10 шыжа велыжын важшым ончымаш

{{Шыжа}}

'''10 шыжа''' (10 октябрь) — [[григориан кечышот]] почеш идалыкын 283-шо (кужемдыме ийлаште — 284-ше) кечыже. Идалык пытыме марте 82 кече кодеш.

== Пайрем да памятный дате-влак ==
* {{Флагификаций|ООН}} — Уш пудыраҥме ваштареш кучедалме кече
* {{Флагификация|ЕС}} — Смертный казнь ваштареш кучедалме европысо кече<ref>[http://eeas.europa.eu/delegations/kazakhstan/press_corner/all_news/news/2011/20111007_1_ru.htm 10 октября — Европейский день против смертной казни]</ref>.
* {{Флагификаций|Польша}} — Пушеҥге-влакым шындыме кече.
* {{Флагификаций|Украина}} — Метрологий да стандартизаций пашаеҥ-влакын кечышт. 

== Лӱмгече ==
Таче шыжа тылзын луымшо кечынже Зинаида, Игнат-Игнатий, Виктор, Дмитрий да Пётр– влакын лӱмгечышт.

== Событий-влак ==
''Тугак ончо: [[:Категорий:Шыжа тылзын 10 кечысе событий-влак]]''

=== Тӱня мучко ===
* [[1918]] ий — У руш орфографийым илышыш пуртымо.
* [[1932]] ий — ДнепроГЭС-ым почмо.
* [[1976]] ий — грек спортсмен Дмитриос Иорданитис куржталме дене рекордым шынден. 42 километр кужытым тудо 7 шагатат 33 минут куржын, но рекордшо тиде цифрыште огыл, а тудын ийготыштыжо: кочалан тунам 98 ий лийын.

=== Марий тӱняште ===
* [[1960]] ий — [[Йошкар-Ола]]ште музыкально-художественный школ-интернатым почмо.

== Шочыныт ==
''Тугак ончо: [[:Категорий:Шыжа тылзын 10 кечынже шочшо-влак]]''
* [[1917]] ий — [[Смирнов, Кузьма Алексеевич|Кузьма Алексеевич Смирнов]], марий [[семлызе]] (колен [[1963]]).
* [[1920]] ий — [[Светлов, Иван Иванович|Иван Светлов]], [[курыкмарий]] [[серызе]], [[почеламутчо]], [[семлызе]], [[1941]]–[[1945]] ийласе [[Кугу Ачамланде сар]]ын участникше.
* [[1922]] ий — Николай Петрович Москвичёв, ялозанлык специалист. Оршанка кундем Изи Кугунур ялыште шочын. Тиде тале айдемылан Кугу ачаэл сар корнымат эрташ логалын. Демобилизаций деч вара Оршанка кундемысе спорткомитетын вуйлатышыже лийын. Марий политехник университетыште чодыра озанлык факультетыште шинчымашым поген, вара Куяр чодыра озанлыкын вуйлатышыже сомылым шуктен. Чодыра нерген 2 книгам савыктен луктын. Йошкар Шӱдыр орден дене палемдалтын.
* [[1938]] ий — [[Анатолий Николаевич Смирнов]], мер пашаеҥ. [[Морко кундем]] [[Чавайнур]] ялыште шочын-кушкын. Чоҥышо специальностьым налмек, чоҥымо пашаштак тыршен, бригадир лийын. Тыгак паша корныжо «Маригражданстрой» дене кылдалтын. Анатолий Николаевич 2004-ше ийыште  [[Мер Каҥаш]]ыш сайлалтын. Ик жап оналмаштыше лийын. «Марий чаҥ» газетым вуйлатен. «Мер ой» газетым шкевуя лукташ тӱҥалын.
* [[1942]] ий — [[Варсанофий Арсентьевич Алёхин]], кугыжаныш пашаеҥ. Емелево кыдалаш школым тунемын пытарымек, Звенигово эҥер училищышке тунемаш пурен. Ончычсо паша корныжо Бутяков лӱмеш судным ачалыме завод дене кылдалтын. 1982-шо ийыште исполком вуйлатышылан сайлалтын. 5 ий Курыкмарий кундемысе администраций вуйлатыше сомылым шуктен, кугыжаныш погынын депутатше лийын.
* [[1948]] ий — [[Пальцева, Римма Алексеевна|Римма Алексеевна Пальцева]], тӱнямбал классан спортсменка, кужу дистанцийыш куржмаште рекордсменка. [[Маскасола кундем]]ысе [[Кома]] ялыште шочын. Шинчымашым Йошкар-Оласе технологий техникумышто поген. Паша корным мӱндыр [[Карелий]]ыште тӱҥалын. Шочмо кундемыш пӧртылмек, «Новатор» заводышто тыршен пашам ыштен. Кужу дистанцийышке 1987-шо ийыште куржталаш тӱналын. Сутка куржталмашын участницыже, Россий сборныйын чолга еҥже, Европа чемпионатын призёржо.
* [[1954]] ий — [[Валериан Александрович Егоров]], туныктыш да кугыжаныш пашаеҥ. [[Юлсер кундем]] Ярамарий ялыште шочын-кушкын. Ярамарий кандашияш школым тунемын пытарымек, [[Сотнур]] кыдалаш школышто шинчымашым поген. Паша корныжо МарБум комбинат, элекромеханик завод дене кылдалтыныт. Вара Валериан Александрович  Москваште КГБ шоклышто тунемын. Икмняр жап Туркменистаныште пашам ыштымек, Йокшар-Олашке пӧртылын да КГБыште тыршен, тыгодымак Марий кугыжаныш университетыште туныктен. 2003-шо ий гыч Крупская лӱмеш Марий кугыжаныш педагогик институтышто ректорлан шогалын. Валериан Александрович – ятыр шанче пашан авторжо, юридический шанчын кандидатше. 
* [[1959]] ий — Мария Лазаревна Соловьёва, туныктышо, [[Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже]]. Тудо [[Морко кундем]] [[Пумор]] ялыште шочын. 1-ше №-ан школ интернатыште да 18-ше №-ан тунемме рӱдерыште йоча-влакым туныктышылан ятыр ий тыршен. 1990-шо ий гыч кумдан чапланыше [[Марий памаш (ансамбль)|«Марий памаш» ансмабльын]] вуйлатышыжлан шогалын да тачысе кече марте тиде сомылымак шуктен шога. Суапле пашажлан Мария Лазаревнам Россий Федераций виктер чап танык дене палемден.

== Коленыт ==
''Тугак ончо: [[:Категорий:Шыжа тылзын 10 кечынже колышо-влак]]''

== Калык пале ==
'''Савватийын кечыже''' палемдалтеш. Ожно тиде кечын мӱкшызö-влак чыла омшаньыкым тергеныт, телылан ямдылалтыныт. Тиде кечын мӱкш-влак дене кылдалтше огыл моло пашам ышташ ок лий улмаш.

== Палемдымаш-влак ==

{{commonscat|10 October}}

[[Категорий:10 шыжа]]