоча-влак тоя, кашта гоч тӧрштылыныт, мече перен модыныт, ӱчашен куржталыныт, пикш дене лӱйкаленыт, тоям але кӱ падырашым торашке кышкен ӱчашеныт. Эҥерыште йӱштылыныт, кӧ писын да торашке иеш- таҥасеныт. «Семык марте шым гана йӱштылат да шым тӱрлӧ шудым кочкат гын, вес семык марте таза лият», – маныныт кугурак-влак. А имне пукшымаште могай гына модыш лийын огыл! Олыкыш кайыме годым кӧ писын кудалеш – ӱчашеныт. Тушто, имне пукшымаште, йӱлышӧ тул гоч тӧрштылыныт, шылмыла да моло семынат чон канымешке модыныт. Шуко модыш муро дене сӧрастаралтын. Тиде мурылаште идалыкын тӱрлӧ жапыштыже могай модыш дене модмым палаш лиеш. Тӧргым гына тӧр мланде, Айдыза шовыч кышкен модына. Теат мӱндыр, меат мӱндыр, Айдыза салам колтен илена. Пӧртет воктен, клатет воктен Тыртыш тыртыштен модаш сай. Тыят мӱндыр, мыят мӱндыр Салам колтен илаш сай.

Калыкмут

Модыш нерген калыкмут-влакат улыт:

Рвезе годым от мод гын, шоҥгеммек от мод.
Шочмо калыкнан модышыжо моткоч шуко шӧрынан, айдемын тазалыкшым таптымаште, койыш-шоктышыжым саемдымаште, кӧргӧ чонжым яндарештымаште ӱшанле эҥертыш.