Ньютон Исаак

Ньютон Исаак
Ньютон Исаак
	англичанла Isaac Newton
Шочын	1642 25 Теле 1643 ий (4 Шорыкйол)[…]
Шочмо вер	Усадьба Вулсторп[d], Линкольншир[d], Королевство Англия[d];
Колен	20 (31) Ӱярня 1727 ий[…] (84 ий)
Колымо вер	Кенсингтон[d], Королевство Великобритания[d];
Эл	Королевство Англия[d]; Королевство Великобритания[d];
Тыршымаш алан	математик, философ
Ача	Исаак Ньютон[d]
Ава	Анна Эйскоу[d]
Чап пӧлек да премий
Автограф
	Медиафайлы на Викискладе
	Произведения в Викитеке

Ньютон Исаак (англичанла Isaac Newton, 1643 шорыкйол 4 – 31 ӱярня 1727 [Юлиан кечышот почеш 25 Теле 1642 - 20 Ӱярня 1727]) — англичан физик, математик, астроном. Классический физикын икыт негызлыше лийын. «Тыглай философийын математикыл тӱҥалтше», кушто тудо кум механик да «тӱнямбалсе шупшвий» тӧртыкым возен, кудо классический механикын негызле лийын. Дифференциальный да интегральный исчисленийым, тӱсын теорийым, да шуко моло физик да математик шонымашым пуэн.

Илыш корно

Изи годым

Исаак Ньютон жапын фермерын эрге же лийын. Вулторп ялыште шочын Г.Галилеон колмо да гражданский сар годым. Ачаже шочмо годым марте илен шыч шу. Рвезе черланыше шочын. Тудлан ачан лӱмым пуэныт. Шочмашже рошто кечылан логалын, тидым Исаак пиалын знаклан шонен. Черланыше лийын гынат, тудо 84 ий марте илен.

Ньютон шонен урлыкжын шотландысо дворян вож уло, кеч кузе гынат эртымгорно шанчызе-влак шонат пуйто тудын вожжо 1524 ийыште нужна кресаньык лийыныт. XVI курым мучашлан поян лийыныт, мландеозаеҥ разрядыш пуреныт.

1646 ийыште шорыкйолын аваже Анна Эскау адакат марлан лектын. У мари деч 63 ий илышо ватыколышо деч кум йоча лийын, тудлан Исааклан шагал жап пӧлеклен. Ончен куштышо рвезын чучу же лийын. Йочажапым Ньютон шыпкоштшо лийын. Лудаш да технический модышым ышташ йоратен: кече шагат, вӱд шагат, вакш да моло. Чыла илыш Ньютон шкенемын шкетын чучен.

Отчим 1653 ийыште Ньютоным лишке шогышо Грентемысо школыш тунемаш пуэныт, кушто тудо аптекарь Кларк пӧртышто илен. Шукерте огыл рвезе пеш кугу усталыкым ончыктен, кеч кузе гынат 1659 ийыште аваже тудым мӧҥгеш налын, да озанлык пашам пуйнеже лие, кеч кузе гынат тидым аваже сеҥен огыл. Исаак чыла деятельность деч йоратен кнагам лудмаш, да тӱрлӧ механизмым ыштымашым. Тиде жапыште Анналан тольо Ньютонын туныктышоже Стокс, да туннемашым шуяш тудлан ӱедаш тӱҥале. Тиде йодмылан чучу Уильям да аптекарьын родоже кембриджкысо университетын член ушнен. Пытартышлан шке шонымашышкышт нуно тӱшка вий дене шуэныт. 1661 ийыште Ньютон школым сай тунем пытарен, шинчымашым умбакыже шуяш кембридж университетыш каен.

Тринити колледж

1661 ийыште Пеледыш тылзыште 19 ийысо Ньютон кембриджыш тольо. Тӧртык почеш тудлан экзаменым латин йылмелан ыштеныт, вара тудын тринити колледжыш кембриджский университетын пурымыжлан каласеныт. Тиде колледж ден 30 наре ий илышын кыл куча.

Колледж, чыла университет гай йосо жапым тунам илен. Тунам (1660 ийыште) Английышто кугыжаэлым тӧрлатеныт, Карл II чӱчкыдын университетлан тулымашым кучен шоген, шуко туныктышым шалатен Тринити-колледжыште чылажге 400 еҥ илен. Ты тӱшкашке студент-шамыч, тарзе-влак да 20 кӱчызӧ нунылан колледж тӧртык почеш подаянийым пуышаш ыле пуреныт. Тунемме процесс шӱкшӱ лийын. Ньютоным студент сайзер разрядыш шынденыт, нунын туннемашлан тӱлымашым нален огытыл. Кагазпогык-влак да шарналтымаштиде жап нерген шагал коден.

Тиде жапыште койышыжо пытартышлан пеҥгыдемден шанче кумыл.

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 https://www.biography.com/people/isaac-newton-9422656
↑ Berry A. A Short History of Astronomy (брит. англ.) — London: John Murray, 1898.
↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 https://cs.isabart.org/person/148820
↑ http://www.bbc.co.uk/timelines/zwwgcdm
↑ http://westminster-abbey.org/our-history/people/sir-isaac-newton
↑ http://www.humanistictexts.org/newton.htm
↑ http://db.stevealbum.com/php/chap_auc.php?site=2&lang=1&sale=4&chapter=17&page=3
↑ http://www.nationaltrustcollections.org.uk/place/woolsthorpe-manor
↑ Ньютон Исаак // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 18 : Никко — Отолиты. — С. 164—166.
↑ Geni (мн.) — 2006.
↑ ^12,0 ^12,1 Kindred Britain

[_1f0aaafe9ba7a117-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 https://www.biography.com/people/isaac-newton-9422656

[_067baf791065ba7c-2] Berry A. A Short History of Astronomy (брит. англ.) — London: John Murray, 1898.

[_d0a9b047de1c88de-3] Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.

[_bdbe5069267339ad-4] 4,0 ^4,1 https://cs.isabart.org/person/148820

[_430422d930b0b981-5] ttp://www.bbc.co.uk/timelines/zwwgcdm

[_171de71498b0d7f7-6] ttp://westminster-abbey.org/our-history/people/sir-isaac-newton

[_170d772ea30475f7-7] ttp://www.humanistictexts.org/newton.htm

[_1a2e2a9988890ce5-8] ttp://db.stevealbum.com/php/chap_auc.php?site=2&lang=1&sale=4&chapter=17&page=3

[_7229d841a3fb47bd-9] ttp://www.nationaltrustcollections.org.uk/place/woolsthorpe-manor

[_812d4efc3568197e-10] Ньютон Исаак // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 18 : Никко — Отолиты. — С. 164—166.

[_4a9434b669c33314-11] Geni (мн.) — 2006.

[_1bad896c9f8fb17b-12] 12,0 ^12,1 Kindred Britain

[1]

[2]

[3]

[4]

[9]

[5]

[6]

[10]

[7]

[8]

[11]

[12]