Кудо (спорт)

Тиде мутын вес ыҥже-влак улыт. Кудо (ыҥ-влак) ончал.

Кудо — спорт-сар кучедалмаш тӱрлык, тиде мут япон йылме гыч лектын. Тыш карате, бокс, тыглай кучедалмаш ушнат. Кудо манме спорт-сар кучедалмашлан японысо каратист Адзума Такаси тӱҥалтышым пуен.

Таҥасымашын правилыж почеш тыглай кучедалмашын чыла приём дене пайдаланаш лиеш. Тыгак тавалышын капыштыже керек могай верышкыже кырен кертыда, тупым да шоягоремым веле тӱкаш огеш лий. Спортсмен-влакын вуйышт, эн ончыч чурийышт ӧшлӧк дене аралалтеш.

Эртымгорно

Японийыште кучедалмаш-влак шке корныштым Акрет годсо жап гыч тӱҥалыт. Но тыште вес паша. Шукерте огыл, а чынжым, 1981 ийыште Японийыште карате ик эн торжа толкынжо шочын. Тӱҥалтышыште тудо «дайдо дзюку каратэ-до» лӱмдалтын. Марий йылмышке кусараш гын, «карате-до школ гыч Кугу Корныш» семын кусаралтеш. Кучедалмашын тиде толкыным чоҥышо Адзума Такаси философ шинчымашым поген, сандене у кучедалмашын лӱмышкыжӧ тошто китайысе калык мутым пуртен: «Кугу Корныш лектышылан омса уке. Кажне айдеме эн ончыч тиде омсам шке шӱмыштыжӧ чоҥышаш, вара гына шке корно дене Йӧршеш Сайыш (Совершенство) шуышаш». 1991 ийыште Адзума Такаси таҥасымашыш российысе спортсменым Юрий Пироговым пуртен, тыге Российланат, да уло тӱнялан кучедалмашын шке толкынжым почын.

2001 ийыште толкын шке лӱмжым налеш – «кудо». Ты гана Адзума тиде лӱмышкӧ адакат шке шонымашыжым пурта: «ку» иероглиф – «яра» семын кусаралтеш, японысо «до» мут «корным» ончыкта. Мыланна тудым умылаш неле, но японийысе кучедалмаш-влакыште «Яра корно» у тӱҥалтышым ончыкта.

Молан «дайдо дзюку каратэ-до» гыч «кудо» лийын? Калыкгокласе Кудо Федерацийлан Олимпиадыш пураш жап толын шуын. Тидлан «каратэ-до» толкын-влак деч ойыртемалтман ыле. Кудо – карате огыл. Тышке бокс, кикбоксинг, самбо, дзюдо, туэквондо, кекусинкай-карате ушненыт. Кажне кӱрашымаш гыч эн виян, торжа да пайдале приёмым Адзума Такаси ойырен, сандене журналист-влак тиде толкыным утыждене торжа толкын лӱмденыт. «Кудо» толкынышто те йолденат, кидденат кырен кертыда. Тавалышын капыштыже кеч могай верыш логалын кертыда, такшым логарым, шоягоремым, тупым тарваташ огеш лий. Тыгак йыжыҥ-шамычым тугымаш чарыме. Аралалташлан спортсмен вуйшко ӧшлӧкым чия. Тиде вуйчием чурийым пластик гыч ыштыме петыртыш дене арала.

Мутат уке, кеч могай, японысо кучедалмаш – тиде философий. Адзума Такаси шке философийжым чоҥен. Каласаш кӱлеш, тиде айдемын туныктышыжо Масутацу Ояма кекусинкай-карате школым чоҥен, а тиде кумдан палыме кучедалмаш.

«Кеч мо лийже гынат, нигунам ит сеҥалт. Могай шонымаш дене пытартыш кучедалмашышке лектыт – тыгай шонымаш дене тый кажне кучедалмашышке лекшаш улат», - тыгай мут дене Ояма сеҥымашлан туныктен.

«Рвезе шочын кертеш, туге гынат пӧръеҥ лияшлан тиде шагал, кугу пашам ыштыман. Тыште эн тӱҥ – сеҥымашке шуымаш огыл. Тӱҥжӧ - ыштыме паша».

Чынак, кудо – неле тунеммаш, кудыжым кажне эртен ок керт. Но тыште те йолташым муын кертыда, а йолташ эре полшаш ямде.

Российыште

1994 ийыште Сӱрем тылзын шымше кечынже Моско олаште «Москосо «Дайдо-джуку каратэ-то» федераций регистрацийым эртен. Президент пашам Роман Анашкин шукташ тӱҥалын. Тиде ийынак Россий кӱкшытысӧ калыкгокласе Таҥасымаш эртен. Адзума Такаси пагалыме уна семын ончаш толын. Российысе спортсмен-влакын эн тӱҥ тавалышыже японысо команде лийын. Нунын кокла гыч нигӧ сеҥен огыл.

Вес ийын кокымшо Таҥасымаш эрта. Кучедалмашын Федерацийже кушкеш, вияҥеш, у мастар-влак лектыт, мемнан спортсмен-влак Японийыш таҥасаш кудалыштыт. 1996 ийыште Россий кӱкшытысӧ Кумшо калыкгокласе Таҥасымаш эрта. Тиддеч вара российысе спортсмен-влак японийысе кугу таҥасымашыш каеныт. Япон кучедалше-влак мемнан кучедалше-влакын мастарлыкланже ӧрыныт. Россий гыч толшо кок спортсмен шке категорийыштышт икымше да кокымшо верым айленыт.

2004 ийыште Россий Федерацийыште «Российысе Кудо Федераций» регистрацийым эрта.

2005 ий. Тӱнямбалсе чемпионат. Команде дене Российысе спортсмен-влак икымше верым налыт.

Кудо кучедалмаш гыч приём-влакым ужнеда гын, «Чек», «Я кукла», «Антикиллер», «Полковник», «Удар лотоса» фильмылаште кӱрашымашым эскерен кертыда.