Электрокыл

Электрокыл (рушла электросвязь, англичанла telecommunication) — радиотолкын, оптик-волокна кабель але электровоштыр гоч электро сигнал йӧн дене информаций колтымаш.

Гауэр телефон, Париж оласе тоштерыште.

Кузе кыл ышталтеш

Йӱк, сӱрет, текст-влакым первичный электросигналыш савырат. Первичный электросигнал передатчик гоч вторичный электросигналыш савырна, тудым ынде кыл линий гоч колташ лиеш. Умбакыже, радиотолкын, оптик-волокна кабель але электровоштыр гоч вторичный электросигнал приемник деке миен шуеш. Вторичный сигнал-влакым приемник мӧҥгешла йӱк, сӱрет але текстыш савыра.

Электрокыл тӱрлык-влак

Информаций тӱрлыкым кусарыме шот дене кызытсе электрокыл йӧн-влак кум турлыклан шелалтыт: йӱк, видео, текстым кусарыше-влак.

Кусарыме йӧн дене электровий, оптик, да радио- кыл-влакым палемдат.

Первичный сигнал-влак радамыш телефон, йӱк вещаний, факс, телевидений, телеграф электрон сигнал-влак пурат.

Пӱртӱс йырвелыште шарлыме шот дене кыл линий-влак

• спутник
• юж
• мландевалсе
• вӱдйымалсе
• мландейымалсе

-влаклан шелалтыт. Информацийым колтышо/налше-влакын тарванылме шот дене стационар (ик верыште пыжыктыме) да мобил кыл-влакым палемдат.

Сигнал-влак

Сигнал тӱрлык-влак коклаште аналог да электрон (цифровой) кылым ойырат. Аналог кыл — информацийым (мутлан, йӱкым але мутланымашым) чарныде колтымаш. Электрон (цифровой) кыл - цифре-влак гоч (дискрет формо) информацийым колтымаш. Кызытсе саманыште электрон кыл дене чӱчкыдынрак да чӱчкыдынрак пайдаланат, вет аналог сигнал-влакымат электрон сигналыш савыраш лиеш. Аналог сигнал (рушла аналоговый сигнал) - физик термин. Жапыште да пространствыште аналог сигналын вашталтмыже, мутлан напряжений вашталтмаш (але ток, частота, фазе да т.м.) ойлымым ончыкта. Сигналын шке параметр-влакше уло: кӱкшыт H (динамике диапазон), кумдык F (спектр кумдык), кужут T (сигналын шуйнымо жапше). Сигналын йоҥгытшым V = FHT формуло дене шотлен луктыт. Сигналым колтымо годым тудын йоҥгытшо вашталт кертеш. Вет сигнал шкежат тыгай вашталтыш гоч эрта:

• Ограничений.
• Трансформаций - икмыняр параметрым вашталтымаш. Ты годым йоҥгыт ок вашталт (тыге пластилин кубикым лаштырташ лиеш, но плотность ден нелыт параметр-влак огыт вашталт, сандене йоҥгытат ок вашталат). Тыге, колтымо жапым кӱчыкемдаш лиеш. Тидлан сигналын спектр кумдыкшым але динамике диапазонжым кугемдаш лиеш.
• Компандирований - кок процесс ты годым кая: компрессий (туртыктымаш) да экспандирований (кумдаҥдымаш). Колтышо велне сигналым икмыняр параметр дене туртыктат, налше велне - кумдаҥдат. Мутлан: айдемын ойлымыштыжо паузо-влак лийыт; туртыктымо годым паузо-влакым пӱчкын луктыт, пӱчмӧ файлым колтат, приемник палемдыме верыште паузо-влакым шке шындылеш.

Электрон кыл вапш

Стандарт деке кондымаш

Кыл шотышто тӱнямдал стандарт-влак кӱлыт, вет кыл оборудований-влак (сото телефон-влак, мутлан) паша шотышто ваш-ваш келшышаш улыт. Кыл стандарт-влак шотышто икмыняр калык-влак кокласе организаций пашам ышта:

• Калык-влак кокласе Электрокыл ушем (рушла Международный союз электросвязи, англичанла International Telecommunication Union).
• Электрике да электронике инженер-влак Институт (рушла Институт инженеров электротехники и электроники, англичанла Institute of Electrical and Electronics Engineers).

Тыгак, стандарт-влакым чӱчкыдын электроникым ыштыше ончыл озанлык-влак палемдат да пеҥгыдемдат. Молышт почешышт каят.