Мосолов, Василий Петрович

Василий Петрович Мосолов
Василий Петрович Мосолов
Шочын:	13(25).08.1888
Шочмо вер:	Россий империй, Ильна губерний, Вӱрзым уезд, Марий Тӱрек сола (кызыт Марий Тӱрек ола сынан посёлко)
Колен:	1951 ий 10 пургыж
Колымо вер:	Моско ола
Эл:	Россий империй ; Совет Ушем
Шанче алан:	агроном, растениовод
Паша вер:	ВАСХНИЛ
Шанче степень:	ялозанлык шанче доктор
Шанче чап лӱм:	академик ВАСХНИЛ
Альма-матер:	К. А. Тимирязев лӱмеш Моско сельскохозяйственный академий
Чап пӧлек да премий	; ; Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже (1946), Марий Эл Республикысе Кугыжаныш премий (ялозанлык производство аланыште)
	Кышкар:Аҥа/Викицитатник
	Медиафайлы на Викискладе

Василий Петрович Мосолов (1888 сорла 13 (сорла 25), Россий империй, Ильна губерний, Вӱрзым уезд, Марий Тӱрек сола (кызыт Марий Тӱрек ола сынан посёлко) — 10 пургыж 1951, Моско ола) — марий шанчызе, агроном, растениовод, ялозанлык шанче доктор (1935), профессор (1925), академик ВАСХНИЛ (1935), ВАСХНИЛ-ын вице-президентше (1939 — 1951), марий-влак кокла гыч икымше академик, мер пашаеҥ.

Илыш корныжо

Василий Петрович 1888 ий сорла тылзын 25-ше кечынже Россий империй Ильна губерний Вӱрзым уезд Марий Тӱрек (кызыт Марий Тӱрек ола сынан посёлко) солаште марий кресаньык ешеш шочын.
Верысе тӱҥалытш школым тунем лекмеке, Нартас ӱлыл ялозанлык школыш шинчымашым погаш пурен. Тудым 1907 ийыште отличий дене тунем пытарен. Тунам кресаньык рвезылан шанче пашаш тошкалме корно куштылго лийын огыл. Ӱлыл школышто тунеммылан оксам тӱлыман улмаш. Тидлан шийвундым ыштен налаш манын, рвезе тунемме кокла гыч Нартас вакшыш тарзылыкеш пурен да туштак илен.

Ӱлыл ялозанлык школым тунем лекмекыже, тудо шке специальностьшо дене пашам муын кертын огыл. Сандене, тӱҥалтыш школышто туныктышо лияш шонен, экстерн дене экзаменым сдатлен. Тыге тудын корныжо Озаҥ губернийысе Масловка селашке шуйналтын. Тушто 7 ий земский училищыште пашам ыштен, ял озанлык классым да тунемме озанлыкым вуйлатыше лийын. Ты жапыштыжак В.П.Мосолов уездный учитель лийшашлан экзаменлан ямдылалтын да тудым сайын кучен. Тылеч вара Озаҥ губернийысе ремесленный школышто мданде пашалан туныктышын должностьшым айлаш йӧн лийын. Тиде школышто 1914 ий гыч 1917 ий марте тыршен. Вараже Озаҥыште тунемме фермын управляющийжын полышкалышыжлан ыштен. 18 ий мучаште Озаҥ земельный училищыште экзаменым куча да участковый агроном лийын лектеш. Тыге тудо Шернурышто пашам ышташ тӱҥалеш. Идалык гыч Озаҥ олаште политехник институтын агроном факультетышкыже тунемаш пура. Да 2 ий гыч К.А.Тимирязев лӱмеш Москосо ялозанлык академийыш кусна, тудым адакат отличий дене тунем пытара. Вара аспиратурышто шинчымашым келгемда. Шымлыме пашаже Моско областьыште кокияш пырчан культурын телым пытымыж дене кылдалтын. 1924 ийыште Василий Петровичым Озаҥысе ялозанлык да чодыра озанлык институтын земельный кафедрын доцентшылан сайлат. Ик идалык гыч профессор лиеш, кафедрым вуйлаташ тӱҥалеш. Озаҥыште тыршымыже утларак чапле лектышан лийын. Тудын вуйлатымыже почеш севооборот, такыр мландым пушкыдемдыме да ӱяҥдыме шотышто шуко опытым ыштыме, ятыр йодышым рашемдыме. Мутлан, кокияшым, икияш шыдаҥым, шӱльым, шожым, тарым, пареҥгым, кечшудым, сакырушменым, кукурузым, клеверым, люцерным ончен куштымо агротехникым келгын шымлен налме. Тыге А.П.Мосоловын шымлыше школжо ышталтын.

Шанче паша

1935 ийыште Василий Петровичым ялозанлык шанче докторлан да В.И.Ленин лумеш Всесоюзный ялозанлык шанче академийын академиклан пеҥгыдемдат. Ик жапыштак Озаҥ ялозанлык станцийым научо вуйлатыме пашам ӱшанен пуат. А 1939 ийыште тудым СССР министр-влак Совет ВАСХНИЛ-ын вице-президентшылан пеҥгыдемден.Тыге ялозанлык наукын уста организаторжылан кугу лектыш дене тыршыме чапле корно почылтын. Тиде жапыште «Зимняя агротехника», «Агротехнические основы севооборотов и многолетние травы», «Углубление пахотного слоя» книга-влакым савыктен луктын.

Академикын Кугу Ачаэл Сар жапысе пашаж нерген поснак каласыман. Неле ийлаште калыкын тӱҥ кочкышыжо пареҥге лийын. Шошым урлыкаш пареҥге эреак ситен огыл. Чыла тидым шотыш налын, марий шанчызе да тудын изирак ӱдыржӧ пареҥгым ончен куштымо шотышто чыла шымлымашым писын гына иктешлен да пален налын: пареҥгым нерже гыч пӱчкын налын шындаш лиеш. Тыге тудын кугурак ужашыжым кочкышлан кучылташ йӧн лектын. Ты йодыш дене экспериментым эртарат. Тиде шымлымашым «Агротехника картофеля при посадке верхушками» брошюрышто иктешлыме. Ты пашажлан Мосоловлан 1943 ийыште Кугыжаныш премийым пуат.

В.П. Мосоловын полшымыж денак 1937 ийыште Марий ялозанлык опытный станций почылтеш.

Мосолов еҥ кумылым саврен моштышо, поро чонан, кеч-колан полшаш ямде лийын. Тудо моткоч ушан-шотан еҥ лийын, шке вачыштыже ВАСХНИЛ-ын секцийже ден институтшо-влакым витарен шоген. Мосоловын ӱмыржӧ 1951 ий 10 Пургыжышто кӱрылтын. Тудо 63 ийыш тошкалын ыле. Шымлызын пашажым тудын тунемшыже-влак умбакыже шуят. Кушкыдым ончен кушытмо йодыш шотышто тудын возымыжо тачат мотко кӱлешан улеш.

Чап

«Паша Йошкар Тисте» орден^[1].
«Паша Йошкар Тисте» орден^[1].
I степенян Ачамланде сар орден^[1].
I степенян Сталин премий^[1] (1943).
Сталин премий (колымыжо деч вара)^[1] (1951).
Марий Эл Республикысе шанчын сулло пашаеҥже^[1] (1946).
Марий Эл Республикысе Кугыжаныш премий (ялозанлык производство аланыште)^[1].

Шарнымаш

Василий Петрович Мосоловлан памятникым Марий кугыжаныш университетын «А» корпусшо ваштареш шогалтыме.

Кылвер-влак

Литератур

Важ-влак

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Энциклопедия Республики Марий Эл — Йошкар-Ола, 2009. — 872 с.: ил. ISBN 978-5-94950-049-1. С. 556.

[чап-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Энциклопедия Республики Марий Эл — Йошкар-Ола, 2009. — 872 с.: ил. ISBN 978-5-94950-049-1. С. 556.

[1]