Саргасс теҥыз

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Саргасс теҥыз

Сарга́сс теҥыз — касвелне Гольфстрим, йӱдвелне Атлантикын Йӱдвел, эрвелне Канар, кечывалвелне Йӱдвел Пассат вӱдйогынла дене чеклалтше (ойыралтше) Атланик океанысе вӱдын циклонваштареш йырпӧрдымыжын районжо.

Лӱмжӧ португал sargasо - "виноград аршаш" - мут гыч лектын. Испан тудым "виноград вондо теҥыз" манын лӱмденыт.

23°–35° йӱдвел лопкыт да 30°–68° касвел кужыт коклаште верлана. Теҥызын кумдыкшо 6–7 млн. км.² (вӱдйогынлан кӧра вашталт шога). Серже уке. Йӱдвел-касвел ужашыштшыже вулканшочшо Бермуд отрола верланат. Вӱдӱмбалсе темпратурыжо телым 18–23 °С да кеҥежым 26–28 °C улеш. Шинчалылыкше - 36,5–37 %. Пундашыжын тӱҥ кумдыкшо 6000 метр утласе келгытыште Йӱдвел Америкын волемыштыже верланен; максималле келгыт - 6995 метр.

Кӱрен тӱсан ийынкоштшо "саргасс" лӱман вӱдкушкыллан поян улеш. Ты кушкылын шукылыкшо 4–11 млн. тонн наре улмо гае аклалтеш. Тудын ток улмыжо Саргасс теҥызӱмбалсе йогын-влакын вашлийымыштлан негызлалтеш. Теҥызыште тӱрлӧ да шукычотан янлык ила. Ик ужашыже - эрыкынийынкоштшо (макрель-влак, чоҥештышкол, теҥызиме, краб-влак, теҥызчерепахе да т.м.), весыже - кушкыл пеленсе-влак (актиний, мшанке да т.м.). Саргасс теҥызын вӱдшӧ ончыч поснак яндар ыле гынат (60 метр марте вошткойшо), кызыт мазут дене чотак аяраҥдалтын.