ВАЗ-2101
Ваз-2101 Жигули-совет жапысе шеҥгел приводан автомашина седан кузов дене. АВТОВАЗын икымше ыштен лукмо автомобиль модель.
Ваз-201 автомашина негызеш шеҥгел приводан "Классика" автомобиль радамым ыштен лукмо кудыжо кызытсе жап мартеат АВТОВАЗын конвейерыштыже шога.
1972 ийыште тиде машинам ыштен лукмылан ВАЗ заводлан "Шортньо Меркурий" Тӱнямбал премийым пуымо. 2000 ийыште ВАЗ-2101 автомобильлан 20 курымын автомашинаже лӱмым пуымо.Ну а чылажге серийно лукташ тӱҥалме дечын вара (1970-1980) 4,85 миллион Ваз-201 седан кузов дене автомашинам лукмо.
Эртымгорно
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]1966 ий 16 августышто Моско олаште "Fiat" итальян компаний ден советский Внешторг келшымашым пеҥгдемденыт. Тудн почеш легковой автомашина проектым ямдылыме шотышто Fiat концерн Совет Ушемлан полшен шогышаш.Тидын шотышто СССРын кумдыкышто автозаводым чоҥаш палемденыт. Тиде келшаымаш почеш тыгак 2 модельым лукташ кышкарым ыштыме: "Норма" комплектаций дене седан кузов дене Ваз-2101 ден универсал кузов дене Ваз-2102, тыгк "Люкс" Ваз-2103 автомобильым. Негыз шотеш седан кузов дене автомашиналан Fiat-124 автомобильым налме. 1967 ийыште тиде модель "Идалыкын автомобильже" лӱмым налын.
1966 ий кеҥежым отечественный специалист влак итальян машина ден икымше гана палыме лийыныт. Тергымашым эртыме годым пале лийын: мемнан климат, корно условийлан тиде машина келшен огеш тол. Кузов вашке шолдырга тыгк шеҥгел диск тормоз-влак кужун пашам огыт ыште. Изи корно просвет, тыгак бамперыште шупшын наҥгяш келыштарыме элемент укелан кӧра автомашинам ялласе корнылаште кучылташ лӱдыкшӧ лийын. Тыгак советский инженер-влаклан ӱлнӧ верланыше вал дене двигатель келшен огыл. Чыла тиде ситыдымашым итальян конструктор-влаклан палдареныт.
Тыге советский инженер-влак итальян модельыш вашталтышым пурташ тӱҥалыныт.Трансимссий ден кудалме ужашым кугу вашталтыш вучен. Тыге Ваз-2101 модель Fiat дечын тормоз системе дене ( шеҥгелне уда корным чытен кертше барабан механизм), подвеске ( ончыл подвескым вияҥденыт, шеҥгелым йӧршеш у реактивный штанге дене вашталтеныт), кардан передаче ( у почмо валым шынденыт), вияҥдыме сцеплений да передаче коробкышто уэмдыме синхронизатор-влак дене ойыртемалтын. Комфорт шотыштат Ваз-2101 утларак сае лийын:тыште шеҥгел ден ончыл шинчыме вер-влакым малыме верыш савырашлан йӧн лийын. Тыгак оҥай, икмыняр у вашталтыш-влак Ваз-2103 вес "Люкс" модель гычын налме улыт. Тиде кидым сусырымо деч аралыше омсам почмо кидкучем. Тыгак Ваз-2101 шеҥгек ончаш келыштарыме воштончышым "Люкс" версий дечын налын. Кокла шот дене Fiat-124 модельыш 800 наре вашталтышым пуртеныт.
Икымше 6 Ваз-2101 автомашинам 1970 ий 19 вӱдшор кечын погымо, уло куат дене конвейер сорла тылзе гычын ышташ тӱҥалын.1970 ий мучаш марте Тольятти олаште 21 530 Ваз-2101 автомобильым луктыныт, 1971 ийыште тиде чот 172 тужем 175 автомашина марте кушкын. Ну а эн шуко тиде модельым заводышто 1973 ийыште луктыныт. Тунам 379 тӱжем 007 экземплярым луктыныт.
Автомобиль лӱмын шочмо историйже
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]1966 ийысе Нормаль
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Ваз автозаводын автомашинаже-влак Совет ушемыште икымше гна у отраслевой документым ӱмбакышт налыныт-Нормаль Он 025270-66. Тиде документ модельлан регламентым пуа: кажне у автомашина модельлан але прицеплан у индекс пуалтеш. Тудо 4 цифре гычын шога, кмше цифре автомобиль(прицеп) классым ончыкта. Вес кок цифре-модельым ончыктат. Модельын модификаций ойыртемым ончыкташ тыгак 5 цифрым пуртеныт. Кудымшо цифре- тӱрлӧ климатлан келшен толмо ойыртемым ончыкта. Мутлан Ваз-21011 индекс тыге палемдалтеш:Ваз- ыштен лукшо завод: Волжский автозавод; 21-автомбиль изи классыш пура двигатель кат 1200 гычын 1800 куб.см марте; 01-тиде класыште регистрироватлыме икымше модель; 1-негызлыме автомашинан икымше модификаций, у двигатель дене ойыртемалтеш.
"Жигули"
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Тиде лӱм шотышто тыгай ой коштеш, "Жигули" лӱмым 1968 ий сорла тылзын "За рулём" журналын эртарыме конкурсын иктешлымашыж почеш пуеныт. Но автозаводын ветеранже-влакын ойлымышт почеш "Жигули" лӱмым конструктор А.М. Черный темлен, 1967 ийыште завод директор Поляков официально пеҥгыдемден. Тунамак Fiat компаний дечын темлымаш пурен кузовын шеҥгел панельыште лӱмым сераш.
Калыкыште Ваз-2101 автомашина деке кок лӱм пижын: эн ончыч "единичка", а 1980 ийла мучашыште-"Копейка".
Модификаций-влак
[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]Тӱшкан лукмо
- Ваз-2101-эн ончыч лекше модель, двигатель 1,2 л.
- Ваз-21011- калыкыште тудым "латикытан" лӱмденыт- тӱҥ вашталтышым кузов, салон налын. Утларак кугурак вий куатан двигательым шынденыт.Тиде модельым у радиатор авыртыш дене луктыныт. Тыгак шеҥгек кудалме годым фонарь йӱлаш тӱҥалын.
- Ваз-21013-Ваз-21011 модель дечын Ваз-2101 двигатель дене ойыртемалтын (паша куат 1,2 литр).
- Ваз-21016-кузов Ваз-2101 а двигатель Ваз-21011 модель дечын ( 1,3 л).
Пурла руль дене
Шола могыр дене куалыштме эллашке Волжский автозавод кок модельым экспорт семын колтен шоген: Ваз-21012 ден Ваз-21014. Нуно вияҥдыме пурла ончыл колесан подвеска пружин дене ойыртемалтыныт.
Шагал серий дене лекше
- Ваз-21018-Ваз-311 ик секциян ротор двигатель, 70 имне вий
- Ваз-21019-Ваз-411 кок секциян ротор двигатель, 140 имне вий
- Ваз-2101 пикап- СССРыште