Чумбылат

Чумбылат — иктешлыме яр (образ). Тудын лӱмжӧ кумдан шарлен да ятыр марий-влак тудлан кумалыныт. Тыгодым тӱрлӧ семын лӱмденыт: Лемдэ Курык кугыза, Курык ӱмбал керемет, Кугу еҥ. А утларакше тудо Курык кугыза лӱм дене палыме. Тудо марий-влакын онжо, шнуй талешкыже да тале сарзе-аралтышыже лийын. Тудо курыкышто илен, шке калыкшым тушман дечын пеҥгыдын арален.

Чумбылатын илыме верже Лемдэ эҥерын шола серыштыже, Кукарка деч латвич меҥге коклаште, верланен. Кок курык коклаште тудын карманжат лийын. Чумбылат манме умылымаш - тиде курыклан кумалме йӱла. Тыгеракак йоҥгалтше лӱман он-влак моло калыкынат улмаш. Мутлан, тыгай курык Юмо-влак улыт: Индийыште - Шамбала, Кокла Азийыште - Джамбул, Мордва мландыште - Чампас да молат.

Чумбылат курыкым 1830 ий шыжым, марий-влак тетла шке Чумбылат Юмыштлан ынышт кумал манын, нуным кристиан тыныш савыраш шонен, Моско митрополит Филаретын кӱштымыж почеш пудештарыме. Туге гынат Курык кугызалан калыкын ӱшанжым ӱштыл луктын кертме огыл.

Курыкысо Кугу кӱм пудештарымашын амалже XIX курымын 20-шо ийла мучаште марий-влак коклаште кӱсотышто кумалмаш моткоч кумдан шарлен. Мутлан, 1827 ийыште Чарла уезд, Морко кундемысе Варангыш ял воктене марий-влак кугу шыже кумалтышым эртареныт. Тушко 4 000 утла еҥ погынен. А ик ий гыч, 1828 ийыште, Шернур вел Купран кӱсотышко кумалаш 3 000 утла еҥ кумалаш толын. Тыштыже 134 тулолмо лийын, 99 тӱрлӧ вольык да куйыквусо дене 99 онаеҥ кумалын.

Негыз

• "26 вӱдшор - Марий талешке кече" брошюр, 2003 ий, Валентин Колумб лӱмеш рӱдер-тоштер савыктен, чумырышо - Лайд Шемйэр.