Васильев, Альберт Александрович

Альберт Александрович Васильев
Альберт Александрович Васильев
	Альберт Васильев
Шочмаш дене лӱм	Альберт Александрович Васильев
Шочын	1957 ий 25 вӱдшор (67 ий)
Шочмо вер	Марий АССР, Морко кундем, Изи Маршан ял
Тыршымаш алан	серызе
Йоча-влак	Васильева, Надежда Альбертовна‎
Чап пӧлек да премий	Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын Чапкагазше, Марий Эл Республикын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын Чапкагазше, Марий Эл Республикын Ялозанлык да кочкыш шотышто министерствын Чапкагазше, Марий Эл Республик Серызе-влак ушемын Чапкагазше.

Альберт Васильев (Альберт Александрович Васильев) (1957 вӱдшор 25, Марий АССР, Морко кундем, Изи Маршан ял) — марий серызе, почеламутчо, Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (2003).

Илыш корныжо

Йоча жап

Альберт Васильев Морко районысо Изи Маршан ялыште кресаньык ешеш шочын. Аваже тÿрлӧ пашашке коштын гын, ачаже шофер сомылым шуктен. 1964 ийыште Изи Кугунур школын икымше классышкыже кая. Кандаш ияш кум меҥге наре торашке шинчымашым погаш коштеш. Ача-аваже тудо жаплан кугун тунемше лийыныт (шым классым пытареныт), сандене изи Альбертымат сайын тунемаш кумылаҥден шогеныт. Тылеч посна, эше нуно моткоч лудаш йӧратеныт. Кидышт гыч «Роман-газета», «Ончыко» журнал, «Марий коммуна» газет але шочмо йылме дене лекше книга каен огыл.

Вера Семёновна ден Александр Васильевич вич йочам, ончен куштен, йол ӱмбак шогалтеныт. Ача-ава, кÿтÿм кÿтен, оксам ыштен, икшывыштым туныктеныт. Пашалан верч йочаштым тунемме деч нигунамат коден огытыл. Альбертын акаже агроном, Римма шÿжарже ветеринар врач, Люба туныктышо, Вадим шольыжо тӱвыра пашаеҥ лийыныт. Ачажын уста гармоньчо улмыжо Вадим эргыжлан куснен.

1972 ийыште кандаш классым тунем пытарымеке, Альберт Александрович артист лияш шонен. Но аважын «Артист паша – паша огыл» манын вурсымыжлан кӧра, ÿчым ыштен, Ежово селасе Марий совхоз-техникумыш зоотехниклан тунемаш пурен.

Пашам ыштыме жап

1976 ийыште Марий совхоз-техникумым тунем пытара да Советский район Кугунур ялысе «Вперед» колхозышто зоотехниклан ышташ тÿҥалеш. Кок тылзе гыч армийыш налыт. 1976–1978 ийлаште Совет Армий радамыште служитла. 1982 ий гыч тÿҥалын, Роҥго селаште ила, тÿҥ зоотехник сомылым шукта.

Армий деч вара Моско оласе милиций школыш тунемаш да пашам ышташ тÿҥалаш темленыт, икмыняр жап гыч ÿжмашымат колтеныт. А тудо шочмо кундемым, ача-ава пелен лиймашым ойырен налын. Жап эртымеке, ала йоҥылыш ыштенам, кайыман ыле шонымаш вуйыш шуко гана толын пурен.

1978 ий гыч тÿҥалын, Морко кундем Роҥго селасе «Дружба» колхозын фермыжым вуйлата, а вараже Советский районысо Ленин лÿмеш колхозышто тÿҥ зоотехниклан да комплекс начальниклан ышташ тÿҥалеш. 1982 ийыште, «Мир» колхозыш кусна. Тиде жапыштак, паша деч кÿрылтде, Марий кугыжаныш университетым заочно пытара.

Еш

Пелаш: Маргарита.

Шочшыжо-влак:

Татьяна
Соня
Альбертина
Надежда

Васильевмыт еш ныл икшывым ончен куштеныт, йолымбак шогалтеныт. Таня ÿдырышт Н.К. Крупская лÿмеш Марий пединститутым тунем лектын, ешым поген, Соня ÿдыржӧ уло. Альбертина пелашыж дене Брянск олаште ила. Надежда ӱдыржӧ Марий кугыжаныш университетыште марий филологлан тунемын, Надежда Эмыкан алмашлӱм дене почеламутым возгала, амалкалче.

Сылнымут корно

Почеламутым А. Васильев молын семынак изиж годым возаш тÿҥалын. Шкаланжат вучыдымын лийын. Чынжым ойлаш гын, икымше почеламутшо, мыскара йӧре тыге манына, рвезе-йолагайын пашаже лийын. Тÿҥалтыш класслаште почеламутым лудаш да тудым йӧраташ туныктышо Елизавета Семеновна Лисицына кумылаҥден. А шке возаш А. Васильев 1969 ий февраль тылзыште тӧчен ончен. Тиде пашалан самырык туныктышо Елизавета Егоровна Кудряшова латкок ияш рвезын кумылжым савырен моштен. Тудо йоча-влаклан теле нерген кок лаштык деч шагал огыл сочиненийым возен толаш кÿштен. «Темым почеламут денат почын пуаш лиеш, кок куплетат сита», – ешарен. Изи Аликын почеламутшым туныктышо мокталтен. Вара школысо «Шоҥшо» пырдыжгазетыштат самырык авторын возымыжо чÿчкыдын кояш тÿҥалын.

Тыге 1971 ийыште икымше «Апрель» почеламутшо «Ямде лий» газетыште савыкталтын. Тушечын пӧлек шотеш Н. Лекайнын «Кÿртньӧ вий», М. Азмекейын «Пÿртÿс муро» книгаштым колтеныт.

Техникумыштат эреак возен шоген, икмыняр почеламутшо Медведевыште лекше «Коммунизм корно» райгазетыште савыкталтын. Кугу полышым, поро ой-каҥашым тудлан тушто пашам ыштыше марий писатель Владимир Любимов пуэн. Совхоз-техникумышто руш йылмым да литературым туныктышо Галина Викторовна Софроноват сылнымутлан эреак шÿмаҥден шоген. Тыште тунеммыж годымак А. Васильев руш поэзийын шÿшпыкшӧ С. Есенинын, марий шомакын юзыжо-влак В. Колумбын да А. Степановын мурпогышт дене палыме лиеш, ÿмырешлан йӧратен шында, книгаштым кÿсеныштыже нумал коштеш, шке йÿкшым, семжым кычалаш тÿҥалеш.

1981 ийыште икымше гана самырык литератор-влакын «Сылнымут шыже» семинар-совещанийышкышт логалеш, тушто уста поэт-влак Семен Вишневский ден Михаил Якимовын вÿдымӧ тÿшкаште шке почеламутшо-влакым лудеш, йолташыже-влакын аклыме ойым колеш.

1990-шо ийлаште кок книгаже лектеш: «Тыгае палыме чыла» (1992) да «Саман, мый корныеҥет омыл» (1999). XXI-ше курым тӱҥалтыште почела-почела эше икмыняр книгаже марла да рушла лектыт: «Ӱж мыйым» (2000), «Разговор со Временем» (2001), «Кӧраныза» (2002), «Алят мый шкемым кычалам» (2005), «Ӱшаныза» (2008).

Тӱҥ произведенийже-влак

Книга-влак

Тыгае палыме чыла: почеламут-влак [Так знакомо все: стихи]. Йошкар-Ола, 1992. 32 с.
Саман, мый корныеҥет омыл: почеламут-влак [Время, я не твой попутчик: стихи]. Йошкар-Ола, 1999. 32 с.
Ӱж мыйым: почеламут-влак [Позови меня: стихи]. Йошкар-Ола, 2000. 62 с.
Кӧраныза: почеламут-влак [Завидуйте: стихи]. Йошкар-Ола, 2002. 48 с.
Алят мый шкемым кычалам: почеламут-влак [Ищу себя я до сих пор: стихи]. Йошкар-Ола, 2005. 72 с.
Ӱшаныза: ойырымо почеламут-влак [Поверьте: избр. стихи]. Йошкар-Ола, 2008. 296 с.

Моло вере савыкталтше произведенийже-влак

Шыже – сÿретыште: почеламут // Марий коммуна. 1979. 7 сент.
Весела такмак; Шинчаштемже шошо; Шыже йÿр! Почеламут-влак // Марий коммуна. 1980. 9 авг.
Почеламут-влак // Ончыко. 1987. № 4. С. 66.
Ик поро ÿдырлан: почеламут аршаш // Кугарня. 1993. 28 май.
Саман, мый корныеҥет омыл: почеламут // Ончыко. 1997. № 4. С. 66–72.
Почеламут-влак // Ончыко. 1997. № 5. С. 149–152.
Мурылан шым чамане шомакым… Почеламут-влак // Ончыко. 1998. № 6. С. 122–125.
Илыш ок пагале лÿдшым… Почеламут аршаш // Ончыко. 1998. № 11. С. 78–81.
Ала кушечын йоҥгшо йÿксавыш… Ит чыке тулым саворашке… Ом ончо йÿдым шÿдыран кавашке… Керек могай азап лиеш тÿняште… У почеламут-влак // Ончыко. 1999. № 11. С. 124–126.
Ах, шÿмбелем… Чоҥештем савырнем ош тÿня йыр… Илышем–мондалтше муро… Вачышкемже ида пыште сапым… Почеламут-влак // Ончыко. 2000. № 12. С. 18-20.
Кӧраныза йыштак ÿжаралан эрдене… // Ончыко. 2001. № 7. С. 27–32.
Мурышаш муремым мурыде ом кодо… Почеламут-влак // Ончыко. 2002. № 9. С. 93–96.
Мурышаш муремым… Мый йол ÿмбалне пеҥгыдын шогем… Почеламут-влак // Ончыко. 2004. № 3. С. 181.
Эше шым муро мый йÿксӧ мурым… Почеламут-влак // Ончыко. 2004. № 4. С. 4–10.
Почеламут-влак//Район илыш. 2004. 21 май.
Шошым веле вучем: почеламут // Марий Эл. 2004. 9 окт.
Сылнымут аршаш // Район илыш. 2004. 19 нояб.
Пÿралтын мо, тек тудо лийже… Почеламут-влак // Ончыко. 2005. № 5. С. 51–54.
Почеламут-влак // Район илыш. 2006. 12 май.
Йӧраташ шонет гын, йӧрате: почеламут // Ончыко. 2006. № 11. С. 192.
Вашкÿзӧ ден ушем ит тӧрлӧ… Нимо нерген почеламут; Ончалтыш ден чонем ит висе… Ит ончо мыйым жалын… Ӱшаныза шомакемлан: почеламут-влак // Марий Эл. 2007. 10 апр.
Изи Маршан, лÿмет… Паремынам мый… Тунемше еҥ ден кутыраш… Уремыште ош теле ыле… Почеламут-влак // Кугарня. 2007. 20 апр.
Нигӧм ом шоно ончыко вÿдаш… Почеламут-влак // Марий Эл. 2007. 22 май.
Почеламут-влак // Ончыко. 2007. № 4. С. 5–11.
Почеламут-влак // Кугарня. 2007. № 16. С. 11.
Мурем вес семын – уш вес семын… Почеламут-влак // Ончыко. 2008. № 4. С. 4-7.
Телым шочшо шÿшпык муро: почеламут аршаш // Марий Эл. 2008. 25 сент.
Полан: почеламут // Морко мланде. 2009. 6 февр.
Почеламут-влак // Марий Эл. 2009. 23 май. С. 7.
Ом вучо шыжым леве йÿрым: почеламут-влак // Марий Эл. 2009. 29 авг. С. 7.
Кӧ ял нерген воза мемнан деч весе?.. Почеламут-влак // Ончыко. 2009. № 9. С. 70-79.
Ом кычал пораныште у мурым: почеламут-влак // Марий Эл. 2010. 20 февр. С. 7.
Ял покшелне: почеламут // Ончыко. 2010. № 2. С. 11.
Муралтем гын кӧн мо сомыл?... Почеламут аршаш // Ончыко. 2010. № 4. С. 106–113.
Марий Элем! Марий Автономийлан 90 ий теме вашеш: почеламут аршаш //Ончыко. 2010. № 9. С. 10–12.
Почеламут-влак // Марий Эл. 2011. 9 апр. С. 8.
Туп-вачым темдыше ийготым огеш лий налын кудалташ… Почеламут-влак //Ончыко. 2011. № 7. С. 88–91.
Почеламут-влак // Марийская правда. 2011. 20 авг. С. 14.
Поэзий – мыйын корнем… Почеламут-влак // Ончыко. 2012. № 1. С. 92–96.
Мÿят чучеш кокланже кочо… Почеламут-влак // Ончыко. 2012. № 8. С. 4–9.
«Но мый садак ÿшаным ом йомдаре: почеламут-влак // Марий Эл. 2012. 16 авг. С. 7.
Но мый садак ÿшаным ом йомдаре: почеламут-влак // Марий Эл. 2012. 13 окт. С. 14.
Кеч илыш рÿзыш, но ыш тодыл… Почеламут-влак // Ончыко. 2013. № 1. С. 81-87.
Жап… Почеламут // Ончыко. 2013. № 10. С. 4.
Йомак ден илыш чын коклаште: почеламут-влак //Ончыко. 2013. № 11. С. 45–50.
Почеламут-влак // Марий Эл. 2014. 5 февр. С. 7.
Шке чынже уло кажне еҥын… Почеламут-влак // Ончыко. 2014. № 3. С. 116–120.
Почеламут-влак // Ончыко. 2015. № 1. С. 8–12.
Муремже чын кугорнышко Луктеш кунам-гынат… Почеламут-влак // Ончыко. 2015. № 10. С. 129–132.

Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-влак

Разговор со Временем: стихи / пер. на рус. Г. Смирнова. Йошкар-Ола, 2001. 62 с.
Стихи / пер. на эст. А. Валтона // Kuum ӧӧ. Таллин, 2006. С. 580–587.
Теперь все реже вижусь с зеркалами… Стихи / пер. на рус. Г. Пирогова // Г. Пирогов. Тринадцатый апостол. Йошкар-Ола, 2007. С. 285–288.
И пишут все… Я, строя дом… На разный лад живущие бок о бок… Без спросу взяв ее в починку… И плакал дождь… Веснушчатое лицо; Взялась ты круто… Боюсь; Дождь медленно начал… Ах, август; Хотел бы знать… // Антология марийской поэзии в переводах Германа Пирогова. Т. II. Йошкар-ола, 2011. C. 315–326.

Илышыже да творчествыже нерген литератур

Альберт Васильев // Писатели Республики Марий Эл: автобиобиблиогр. сб. Йошкар-Ола, 2004. С. 16.
Альберт Васильев // Писатели Марий Эл: биобиблиогр. справочник. Йошкар-Ола, 2008. С. 125–126.
Григорьев Ю. «Йомдарыме пиал» огеш мондалт // Марий Эл. 2008. 17 июнь.
Иванов И. Поэтын йылме сылнылыкше // Ончыко. 2015. № 9. С. 145–151.
Илибаева М. Почеламут-влак – илышнан воштончышыжо // Марий Эл. 2014. 18 февр. С. 7.
Любимов Н.И. — Философия природы в лирике Альберта Васильева // Litera. – 2022. – № 7. – С. 91 - 101.
Пирогов Герм. «С простым народом я в одном пучке…» // Антология марийской поэзии в переводах Германа Пирогова. Т. II. Йошкар-Ола, 2011. C. 312–314.
Семенова О., Яковлева Г. Альберт Васильевын поэзийже // Студенческая наука и XXI век: материалы научн.-практ. конф. студентов по итогам НИР за 2003 г. Йошкар-Ола, 2004. С. 66–69.
Семенова О. «Саман, мый корныеҥет омыл…» // Ончыко. 2007. № 3. С. 150–160.

Шымлымаш паша-влак

Семенова О., Яковлева Г. Альберт Васильевын поэзийже

Самырык годым кажне айдемын ушыштыжо тÿрлӧ шонымаш пӧрдеш, уш-акыл тÿрлӧ проблемым тарватылеш, шонкала. Поэт-влакынат лач тыгак лиеда. Нунынат шонымашышт моткоч тÿрлӧ, шкешотан. Ик возышынат сылнымут аршашыже вес поэтын дене икгай ок лий: нунын чоншижмашышт, илыш умылымашышт тÿрлӧ, ойыртемалт шогышо. Теме да идей могырым гына мутйогынышт икгай лиеда. Но тыштат шке семын йоҥга: иктыже утларак илышын тӧрсыржӧ нерген воза, весыже – йӧратымаш, пÿртÿс, шочмо мланде нерген.

Моткоч шкешотан Морко районын эргыже, Советский районын уста возышо Альберт Васильевын мутсаскаже. Тудо мемнан саманыште возышо поэт. Самырык поэтын таче кечылан илышыш лекше, калыкыште кумылын налме вич шӧртньӧ падыраш гай книгаже уло. Нылытше марла возалтыныт, а визымшыже – марла гыч руш йылмыш кусарымаш. Эн тÿҥалтышыже, молылан корным почшыжо – «Тыгае палыме чыла» (1992). Тышке автор эн тÿҥалтыш почеламутлажым пуртен. Чылаже книгаш 33 почеламут шыҥен. Мутат уке, кажныже авторлан шерге, лишыл: самырык айдеме илыш нерген шонкала, тудым умылаш тырша, илен лекташ вийым кычалаш да лудшын чонешыже ÿшаным шыҥдараш тӧча. Но тиде сборникын эн тÿҥ ойыртемже весыште: поэтын тÿҥалтыш мурпашаштыже койынак ончыл верым поэзий нерген шонкалымаш налеш. Икымше страницыште почеламутшын лÿмжат – «Мурышо шÿм». Мурызын ойжо раш:

Куку огыл, шÿшпык огыл –
Тиде илышна мура.
Турий огыл, шырчык огыл –
Тиде мыйын шÿм мура…
(Васильев: 1992: 3)

Авторлан лирика – ÿшанле йолташ, илышым илен эртараш, чоным луштараш сай полыш:

Пу кидетым, лирика,
Таҥла ошкылаш…
… Шулдырым пу, лирика,
Кÿшкӧ чоҥешташ.
(Васильев: 1992: 4)

Тыге поэт поэзий деч йолташ семын пырля чоҥешташ, илыш мучко ошкылаш, ваш-ваш полшен шогаш йодеш. Поэт, олицетворений йӧн дене пайдаланен, сылне образ-влакым чоҥа.

«Мый ынем лий тыгае» почеламутыштыжо автор ойырен налме, такыртыме корныжо нерген пеш устан воза. А.Васильев поэт улмыжым ял озанлык пашаште тыршыме годым гына ужын кертеш. Ял деч, шке йӧратыме пашаж деч ойырен, олаш лач поэт лияш колтат гын, тудо, «уто еҥ лиеш». Тудо лач поэт гына лийын ок керт: паша гына тудын шÿмыштыжӧ шолын лекше мурым иландара. Тыгаяк шонымашан вес почеламутшо-влакат: «Ом кай торашке кÿчылаш шомакым», «Тыгае палыме чыла».

Шонкалымаш сынан муро аршашыже-влакат пеш сылнын йоҥгат: таҥыстарымаш, эпитет да кеч-куштат олицетворений йӧн эреак ончылно.

Тыгаяк кугу верым тиде сборникыште йӧратымаш тема налеш. Тудо ни прозышто, ни драматургийыште, ни поэзийыште – нигуштат шеҥгелне ок шого, сылнымут гыч ок йом. Волгенче гай волгыдо, кÿдырчӧ гай виян, тале тудо Альбертынат мурпашаштыже. Утларак чонеш пижше улыт: «Ломбо», «Шÿм сравоч», «Мый йодам…», «Лий тый пеленем», «Мый палем гын…», «Ом йод, ом сӧрӧ…». Йӧратымашын ныжыл кумылжым да тунамак чон колянымыжым ончыкташ поэт, пÿртÿс сÿретым моштен кучылтын, айдемын кӧргӧ чоншижмашыжым устан почын пуа.

Марий поэзийыште шочмо эл да пÿртÿс эреак кугу верым налын шоген. А Альбертын тиде сборникыштыже тыгай сынан почеламут шагалрак шижалтеш. Молан тыге? Ала поэт шочмо ялыштыже ок иле да чонжым ынеже турж?.. Садланак, очыни, шочмо-кушшо велже нерген возымо годым шомак кылдыш-шамыч ала-кушеч кӧргӧ гыч шолын лектыт, лудшынат шÿмжым, чÿчкыдырнак кÿлткаш таратат:

Кумык возын, толкыным шупшалын,
Ший Ӱшÿтым порын саламлем.
Шинче вÿдым урзо тич кошталын,
Пуракаҥше шÿргым шÿалтем.
(Васильев: 1992: 8)

Чынак, тиде почеламутышто моткоч келге шонымаш шылын. Тыгай корнылам колын, шочмо верет шарналтет да шинча тунамак вÿдыжга: мошта поэт айдеме кумылым пудыратен. Шочмо мланде айдемылан эн шерге, ава гаяк эре лишыл.

Икымше сборникыштыже А.Васильев шуко йодышым шында, ала шке йÿкшым поэзий тÿняште шергылтарымыже ден йоҥылышым ышта. Уке, нимынярат корныжо йоҥылыш огыл. Тидым «Саман, мый корныеҥет омыл» (1999) кокымшо сборникше пеҥгыдемда. Чумыр книгажын лирический геройжо тÿшка пашаште «айдеме айдемылан – йолташ» кумыл дене илен тунемын. Тудо шÿм-чоным корштарыше йодыш-влаклан йӧсланен вашмутым кычалеш. Тидланже Юмо дечат йодаш ок аптыране:

Ой, Юмо, Юмо, нимат ом пале,
Улат гын, полшо йомшо эргычлан…
Нигунамат мый тыйым шым сӧрвале,
Кеч ик гана да полшо чонемлан!
(Васильев: 1999: 7)

А шканже тыгай иктешлымашым ышта:

Саман,
Мый тыйын корныеҥет омыл…
(Васильев: 1999: 6)

Виян йоҥгалтеш сар темыжат. Тудынат чонжо ава да ÿдыр, пелаш да шÿжар шинчавÿд дене шортеш.

Адак шуҥгалте кÿшыч шÿдыр
Кава ден мланде ушнымашке…
Шортеш ава, шортеш ик ÿдыр –
Салтакым кондышт колоткаште.

Тыге ойла А.Васильев «Адак чылан салтак гыч огыт пӧртыл» почеламутыштыжо. «Пӧрдеш тÿня, чон йӧсын кычкырен» манмыж дене уло элнан йӧсланен илымыже, сар деч вара кугу ойгым ужмыжо нерген ойла. Самырык поэт вашмутым кычалеш да, молан самырык тукым кола? Йодышлан тыгерак вашешта:

Кӧлан гын ойго, а кӧлан гын
Шӧртньӧ –
Кузе тыгайыш шуынат, элем?!

– ик вашмут да вес йодыш. Чынжымак, илышыште йодыш нимучашдымын шуко.

Тыгак поэт шке мурпашаштыже кӧранымаш нергенат мутым луктеш. Чынжымак, айдеме эреак сайлан, моторлан, пиаллан кӧранаш йӧрата. Южыжын тудо поро огыл шонымашан, а весыжын – шÿм-чон гыч лекше, йӧратыме кумылан. «Кӧраныза…» почеламутыштыжо нимоланат кӧранаш ок кÿл манеш, молан манаш гын чылажат тÿнямбалне ик жаплан гына:

Кавасе ÿжаралан пеш ида кӧране –
Нӧлтеш моторын, но вашке шула…
(Васильев: 2002: 4)

Тыгеракын, самырык поэт Альберт Васильевын йодышыжо пеш шуко, шонкалымашыжат тÿрлӧ шотан. Чыланнамат тургыжландарыше йодыш-влакым, тÿрлӧ образ-влакым кучылтын, шке ойыртемалтше мутаршашыш пидын почаш тырша. Пÿртÿсын, шочмо мландын айдемын илышыштыже налын шогымо верышт нерген шонкала, чыным кычалеш. Молан таче кечын илышна тыгай пуламырыш шуын, молан калыкыште ваш умылымаш, ваш эҥертымаш кенета йомын? Нине йодыш-влаклан вашмутым кычалше лирический геройжо – илышыште ондалалтше, но але ÿшаным йомдарыдыме, сайын гына вучышо айдеме.

(Студенческая наука и XXI век: материалы научн.-практ. конф. студентов по итогам НИР за 2003 г. Йошкар-Ола, 2004. С.66–69).

Иванов И.С. Поэтын йылме сылнылыкше

<…>

А. Васильевын поэзийыштыже кресаньыкын шошымсо тургым мланде пашажат сÿретлалтеш. Теве ик почеламутыштыжо тудо тыге воза:

Лач лийже муро, сур турийын муро,
Пашаче еҥын сомылжым аклаш.
Тунам пиал верч йоҥгата ший нурыш
Лектеш адак кресаньык куралаш
(44 с.).

Поэт пукшышо, илаш полшышо нурым сӧрастарыше ший эпитет дене моктен каласен. Сылнештарыме йӧнын вожшо келге. Пеш шукерте ожно шергакан, мотор ший ÿзгарым моктеныт. Вараракшым сылнылыкше нерген гына ойлаш тÿҥалыныт. Авторын поэзийыштыжат тидым чÿчкыдын вашлийына (44, 53, 66, 90, 146 с.).

Мотор кеҥеж пагытым сÿретлашат А. Васильев кÿлеш сымыстарыше поэзий образым, мут чиям муын моштен. Мутлан, «Мӧршудышко лупс пырче-шамыч возын…» почеламутышто кок сылне строфам тÿслен ончалына:

Мӧршудышко лупс пырче-шамыч возын
Шÿлат чевер саска ден иквереш.
Чучеш, кава гыч шÿдыр-влак камвозын
Колтеныт вожым курык тайылеш.
Тунар чот шуко, кеч пÿям пÿяле,
Эр кечыйол ден модыт, юарлат.
Чолга шинчаштым мыланем пÿялын,
Эртен ит кай ман, пуйто сӧрвалат
(45 с.)

Тÿрлӧ сылнештарыме йӧным келшышын кучылтын, поэт мотор сÿретым пуэн. Теве икымше строфаште чевер саска нерген мутым лукмо. Автор татар йылме гыч пурышо чевер эпитет дене пайдаланен. А. Васильев тиде мутым эскерен, эн кÿлеш годым гына кучылтын. Марий сылнымут тÿняште гын чевер эпитет утыждене чÿчкыдын вашлиялтеш. Тыге шке ямжым икмыняр-гынат йомдарен.

Мӧршудысо лупс аршаш йошкар саскаж дене пырля «эр кечыйол ден пуйто модын, юарлат», лирический геройлан шинчаштым чолган пÿялыт (45 с.). Айдеме кумыл дене келшыше сÿретым пуымо, олицетворений йӧн палдырна. <…>

С.Г. Чавайн гыч тÿҥалын, марий писатель-влак уэш-пачаш каласыме йӧным моштен кучылтыт. А.Васильеват южгунамже возымашкыже ик мутымак уэш-пачаш пуртен колтен, икгай йÿк йоҥгалтмым тÿзатен. Теве почеламутысо ик строкаштыже гына уэш-пачаш каласымым ужына.

Эх, шыже, шыже, тый кеҥежын
Ош йÿксӧ мурыжо улат.
Темен коден ялнан леҥежшым,
Умбаке, телыш, ошкылат
(36 с.).

Почеламутын пытартыш строфажын икымше поэзий корныштыжо шыже мут уэш-пачаш каласалтын, обращений семын йоҥгалтеш, кумылым савыра.

Южгунамже почеламутын посна строкаже-влак ик мут денак тÿҥалалтыт. Шомак толмашаш, «Кӧраныза» почеламутым ончалына.

Кӧраныза йыштак ÿжаралан эрдене –
Эн ончыч кече дене мутлана.
Кӧраныза лышташланат шыже кастене –
Кузе моторын ÿмыржым шукта!
Кӧраныза – мурен моштем мый шÿшпык семын,
Кодам шарнашда муро кумылан…
(112 с.).

Палемдыме мурсаскаште кӧраныза мут посна строка тÿҥалтышым «тÿрла», икгай йÿк йоҥгалтмашым, шкешотан рифмым ышта.

Инверсий йӧн дене чоҥымо предложений, уэш-пачаш каласалтын, анафорым ышта, тыгак покшел рифмат шочеш.

Ыле жап тугае,
Ыле жап мÿй гае,
Рвезылык поранла
Кумылым ÿштеш
(48 с.).

Авторын поэзийыштыже эпифор йӧнымат вашлийына. Теве мурызо йӧратымаш лирике сынан почеламутыштыжо тыге воза:

Ӱж эрдене мыйым,
Ӱж кастене мыйым.
Ӱж эрелан мыйым
Пеленет лияш…
(89 с.).

Тыге возымо ныл поэзий корно гыч кумытшо мыйым мут дене мучашлалтын. Икгай йÿк йоҥгалтмым колына.

А. Васильев южгунамже акромонограмме йӧн денат пайдалана. Мутлан, авторын мурпогыныштыжо лудына:

Шыжын шӧртньӧ-той йолваже
Мыйын шÿмым тарвата.
Кайыккомбо-влак тÿшкаште
Мыйын кумыл чоҥешта.
Чоҥешта умбак, торашке,
Кайык-влак дене кеҥеж.
Шыже йÿр, кырен окнашке,
Мыйын кумыл ден шортеш
(31 с.).

Палемдыме мурсаска ужашыште икымше строфан нылымше поэзий корныжо чоҥешта мут дене мучашлалтын. Кокымшо строфан икымше корныжат чоҥешта шомак денак тÿҥалалтын.

Чытамсыр чонан кажне писатель кажне произведенийжын йылме сылнылыкше нерген шона. Эн келшыше мутым лач шке верыштыже кучылташ тырша. Кÿлеш годым у ойымат, шомакымат шонен луктеш. Теве поэт шулдыран ой семын воза: «Ял вет кугу олан аваже» (260 с.). Поэзийым шÿм памаш манме (15 с.). Кумыл оҥгыр (17 с.), лышташ поран (152 с.), чинче вÿд (40 с.) ойсавыртыш-влакат оҥай улыт. У семын каласыме кокла гыч южыжым келшыше, манаш ок лий, очыни. Мутлан, поэзийым чонорва семын ончыктымо (26 с.).автор мутчача шомакымат шонен луктын. Мурызын лирический геройжо тыге ойла:

Мутчача ден модын мый шым мошто,
Савыралын шым керт кумылет.
Ӱвыра гай пижын веле коштшым
Нальыч ойырен тый шкаланет
(79 с.).

Тыге возымаште мутчача икшыве-влакын модмышт годым кучылтмо шомакым ончыкта. Пÿчӧ мут шотыштат «шуан» шомакым каласаш логалеш. Теве поэт сылнымут ойжым тыге чоҥа: «Корно гочын пÿчӧ ошкылеш ласкан» (29 с.). Вет мемнан кундемыште пÿчӧ огыл, а шордо ила. Калык коклаште шордо олмеш чÿчкыдын пÿчӧ манын кутырат. Поэтат тиде мут денак пайдаланен.

Альберт Васильев лирике деч «чонеш тулым пижыкташ, ныжылгын мураш» йодын (13 с.). Поэтын шонымыжо шукталтын. Мурсаскаже сылне, туто.

Мутмастар кÿшкӧ чоҥештыме поэзий шулдыр нергенат ойым луктын. Сылнымут пашаште эреак уло чон куат дене уым кычалме годым эше утларак сеҥымашыш шуаш лиеш. Кызыт Альберт Васильев тачысе марий поэзийыште шкешотан, сылнылыкым вияҥден толшо мурызо. Поэзийын тÿрлӧ жанржым моштен кучылтын, шочмо литературнам шуко у произведений дене пойдарен кертеш.

(Ончыко. 2015. № 9. С. 145–151).

Чап

Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын Чапкагазше.
Марий Эл Республикын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын Чапкагазше.
Марий Эл Республикын Ялозанлык да кочкыш шотышто министерствын Чапкагазше.
Марий Эл Республик Серызе-влак ушемын Чапкагазше.

Кылвер-влак

Альберт Васильев.(руш)
Поэт Альберт Васильев дене вашлиймаш.(руш)

Литератур

Писатели Марий Эл: биобиблиографический справочник / сост.: А.Васинкин, В.Абукаев и др. — Йошкар-Ола: Марийское книжное издательство, 2008. — 752 с. С.125-126
Ӱшаныза: ойырымо почеламут-влак. Йошкар-Ола, 2008. 296 с.
Эманова А. Мый ялыште кÿлам // Кугарня. 2007. 20 апр.
Саверова Г. Огеш лий чоным вÿраҥлаш // Район илыш. 2007. 27 апр.
Маршан шÿшпык // Ончыко. 2007. № 4. С. 4.