Корнысо виктарчык-влак

Корнысо виктарчык-влак — корнышто улшо участник-влакын (транспорт средствым виктарыше-влакын, йолешке, пассажир да т.м.) сомылыштым эскерен шогымо виктарчык-влак свод тыгак транспорт средства-влак шотышто техникле йодмаш-влак.

Тӱҥ положений-влак

• Чын тӧртык дене келшыше корнысо виктарчык-влак Россий Федераций кумдыкышто ик стандарт дене келшыше корнысо движенийым радамлен шога. Моло корно виктарчыкым рашемден шогышо норматив акт-влак Виктарчык-влак дене келшышын савыкталтшаш улыт.
• Корнысо виктарчык-влакыште черетан термин ден умылымаш-влак кучылталтыт:
  • Автомагистраль - 5.1 пале дене ончыктымо корно. Кажне могырыш кудал эрташ келыштарыме корно ужаш уло. Шке коклаштышт нуно ойыраш келыштарыме полоса дене пайлалтыт (а тудо укелан - корнысо авыртыш дене). Автомагистраль моло асфальт корно, кӱртньыгорно трамвай линий дене, йолешке-влакын да йолорва-влакын корнышт дене огеш вожыҥалт. (РФ Кугыжаныш Виктерын 14.12.2005 №767 кӱштыкшӧ почеш)
  • Автопоезд - механикле транспорт, прицеп (прицеп-влак) дене пижыкталтын. (РФ Кугыжаныш Виктерын 25.09.2003 №595 кӱштыкшӧ почеш).
  • Йолорва - инвалид коляске деч моло кок але утларак колесан айдемын йол вий дене тарванен кайыше транспорт.
  • Водитель - транспортым вӱдышӧ лица, кӱтӱм корно дене наҥгайыше, тыгак кудалышташ тунемше еҥ.
  • Ӧкымеш шогалме - транспортын техник амаллан кӧра пудыргымо, грузым наҥгайыме годым лӱдыкшӧ лекме, корнысо эҥгек, водитель пассажирын тазалыкшылан транспортым чарымаш.
• Тӱҥ корно - 2.1, 2.3.1-2.3.7 але 5.1 пале дене пырля ыреслен кайыме корно шотышто палемдыме корно. Але грунт корно дене таҥастарымаште сай асфальт корно.
  • Кечывал кудалме тул- кечывал жапыште транспортым ончыл могыр гычын ончыктышо тӱжвал волгыдым пуышо прибор-влак.
  • Корно - транспорт-влаклан кудалаш келыштарыме мланде полоса але айдеме кидж дене ыштыме сооружений ӱмбал. Корно шке составышке ик але утларак кудал эрташ келыштарыме асфальтым, трамвай корно-влакым, тротуарым, корно воктенсе ужашым ушен шога.
  • Корнысо движений - грузым, еҥ-влакым ик вер гыч вес верыш наҥгайыме годым корно тураште шочшо вашкыл.
  • Корнысо туткар - корнысо движений процесс годым лийше событий, кунам еҥ-влак сусыргеныт, транспорт шаланен грузлан эҥгек ышталтын але моло материальный эҥгек.
  • Кӱртньыгорно вончымаш - кӱртньыгорно гоч ик уровеньыште эртыше корно.
  • Маршрут транспорт - маршрут дене кудалше, ончылгоч палемдыме верыште шогалше калыкым тӱшкан шупшыкташ келыштарыме транспорт (автобус, тӱканорва, трамвай).
  • Механикле транспорт - мопед деч моло транспорт, механикле двигатель дене кудалше. Тиде термин тыгак трактор ден шке кудалше машина-влакымат авалта.
  • Мопед - 2 але 3 ораван, 50 кубический сантиметр деч шагалрак куатан двигатель дене да шагатыште 50 километр утла огыл писылык дене кудалше транспорт. Мопед тӱшкаш тыгак сакыме двигатель ден йолора, мокик-влакымат пуртат.
  • Мотоцикл - 2 ораван ӧрдыж прицеп але тудын деч посна механикле транспорт. Мотоцикл тӱшкаш тыгак 3 але 4 ораван, 400 килограмм деч шагалрак транспортым пуртат.
  • Илымвер - пурымо лекме годым 5.23.1-5.26 пале дене ончыктымо чоҥымо кумдык.
  • Уда ужмаш - тӱтыра, поран, йӱрлан кӧра , тыгак пычкемшалтме велеш 300 метр деч шагалрак корным ужмаш.
  • Обгон - ик але утларак транспортым ваштареш кудалме корныш лектын да мӧнгеш шке кудалме полосашке пӧртылмо ончылтен кудалмаш.
  • Корно ӧрдыж - транспортлан шогалаш да тӱҥ корно деч 1.2.1, 1.2.2. пале дене палемдыме корнысо элемент.
  • Ограничений ужмаш - водительын корным мланде рельеф, пушеҥге укш, корнын геометрический параметр, тӱрлӧ чоҥымо объектлан верч тӱрыснек огыл ужмаш.
  • Движений лӱдыкшӧ - шке кудалме полпосаште ойырен налме писылык дене умбакыже кудалме лӱдыкшым луктын шогышо корнысо ситуаций.
  • Лӱдыкшӧ груз - шупшыктымо годым айдемылан, пӱртӱслан, транспортлан лӱдыкшым кондышо эмен, коштыра, я моло груз.
  • Ончылтен кудалмаш - ик могырыш кудалше транспортым шке полосаште утларак писылык дене ончылтен кайымаш.
  • Йоча-влакым организоватлыме шупшыктымаш - маршрут транспорт деч ойыртемалтше калыкым шупшыкташ келыштарыме транспорт дене йоча-влакым шупшыктымаш.
  • Организоватлыме транспорт колонна - кум але утларак транспорт гыч шогышо да шке коклаште икгае корно кужытым эскерен кудалше транспорт тӱшка. Тыгак ончылно кайыше транспортыш лӱмын келыштарыме волгалтше йошкар але канде маячок да тӱс графика схемым келыштарыме.
  • Организоватлыме йолешке колонна - тӱшкан ик могырыш кайыше еҥ-влак.
  • Шогалмаш - 5 минут але утларак, пассажир-влакым шындаш/лукташ, грузым ястараш/пышташ транспортым лӱмын шогалтымаш.
  • Пассажир - транспортышто водитель деч посна шинчыше, тыгак транспорт гыч лекше але шичше еҥ.
  • Корнывож - ик уровеньыште тӱрлӧ корно-влакын ушнымаш. Корнывожлан воктен кийыше кумдык гыч лекше корно огеш шотлалт.
  • Кудалме полосам вашталтымаш - ик могырышкак кудалме но вес корно полосаш вончымаш.
  • Йолешке - транспортышто шинчыше огыл но корнышто ошкылшо еҥ. Тыгак йолешке тӱшкаш инвалид коляске дене кайыше, йолорвам, мопедым виктарыше, издер, коляскым наҥгайыше еҥым пуртат.
  • Йолешке-влакын корно гочын вончымо вер - 5.19.1, 5.19.2 пале-влак дене, 1.14.1, 1.14.2 разметка дене палемдыме корно ужаш.
  • Корно полоса - автомашина дене кудалаш келшыше лопкытан корнысо кеч могае полоса.
  • Приоритет - моло корнысо участник-влак дене таҥастарымаште ончыч кудал эрташ права.
  • Чарак, авыртыш - кудалме полоса дене умбакыже чаракым ыштыше корнысо объект (пудыргышо транспорт, корно лаке, моло предмет-влак). Корнысо виктарчык-влак йодмаш почеш шогалше транспорт чараклан огеш шотлалт.
  • Корно воктенсе кумдык - корно воктенсе транспорт-влаклан вошт кудал эрташ келыштарыме кумдык (кудывече, илыме пӧрт-влак, АЗС, ыштыквер да т.м.). Корно воктенсе кумдыкышто Виктарчык почеш кудал эртыман.
  • Прицеп - двигатель дечын посна, механикле транспорт составыште кудалаш келыштарыме транспорт. Термин тыгак полуприцеп, прифцеп-роспуск тӱшкамат авалта.
  • 'Кудал эртыме корно - рельс деч посна кудалыштше транспорт-влаклан кудал эрташ келыштарыме корно элемент.
  • Ойыраш келыштарыме полоса - конструкций почеш але 1.2.1 пале дене корнысо кудал эрташ келыштарыме ужаш-влакым ойырен шогышо полоса. Ойыраш келыштарыме полосаште транспорт-влаклан кудалышташ чаралтеш.
  • Разрешитлыме эн кугу нелыт - ыштыкверын палемдымыж почеш груз, пассажир, топливо дене пырля шотылмо транспорт нелыт. Транспорт состав-влакын тыгак прицеп-влакын разрешитлыме эн кугу нелыт ушымо чот пура.
  • Регулировщик - посна келыштарыме вургем, ойыртемалтше пале дене корнысо участник-влаклан сигналым пуышо лица. Регулировщик тӱшкаш полиций сарзе автомобиль инспекцийын пашаеҥже-влак, корнысо службо, кӱртньыгорно паром вончымашыште шогышо дежурный-влак пурат.
  • Стоянке-5 минут але утларак минутлан транспортым шогалытмаш , пассажир-влакым шындаш/лукташ, грузым ястараш/пышташ сомыл дене кылдалтын огыл.
  • Пычкемыш сутка жап-Кас рӱмбалге гыч эр рӱмбалге марте сутка жап.
  • Транспорт- Еҥ-влакым , грузым корно дене шупшыкташ келыштарыме устройство.
  • Тротуар- йолешке-влаклан кошташ келыштарыме да автомашина-влаклан корно деч газон дене ойырымо корннысо элемент.
  • Корным пуаш (чаракым ышташ огыл)- корнысо йодмаш, кудыжо шижтара: корнысо участник-влаклан кудалаш, тарванаш, эркышнаш чаралтеш.
  • Корнысо участник- лица, корнышто водитель , пассажир, йолешке семын шкенжым ончыкта.
• Корнысо участник-влак корнысо виктарчык-влакым палышаш да шуктен шогышаш: светофор тулым, знак ден корысо разметка-влакым, регулировщикын куштымашыжым шуктен шогат.
• Корнылаште пурла могырым кудалыштме правилым пеҥгыдемдыме.
• Корнысо участник-влаклан корнышто лӱдыкшым лукташ огыл манын, корнысо леведышым кораҥдаш амырташ чаралтеш. Корнысо пале, светофор да моло корнышто радамым ыштен шогышо арвер -влакым кораҥдаш, локтылаш чаралтеш. Корнысо участник, кудыжо кӱшно улшо йодмаш-влакым пудыртен, вигак чыла йӧным кораҥдашлан пыштышаш , а экшыкым кораҥдаш огеш лий гын, корнысо моло учаснтник -влакым лӱдыкшо улмо нерген шижтарышаш да милицийыш увертарышаш.
• Корнысо правилым пудыртышо лица-влак закон почеш титакым касараш тӱҥалыт.

Водительын тӱҥ положенийже-влак

• Транспортым виктарыше водитель тыгай йодмаш-влакым шуктен шогышаш:
  • Пелен нумалшаш да йодмо годым милиций сотрудниклан ончыктышаш:
    • кӱлеш категорий дене келшышын транспортым виктараш разрешенийым пуышо удостоверенийым, а тудым милиций сотрудникын поген налмеке жаплан пуымо удостоверенийым
    • регистрацийым эртыме документым , транспортлан технический тергымашым эртыме талоным, а прицеп уло гын прицепланат лийшаш.
    • транспорт дене тыгак прицеп уло гын прицеп дене пайдаланен кертме нерген документ
    • посна случай годым путевой лаштык, наҥгайыме грузлан документым, лицензий картычкым,а неле кугу габаритан да лӱдыкшӧ грузым наҥгайыме годым-тыгай грузым наҥгаяш кӱлешан документ
    • федерал закон почеш транспорт дене пайдаланыше еҥын гражданский ответственностьым страховатлыме полис.

Закон дене келшышын транспорт сферыште тергымашым эртарыше Федеральный службысо пашаеҥ-влаклан лицензий картычкым, путевой лаштыкым, да сату-транспорт документым ончыктышаш.

• • лӱдыкшыдымылык ремень дене келыштарыме транспорт дене кудалме годым водитель ремень дене пайдаланышаш да пырля кайыше пассажир-влакат ремень дене пайдаланышаш улыт. Мотоциклым виктарыме годым мотошлем дене пайдаланышаш да мотошлем деч посна пассажир-влакым наҥгайышаш огыл.

• Транспортым виктарыше да калык кокласе корно движенийыште участник семын улшо водитель шуктышаш:
  • пелен транспортлан регистраций документ ( прицеп уло гын- прицеплан документ), Конвенций дене келшышын водительский удостоверений лийшаш
  • транспортышто ( прицеп улмо годым прицепыште ) кугыжанышым ончыктышо регистрационный ден ойыртем пале-влак лийшаш улыт

Автомобиль транспорт дене калык кокласе шупшыктымашым эртарыше водитель контроль пунктышто тергымашым эрташлан шогалшаш да кӱлеш документым транспорт сферыште тыршыше Федеральнгый службысо сотрудник-влаклан ончыктышаш.

• Транспортым виктарыше водитель тыгай йодмаш-влакым шуктен шогышаш:
  • Рейсыш лекме деч ончычын , тыгак корныштат транспортын сай технический состояний улмым, тудын умбакыже эксплуатацийым эрташ келшен толмым ончышаш.
  • Транспортын эркышнаш келыштарыме система, виктарыме системе, автопоезд составыште улшо прицеп дене автомобиль коклаште ушнымо ужашын пудыргымо годым, прычкемышыште але удан коймо сутка жапыште йӱлен кертдыме фара ден шенгел габарит фонарь дене, йӱран, луман годым водитель могырым яндам эрыктыше арверын пудыргымыж годым кудалаш чаралтеш.

Корнышто лекше вучыдымо экшык годым водитель транспортым чарен шогалтышаш да тидже экшыкым кораҥдышаш , а кораҥден кертдыме экшык нерген ачалыше верыш шижтарышаш.

• • Корно лӱдыкшыдымылыкым кугыжаныш дене эскераш шогалтыме службо ден орган-влакын сотрудникыштын йодмо почеш алкоголь интоксикаций наркотик руштмаш шотышто водитель медицина освидетельствованийым эртышаш. Сарзе водитель тыгак тиде йодмаш шотышто Сарзе автомобильный инспекцийын сотрудникше-влакын йодмашыштым шуктышаш.