Википедий:Запросить учётную запись
Шорыкйол пайрем нерген. Шорыкйол ий тӱҥалтышыште икымше марий пайремлан шотлалтеш. Христиан верам марий коклаште шарымек, тиде пайремым южо вере «рошто», «рашта» манын лӱмдаш туҥалыныт. Тиде мут-влак Рождество мут гыч лектыныт. Молан тиде пайремым Шорыкйол маныт? Шуко шымлызе-влак тиде пайремым шорык ден кылтат. Мыйат тиде шонымаш дек ушнем. Шорык ожнысек марий калыкын ик эн тӱҥ вольыкшылан шотлалтеш. Шорык шылым пукша, ужгам, пошкемым, шокшо пижым, носким да молымат чикта. Нимогай вольыкат шорык наре тынар тӱрлӧ поянлыкым огеш пу. Сандене, шорыкым пеш пагаленыт. Вӱташте шуко шорык лийже манын, тудын лӱмеш пайремым эртареныт. Да пайрем годым кастене вӱташке лектын, шорыкын шеҥггал йолжым кучен, «Йыгырым, йыгырым» манын шупшкеденыт. Ынде чыла шорыкат йыгыр пачам ышта манын ӱшаненыт. Тыгак шорык Шочынавалан шорык надыр дене кумалыныт. Вес Юмылан отышто кумалме годымат эн шуко надырже шорык гыч лийын. А кузе тиде пайремым эртареныт? Пайрем эрдене уло еш пакчашке лектын, лум каваным ыштеныт. Тидыж дене шушаш ийыште Шорыкйол Юмо дечын шуко каван шудым, шуко кылта киндым, шуко пареҥгым, ешыште ешаралтмашым йодыныт. Да каванжым ешыште мыняр еҥ лийын, тунар каваным ыштеныт (чотный числа лийын гын, ик каванлан шукыракым ыштеныт). Вес семынже, тыгай лумкаванже лумкучалтыш семын лийын кертын. Тыгай пакчаште шошым лум писын шулен каен огыл, мландыште влага шукырак жап кучалтын, тыге пакчаште лектышыжат сайрак лиеш. Тыгак, сурт оза-влак эрден эрак кенелын, ий мучко могай арверым кучылтыт, тудым кучен-кучен, Юмо деч тазалыкым, пиалым, кидлывыргым йодыныт. А вет йодашыжат амал кугу лийын, чылажат суртпечыште кид ден кучалт ышталтын. Удырамаш ий мучко пеш шуко кидпашам ыштен: кынчылам шӱдырен, вынерым куэн, пидын да моло пашамат ышташ логалын. Каласаш кӱлеш тыгай пашан нелытшат моткоч шуко лийын. Вет манаш веле, йытыным ончен-куштен, тудым мотор марий вургемыш савыраш. Мыняр тӱрлӧ неле пашам ышташ логалын. Пӧръеҥынат пашаже шагал огыл лийын: куралаш, пӧртым чоҥаш, йыдалым пидаш да молымат. Санденат поръеҥ шорыкйол пайрем эрдене товаржым, сӱзлым, имне кычкыме арверым, а ӱдырамаш кынчылавондым, йолвондым, кышкарым, вуртым да моло арверымат кучен, Юмолан кумалыныт.
Шорыкйол пайремын, моло пайрем деч шке ойыртемжат уло, тиде кечын озавате тамле крешеньы когыльым, пӱкшым ямдылен.
А самырык ӱдыр-влак, тиде пайремлан ончылгочак ямдылалташ тӱҥалыныт: ик суртышко погынаш сӧрен, пурам шолтен ямдыленыт, турлӧ чесым погеныт. Да Шорыкйол пайрем кастене пырля погынен, кидпашам ыштеныт, мурым муреныт, куштымашымат эртареныт. Тыге рвезе-влакат нунын деке ушненыт. Тыге погынен, весела пайремым эртареныт. Капеш шушо ӱдыр-влак содоррак марлан лекнешт, мутает гын, киен кодат да шоҥго ӱдыр лият. Тиде ийын марлан лекташ пиал лиеш гын, кӧлан, мо пашам ыштышылан, поянлан але нужналан, поро чонанлан але осал еҥлан? Чыла тидым мужедме годым пален налаш лиеш. Ӱдыр-влак шорыкйол арняште кузе гына огыт мужед. Печым ӧндалыныт (мужыр пече логалын гын, тиде ийын мужыран лийаш пӱрен). Адак вуйыш ведырам чиен, шке йыр пӧртмеке, почмо капка гыч лекташ тӧченыт (тыге марлан каймым, але ӱдыр налмым ончыктен). Тыгак кудо велке марлан каймым пошкемым кышкен онченыт (кушко пошкем нер ончен, тудо велкыла ӱдыр марлан каен). Эн оҥай мужедмаш. Тиде чыве дене. Ӱдыр-влак погынен, вӱташ лектыныт. Тушто пычкемыште чывым кучен пӧртыш пуртеныт. А пӧртышто чывылан тӱрлым шындедылныт. Мутлан, киндым, вӱдым, оксам, кагазым, шӱчым чыве ончыко шынденыт. Киндым чыве пурлеш гын, ӱдыр поян ешыш логалеш, шӱчым, мӧҥгешла, нужна ешыш, а вӱдым подыл колта гын, марий лийшаже аракам йӱаш йоратыше лиеш, манын ойленыт. Кагазым чӱҥгалеш гын, марий лийшаш тунемше лиеш манын ойленыт. Йӱжгынам, ӱдыр еҥлан чыве олмеш агытанат логал кертын, тыгайжым, салтаклан марлан лектеш манын ойленыт, але йорга, ковыра койышан марий лиеш маныныт. Тыгайже годым, ала воштылаш, ала ойгыраш. Но тыге гынат, чылажат мыскара йӧрӧ ышталтын. Тыгак тӱрлӧ модыш дене модыныт. Мутлан, сокыр тагала, але шырпакым пуэдымыла да моло модыш денат. Шорыкйол пайремын эн оҥай театрализованный модышыжо- Васлий мӧчӧр, тудымак южо вере Маска, але Васлий кува-кугыза манын лӱмдат. Ӱдыр, рвезе-влак шолып погынен, шке коклаш гыч иктажшым «маскам» ыштат (вуйышто- тӱрка упш, шӱргыштӧ вынер але кумыж гыч ыштыме маска, капыште-савырен чиктыме ужга, йолышо-портышкем, кидыште-тоя). Ик йӱкымат огеш лук, чылт маска. А молан марий калык мӧчӧрлан маскам ойырен налын. Маска марий калыкын гына огыл, уло финно-угр тӱняште тотемный янлыклан шотлалтеш. Тиде янлыкым марий калык шке тукым- вожлан шотлат. Тудын образшым марий тӱрыштат, тӱрлӧ арверыштат ужаш лиеш. Тыгак, вет шорыкйол пайрем теле пагытын кыдалжылан шотлалтын. Калыкын ойлымыж почеш, тиде жапыште, вынемыште малыше маска, вес могырышкыжо савырнен возеш.
Мый кӱшнӧ каласышым шуко вереже Васлий кува-кугыза манын мӧчӧрым лӱмдат. Васлий кугыза пелен Савушым, але Салтакым, ужаш лийын. Салтакын образше изишак вараш лектын. Ожнысек армийыш кайыше пӧръеҥ-влак ятыр лийыныт. Ондакракше рекрутышто моткоч шуко ий дене коштыныт. Саржат шагал огыл лийын. Сандене, шукыжым салтак мӧҥгӧш сурт-печыш шагал годым пӧртылын. Салтак мӧчӧр дечын «Армийыш каыше эргым тений пӧртылеш, манын йодыныт». Васлий кугыза: Сайын пӧртылеш, кугу чинан толеш манеш». Васлий куван кидыштыже кынчыла вондо. Тудо марий ӱдырамашын пашазе улмыжым, изишат жапым яра эртарыдымыжым ончыкта. Мӧчӧр-влак пӧрт еда коштыныт. Нуным оза вате-влак сайын пӱкш дене, мӱгинде дена да моло денат сийленыт. Тыгак сурт пече оза-влак шке кидпашаштым ончыктеныт: сурт оза сӱзлым кучен шинчын йыдалым пидаш шинчын, озавате кынчылавондым кучен, самырык ӱдыр вынерым куаш шинчын. Икшыве-влакат шке моштымыштым, кидпашалан мастарлыкыштым ончыктеныт. Тыге сай пашам, сайын илышым Васлий мӧчӧр мокталтен колтен. Южгунам осал койышан айдемым, аракам йӱаш йӧратышым, кожгатен коден. А сурт оза-влак Васлий мӧчӧр деч шушаш ийын могай кинде, пареҥге кушкеш, могай почашан йытын лиймым йодыт. Марлан кайышаш ӱдырышт уло гын, шушаш ийын ешым пога мо манын йодыныт. Чылажланат Васлий мӧчӧр сайым гына каласен кода. Тыге ме Васлий мӧчӧрын чыла шотыштат илыш тӧрам тӧрлатен коштмыжым ужына. Адакшым кугыеҥ-влакат шорыкйол арняште икте-весе деке унала коштыныт. Умбал ял родо-тукым толын, пӧрт еда нуным унала ӱжыныт. Тыге изижат-кугужат пайремым веселан, мурен-куштен, мыскарам ыштен эртарен.Статьям Морко районысо тоштерым вуйлатыше Александрова Марина Семеновна возен.