Толстой, Лев Николаевич

Лев Николаевич Толстой
Шочын	28 Сорла (9 Идым) 1828 ий[…]
Шочмо вер	Ясная Поляна[d], Крапивенский уезд[d], Тульская губерния[d], Российская империя[d][…]
Колен	7 (20) Кылме 1910 ий[…] (82 ий)
Колымо вер	Астапово[d], Рязанская губерния[d], Российская империя[d]
Эл	Российская империя[d]  Россий
Тыршымаш алан	серызе, Драматург, философ, романым возышо, педагог, эссеист, детский писатель, автор дневника, прозаик, публицист, эсперантист, мир верч шогышо, почеламутчо, новеллист
Ача	Николай Ильич Толстой[d]
Ава	Мария Николаевна Волконская[d]
Кышкар:Wikidata gender switch	Софья Андреевна Толстая[d]
Йоча-влак	Сергей Львович Толстой[d], Татьяна Львовна Сухотина-Толстая[d], Илья Львович Толстой[d], Лев Львович Толстой[d], Мария Львовна Толстая[d], Андрей Львович Толстой[d], Михаил Львович Толстой[d] да Александра Львовна Толстая[d]
Чап пӧлек да премий
Автограф
Сайт	tolstoy.ru(руш)
Медиафайлы на Викискладе
Произведения в Викитеке

Лев Николаевич Толстой (1828 идым 9 — 20 кылме 1910) — руш серызе.

Лекмыже

Дворянский ола гыч лектын, легендарный источник гыч палыме 1351 ий гыч. Тудын тукымжо ачажын корныж гыч, граф Петр Андреевич Толстой, палыме шке рольжо дене царевич Алексей Петрович паша дене, молан шагал Тайный канцелярий паша дене. Прауныкажын черта-шамычше Петр Андреевичын, Илья Андреевичын, пуалтыныт «Сар да мир» поро чонаным, непрактичный шоҥго граф Росстовлан.

Эргыже Илья Андреевич, Николай Ильич Толстой (1794—1837) Лев Николаевичын ачаже лийын. Южо свойствыжо дене и характеристикыж дене биографий фактше дене тудо Николенко ачаж гай коеш «йоча пагытыште» и «отрочествыште» и Николай Ростовлан «Сар и Мирыште». Но чын илышыште Николай Ильич ойыртемалтын Николай Ростов дечын сай туеммаш дене гына огыл, но и убеждений же дене тудо Николай ик годым служитлаш пуэн огыл. Заграничный походыш руш армийын Наполеон ваштареш кодшын участникше, туштак эше «калык кредалмаште» Лепциг ден и француз-шамыч ден пленыште лийше, но тужечын куржын сеныше, мирым возымо деч вара отставкышке лектын Павлоградский гусарский полкын подполковник чин дене.

Шагал жап гыч отставке деч вара чиновничьий службыш кайяш лийын, икманаш, ачажын долгажлан верчын долговой петыртышыш логалаш огыл манын, Казаньын губернаторлан, колшо следствий злоупотребленийжлан верчын. Ачажын отрицательный примерже Николай Ильичлан полшен лукташ шке илыш идеалжым — шке независимый илыш семья куан дене. Чтобы пужлыше пашажым торлаташ манын, Николай Ильич марлан налеш пеш самырык огыл княжнам Мария Николаевнам Волконский род гыч 1822 ийыште, брак пиалан лийын. Нунытын вич йочашт лийын: Николай (1823—1860), Сергей (1826—1904), Дмитрий (1827—1856), Лев, Мария (1830—1902).

Кочаже Толстойын аваж почеш, екатеринский генерал, Николай Сергеевич Волконский, суровый ригористын ала могай сходствыжо лийын — шонго князь Болконский «сар и мирыште». Аваже Лев Николаевичынала мо дене похож лийын «Война и мирыште» ончыктышо Мариялан, пеш сай кутыршо талантше лийын.

Волконский деч моло, Л. Н. Толстой шоген лишыл тукымышто южо вес аристократичесский тукым ден: князь-шамыч ден Горчаков, Трубецкий и весе-шамыч ден.

Йоча пагыт

Лев Толстой шочын 28 августышто 1828 ийыште Крапивенский уездыште Тульский губернийыште аважын наследственный именийыште Ясной Поляне. Нылымше йоча семьяштыже лийын. Аваже колен 1830 ийыште пел ий гыч ӱдырже шочмо деч вара «тукым горячке» деч, кузе тунам кутыреныт, кунам Левлан эше кок ийят лийын огыл.

Воспитатлаш тулык кодшо йочам туналын кужу родственницаже Т. А. Ергольская. 1837 ийыште семьяже Москвашке илаш каят, Плющихыште илаш кодшо, но тыге гынат кугырак эргыжлан кӱлеш ыле ямдылалташ университетыш пураш. Шуко жап деч огыл шиждымын ачаже кола, Николай Ильич, пашажым коден пытардыме состоянийыште, и кум изи йоча-шамыч угыч илаш толыныт Ясный Поляныш Егрольский ончымаш йымалне и кокажын ачаж гоч графинья А. М. Остен-Сакен йоча ончышылан шогалтыме. Тыште Лев Николаевич 1840 ий марте кодын, кунам колен графинья Остен-Сакен, йоча-шамыч Казаньыш илаш каеныт, у опекун деке — ачажын акаж деке П. И. Юшков.

Юшковын пӧртшӧ эн веселалан шолтлалтын Казаньыште; чыла семьян членышт кӱшыл шотленыл тужвал йылгыж. «поро мыйын кокам — кутыра Толстой — яндар существо эре кутырен что тудо нимат мылам тыланен кузе, чтобы мыйын лийже связемь марлан лекше удрамаш дене.

Лев Николаевичлан тоже кюлеш лийын йылгыжаш калык коклаште, но тудлан мешаеныт пӱртӱс вожылмаш и внешний привлекателность укелыкше. Тӱрльыже, кузе нунытым пален налеш шке Толстой же «умствованийже» тӱҥ йодышышто мемнан бытие — пиал, колмо, йумо, йӧратымаш, курымлан, — пыштен коденыт палым тудын характеристикыштыже ту илыш эпохыштыжо. Тудын кутырымыже «Отрочествышто» и «Юностьыште» Интерньевын и Нехлюдовын стремленийже шке совершенствованийжылан налме Толстовын шке историйже гыч тудын аксетический попыткыжым тудо жапыште. Чыла тидым, возен критик С. А. Венгеров, конден тушко, что Толстойын лектын, выражений тудын повестьше гыч «Отрощество» привычке эре моральный анализлан, пытарше яндар чувствылан и волгыдо рассудкылан.

Тунемме жап

Тудын образований дене толашен француз Сен-Тома, алмаштыше шкеж дене поро чонан Ресельмана, кудым Толстой ончыктен повестьыште «Йоча пагыт» Карла Иванович лум дене.

1843 ийыште П. И. Юшкова, налын шкежлан опекуншо рольым изи племянник-шамычын и племяницы, конден нунытым Казаньыш. Изашт почеш Николай, Дмитрий и Сергей Лев шонен пураш Император Казань Университетыш, кушто пашам ыштеныт математический факультетышто Лобачевский, а восточныйшто — Ковалевский.

3 октябрьышто 1844 ийыште Лев Толстой студент радамыш пурен восточный разряд словестности своекоштного семын — шке тунеммыжым тулшаш. Пуршаш экзаменыште тудо, в частности, ончыктен мотор результатым обьязательный пурашлан «турецко-татарский йылмыш». Ий результат дене шуктен огыл южо предмет-шамыч дене, чытен кертын огыл эртыше экзаменым и кодаш логалын угыч икымше курсым шымлаш.

Угыч икымше курсым шымлаш огыл манын, тудо юридический факультетыш кая но туштат оценке — шамыч дене южо предмет ден алмашталтын огыл. Эртыме май экзаменым 1846 ийыште кумытлан сдаватльыме и Лев Николаевич кокымшо курсыш тунемаш кая. Лев Николаевич юридический факультетыште кок ий тунемын «тудлан эре йӧсӧ лийын тунемаш вес еҥ-шамычын кутырмыштым — тудо шкеже тунемын, виян, шке пашаж дене» — воза С. А. Толстой шкенжын «Материал и биографий Л. Н. Толстой». 1904 ийыште тудо шарналта «мый икымше ийыште нимат ыштен омыл. Кокымшо ийыште мый тунемаш тӱҥалынам тушто Мейер профессор лийын… Мылам пашам пуэн — танастарымаш «Наказа» Монтескье... Мыйым тиде паша шуманден, и мый ялыш кудалынам, Монтескьем лудаш туналынам, тиде лудмаш почын мылам пундашдыме горизонтым; мый тӱҥалым лудаш Руссом и университетым кудалтышым, тудлан что тунемаш тӱҥалме шуын.

Литератыр паша тӱҥалмыже

11 март 1847 ий гыч Толстой Казаньын эмлыме верыштыже лийын, 17 мартыште дневникым вӱдаш тӱҥалеш, кушто, Бенджамен Франклинлан подражатла, шынден шкеж ончылно цельым задачым шке срвершенствований дене, ончыктен кертмыжым и шкенжын неудачыжым пашам ыштымаште, шке ок ситышыжым шонен и шонымо корныжым, шке ыштыме мотив-шамычыжым. Тиде дневникым тудо уло илыш мучкыжо возен.

Эмлалтын пытармек, шошым 1847 ийыште Толстой тунемым кода университетыште и кая Волгыдо Пасуш кодшо тудлан шелме гыч; тудын пашаже тушто «Помещикын эрже» произведенийыште возалтын. Толстой тыршен крестьян-шамыч дене торлаташ у семын отношенийжым. Тудын попыткыжо иктаж моден пытараш винан чувствыжым самырык помещикын калык ончылно тудо ийланак шотлалтеш, кунам лектеш «Антон Горемыка» Д. В. Григоровичын и туналтыш «Охотникын возымыжо» И. С. Тургеневын.

Шке дневникыштыже Толстой возен шкеланже шукырак илыш правил-шамычым и цельым, но южыштым гына ышташ лиеш ыле. Кертме коклаште — талын тунемме английский йылме дене, муро, юриспруденций. Тундеч моло, ни дневникыште, ни серышыштте ончыкталтын огыл тунемаш тӱҥалме Толстойын, но 1849 ийыште тудо икымше гана школым почын крестьяный йоча-шамычлан. Фока Демидович туныктышо лийын, крепстной, шке Лев Николаевич эре туныктымашым эртарен.

Шыже покшелне 1848 ийыште Толстой Москошто кудалеш, илаш кодын тушко кушто иленыт шуко тудын палымышт «Арбата районышто». Тудо шогалын Ивановын портыштыже Николопесковский переулокыште. Москваште тудо тӱҥалнеже ыле ямдылалташ кандидат экзаменым сдаватляш, но занятий так и туналме огыл. Тидын деч посна тудым шудыралын совсем вес илышын могыржо — светский илышше. Тидын деч моло, москваште Лев Николаевичын телым 1848—1849 ийлаште икымше гана лектын карт дене модмо увлечений лектеш.

Петербургыш телым 1849 ийыште каен, эртарен жапым кутежыште К. А. Иславин дене — шкенжын будущий ватыжын чӱчӱж ден. Шошым Толстой тӱҥалын экзаменым сдаватлаш права кандидатлан; кок экзаменым, уголовный праваи уговный судопроизводство, сайын сдаватлен, но ик экзаменым тудо сдаватлен огыл и ялышке кудалын.

Варарак толын Москвашке, кушто чучкыдын азартный модышышто жапым эртарен, кудо пеш йӧсын ончыкталтын финансовый положенийлан. Тиде жапыште Толстой муро дек шуманын.

Йӧратыме Толстойын композиторже Бах, Гендель и Шопен лийыныт.

Телым 1850—1851 ийлаште возаш тӱҥалеш «йоча пагыт». Мартыште 1851 ийыште воза «Историй тенгечысе кечын». Ныл кече гыч, кунам тудо университетым кода Ясный Поляныш толеш Кавказыште служитльыше Лев Николаевичын изаже, кудо ужын шоляшыжым армий службыш ужын Кавказыш. Лев вигак келшен огыл, пока кугу проигрыш Москваште вияҥден мучаш решенийым. Биограв-шамыч ончыктат сай влиянийым Николай изажын юный и опыт деч посна Левын илышпашаштыже. Изаже кунам ачаж ден аваже лийын огытыл лийын тудлан йолтыше и туныктышыжо.

Долгам тӱлен пытараш манын, кӱлеш ыле иземдаш расходым — и шошым 1851 ийыште Толстой вашкен Москва гыч кудалеш Кавказыш цель деч посна. Вашке тудо пураш шона армий радамыш, но тидлан документ — шамыч ситен огытыл, Москваште кодымо, вучен кудым Толстой вичь тылзе илен Пятигорскыште, простой портыште. Шукырак жапшым тудо эртарен охотышто, казак Епишин дене пырля, ик геройжо «Казаки» повестьше гыч Ерошки лӱм дене ончыкталтше.

Шыжым 1851 ийыште Толстой, Тифписеэзаменым здатлен, пурен юнкерлан 4-ше батарейыш 20-шо артиллерийский бригадыш, шогышо казачьий станцийыште Старогладовский Терека серыште, Кизлярыште. Изиш алмаштмылт дене тудо ончыкталтын «Казаки» повестьыште. Повесть ончыкта кӧргӧ илыш сӱретым куржшо Москва илыш деч самырык баринын. Казачьий станцийыште Толстой угыч тӱҥалеш возаш и июльыште 1852 ийыште редакцийыке колтен тудо жапысе эн популярный «Современник» журналышке икымше ужашым автобиографичесский трилогийым — «изи жап» возалтын инициал дене веле.

«Йоча пагыт» рукописьым налын «Современникын» редакторжо Н. А. Некрасов вигак литературный ценностьшым шижын и возен авторлан любезный серышым, подействовавший тудлан веда ободрящий семын. Серышыште Тургеневлан Некрасов отмечатлен «Тыде у талант и коеш надежный». Возымо палыдыме авторын уже сентябрь мучаште кагазыште лектын. Тидын деч вара тӱҥалше автор воза тетралогийым «ныл эпоха развития» мучаш ужашше «самырык жап» — тыгак и лектын огыл. Тудо шоналтен фабулам «помещикын эрже», «Набега», «Казаков». Возалтме «Современникыште» 18 сентябрьыште 1852 ийыште «йоча пагыт» сай успехым налын; возалме деч вара авторым вигак кориферий дек возаш тӱҥалыныт.

Сарыште лиймыже

Юнкер лиймек, Лев Николаевич кодын кок ий кавказыште кушто участвоватлен шуко горцкий стычкыште и логалын шуко опасностьышке военный кавказ илышлан. Тудо георгиевский крестлан имел правым но шке убежденний же дене тудо пуен шке пырля служитльышылан солдатлан. Крымсский сар туналмек Толстой Дунайсский армийыш каен, участвоватлен Силистрийсский осадыште и ольтеницкий сраженийыште, а ноябрьыште 1854 мучаш 1855-ийыште Севастопольыште лийын.

Шуко жап илен нылымше бастионыште, чучкыдын нападенийлан логалше командоватлен батарея дене Черный кучедалмаште, лийын бомбардировкыште Малахова Кургана штурм жапыште. Толстой чыла илыме йосым ончыде посна, тудо жапыште воза «Кожла руымаш» рассказым воза кушто кавказ ужмыжо ончыкталтеш, и икымше кумыт кокла гыч «Севастополь рассказ гыч», «Севастополь декабрьыште 1854 ийыште». Тиде рассказым тудо колта «Современикыш». Тудо виян лукмо и интерес дене чыла эл дене лудмо лийын, ончыктыше пеш сай впечатленийым ужас сюретым, Севастопыльым аралыше ен шамычлан логалше.рассказ руш император Александр 2 логалын; тудо каласен сайын аралаш офицерым.

Эше Николай 1 илыме годым Толстой предполагатлен лукташ офицер-артилерист-шамыч ден пырля «шулдо и палыме» кагазым «Военный листок»,но проектым журналын Толстойлан лукташ логалын огыл: «проект лан мыйын Государьем император Всемилостивейший чыла статьям печатляш «Инвалид» кагазыште лукташ — пеш чот нелын иронизироватлен Толстой тиде шот дене.

Севастопольым аралымылан Толстой награжден лийын орден Святой Анны нылымше степеньян возымо «за храбрость» дене медаль «За защиту Севастополья 1854—1855» и «В память войны 1853—1856 ийыште». Вара тудым наградитленыт кок медаль дене «В память 50-летия защиты Севастополья»и ший участник семын севастополь аралмылан и бронзо дене автор семын «Севастополь рассказ».

Толстой, лӱддымӧ офицер семыни йырваш йылгыжше палыме семын лийын чыла шанс сай карьерым ышташ. Тиден денат, тудын карьерыже пытен возымыжлан сатирический мурылан,алмаштыме солдат семын. Ик мурыжо ниныт кокла гыч возалтын 16 август 1855 ийыште операцийлан, кунам генерал Реад, йонылыш умылен главнокомандующийын приказшым атоковатлен Федюхинын кушытшым. Сразу штурм деч вара 27 августышто Толстой Петербургыш курьер семын каен, кушто тудо пытарен «Севастополь майыште» 1855 ийыште и возен «Севастополь августышто 1855 ийыште» печатлен лукмо икымше номерыште «современник» 1856 ийыште уже тич авторын подписьше дене. «Севастопольский рассказ шамыч» мучаш марте ушыктеныт тудын репутацийжым представитель у литератур тукым семын, и ноябрьыште 1856 ийыште писатель курымлан кода сар службым.

Европо мучко коштмыжо

Петербургышто самырык писатель уло кумыл дене вашлийыныт великосветский салонышто и литературный кружокышто. Эн чот тудо палме лийын И. С. Тургенев дене, ко дене ик жап иленыт ик квартирыште. Тургенев «современник» кружокышто тудым ончыктен, мо деч вара Толстойын лектын йолташ отношенийже тыгай палыме литератор шамыч дене, кузе Н. А. Некрасов, И. С. Гончаров, И. И. Панаев, Д. В. Григорьевич, А. В. Дружинин, В. А. Соллогуб. Тиде жапыште возалтын «Метель», «кок комбо», пытарыме «Севастополь августышто» и «самырык» эртарыме возымо будущий казак шамыч нерген.

Западный Европышто кудалштме — Германий, Франций, Англий, Швейцарий, Италий (1857 и 1860—1861 ийыште) произвели тудлан шюкшю впечатленийым. Шкенжын разочарованийжым европейский образ илышыште тудо кутыра шке рассказыште «Люцерн». Толстойын разочарованийже ужын келге контраст поян и нужна коклаште,кудым тудо кертын ужын мотор внешний петыралтме европейский культур.

Лев Николаевич воза «альберт» повестьым. Иканаште йолташ шамычше огыт чарне орыктараш тудым чудачествыден: шке письмаштыже И. С. Тургеневлан шыжым 1857 ийыште П. В. Анненков кутыра Толстойын проектшым Росий мучко кожлам шындымым, а шке Болткинлан письмаште Лев Толстой кутырен, кузе кодын пеш куанен тудлан, что ыштен огыллитераторым Тургенев советше дене. Но икымше и кокымшо промежуток коклаште писательын кудалштмыж годым пашам возен «Казаки», возен рассказым «Кум колмаш» и романым «Семейное счастье».

Пытартыш романже возалтын «Руш вестникыште» Михаил Катковын. Толстойын сотрудничествыже «Современник» журнал дене эртыше 1852 ий гыч пытен 1859 ийыште. Тиде ийыштак Толстой Литературный фондышто участийым налын. Но илыш тудым исерпыватлен огыл литератур интересым: 22 декабрьыште 1858 ийыште тудо пырт колен огыл маска охотышто. Именно тиде жапыштак тудын пышкемдалын роман Аксинья Базыкина крестьянка дене, план лектеш марлан налаш.

Вес кудалмаште тудым интересоватлен калык образований и учреждений, лийше цельым кузыкташобразовательный уровень пашаче населений. Йодыш калык образований тудо сайын тунемын Германийыште и Францийыште и теорийым и практикым-специалист шамыч ден кутырымаште. Германий палыме ен шамыч кокла гыч тудым чылашт деч шукырак заинтересовал Бертольд Ауэрбах автор семын калык бытиялан посвященный «Шварцвальдский рассказлан» и издатель семын калык календарьым. Брюсельыште лиймыж годым Толстой палыме лиеш Прудоном и Лелевель дене. Лондонышто пурен лектын Герцен дек, лийын Чарлз Дикенсонын лекцийыштыже.

Майыште 1862 ийыште Лев Николаевич депрессий ден черланыше, врач шамыч рекомендаций почеш кая башкирсский Каралык хуторыш,Самарский губернийыш, чтобы лечитлялташ у модный тудо жапыште кумысолечений метод дене. Крестьян освобождений деч вара Толстой устраиватляш тӱҥалеш Ясный Поляныште школым и чыла Крапивенский уездыште. Тудын мысль почешше чыла преподаватель лийшаш индивидуальный — туныктышо и тунемше и нунытын пырля отношенийышт. Яснопольский школышто йоча шамыч шинченыт, ко кушто шинчынеже и мыняр шинчынеже и ко кузе шинчынеже. 1862 ий гыч Толстой туналын лукташ педагогический журналым «Ясная поляна» кушто тун сотрудникшо шкеже лийын.

Ик жап гыч Толстой коден педагогический занятийжым. Удырым налме, шке йоча шочмо, план, романым возымо дене «Война и Мир», лу ий лан шукалыныт тудын педагогический мероприятийжым. Лишь 1870 ийыште тӱҥалын лукташ шкенжын «Азбукыжым» и луктын тудым 1872 ийыште а вара луктын «У азбукым» и серий ныл книга гыч «Руш книга лудашлан». Яснополянский школын опытшо кулеш лийын южо отещественный учитель шамычлан.

Война и мир

«Война и мир» лекме предшествовало пашам роман ден «Декабристы» (1860—1861), кудым автор ик гана огыл портылын, но кудым пытардыме кодын. А «Война и мир» пелышкыже лектын лийдыме успех. Отрывокшо роман гыч 1805 ийыште «руш вестникыште»1865 ийыште; 1868 ийыште лектыныт кум тудын ужашыжекудо ден шукерте гыч кодшыжо каеныт кокыт. Икымше ныл том «Война и мир» виян каен, кӱлеш лийын кокымшо изданий, кудолукмо октябрьыште 1868 ийыште. Визымше и кудымшо романын томжо лектыныт ик изданийыште печатлыме уже кугемдыме тираж дене.

Москошто

Кузе воза москвовед Александр Васькин, лев Толстой толын Москваш шудо витле гана. Аралалт кодыныт шуко зданий, ушалтын илышыже и творществыже писательын, уремыште Плющиха, Сивцев Вражек, Воздвженка, Тверская, Нижний Кисловодский переулок, Вознесенский переулок, и наконец, Долгохамовнический переулок, и весе шамыч. Тидын деч моло Водвиженка уремыште Лев николаевичын кочажын портшо лийын.

Илыш ден чеверласымыже

Кастене 28 октябрьыште (10 ноябрь) 1910 ийыште Л. Н. Толстой, шке ренийжым ыштымеке илаш мучаш ийлам соответственно шкенжын шинча ончалтышыж дене, шып кудалтен курымешлан Ясную поляну в сопровождений дене шкенжын врачше дене Д. П. Маковицкий. Тыге же Толстойын лийын огыл нимогай план ыштымашше. Шкенжын мучаш путешествийжым тудо туналын Щекино станцийыште. Тудо кечынат Горбачево станцийыште шичмеке вес поездыш, миен шуын Козелк станцийыш, ямщикым налмеке каен Оптин Пустыньыш, а тушечын вес кечын «Шамординский монастырьыш», кушто Толстой ваш лийын шкенжын акаж дене, Мария Никалаевна Толстова. Варарак Шамордино тайно толын Толстойын удыржо.

Эрдене 31 октябрьыште (13 ноябрьыште) Л. Н. Толстой и сопровождающий шамыч каеныт Шамордино гыч Козельскыш, кушто шинчыныт уже вокзалыш толшо 12 номеран поездышвес южный могырыш. Билетым шичме годым налын шуктен огытыл; Белева дек миен шумеке, билетым волово станций марте налыныт. Сопровождавший шамыч вара тоже каласеныт что нимогай цельже путешествийын лийын огыл.

Лев Толстойын черланымым пален налме вызыватлен кугу переполохым кузе кугу кругыштотыгак и член святейший Синода. Тудын тажалык состоянийже и положенийже , кычкырме лийын тайный синода заседаний кушто обер прокурорын Лукояновыншындалтын йодыш церковьын отношенийже Лев Толстой дек на случай шулыкан пытартышшылан.

Лев Николаевичым утараш толашеныт куд вращ шамыч, но нунытын полшаш йодмышлан тудо каласен: юмо чыла ышта. Кунам тудын деч йодыныт мом тудо шкеже ыштынеже каласен: «мылам чтобы иктат ынже мешае манын».

7 (20) ноябрьыште куд час да вич минутлан арня неле и орланыше болезнь деч вара Лев Николаевич колен, начальник станцийын Озолинын портыштыже.

9 ноябрьыште 1910 ийыште Ясный Поляныште погыненыт ала мыняр тужем айдеме тояш Лев Толстойым. Погынышо коклаште йолташ шамыч лийыныт, поклоник тудын творществыжын, местный крестьян шамыч и москва гыч студент шамыч, эше тыгак кугыжаныш орган гычпредставитель шамычи местный полицейсский шамыч, Ясный поляныш колтышо власть гыч, кудо лудыныт что мучаштлалмаш церемоний Толстой дене права ваштареш заявлений лектын кертеш и возможно йоген лектеш демонстрацийыш. Тидын деч моло Российыште тиде икымше публичный похороны лийын свяченник деч посна Толстойын шкенжын пожеланийже. Ужатыше шамыч шып тычмаш порядок дене шып мурен ужатеныт станций гыч усадьбе марте толстойын гробшым. Калык очередьыш шогалыныт, шып пуреныт комнатыш кушто чеверласеныт кап дене.

10 (23) ноябрьыште 1910 ийыште Л. Н. Толстойым тоеныт Ясный Поляныште ,кожлаште овраг турыште, кушто изиж годым изаж ден пырля кычалын «ужар тоям», эскерыше секретым, кудо ыштен чыла еным пиаланым. Кунам колоткам покойный дене волтеныт могилыш, чыла толшо шамыч благоговейно преклонили пулвуйым.

1913 ийыште январьыште письмам возымо графиньылан С. А. Толстой 22 декабрьыште 1912 ийыште кушто тудо подтвердила известийым печать нерген, могилыштыже тыдын пелашыжын ыштыме священникын отпеванийже.