Еремеев, Никандр Сергеевич

Лека‘йн Мика‘ндыр (Еремеев Никандр Сергеевич, 1 Пеледыш 1907 — 1960) — кумдан палыме, калыкын йӧратыме марий серызе. Марий Элыште, Морко кундемысо Кораксола ялеш шочын.

Йоча годсо илышыже незер кресаньык ешыште эртен. Ава деч посна кодшо рвезылан шуко йӱштӧ-шокшым чыташ логалын. Ончыкылык серызе эн ондак шке ялысе тӱҥалтыш школышто шинчымашым пога. Утларак пален налаш тыршыше рвезе умбакыже тунемме нерген шона. Тыге Морко селасе школ-интернатыш толеш. Икмыняр жап гыч столярым ямдылыме школышко кусна. Тунемме кокла гычак тӱрлӧ пашам ышта, сылнымутым лудашат жапым ойыра, ялысе калык коклаште умылтарыме пашам эртара. Рвезын тыршымыжым, пашалан кумылан улмыжым ужын, 1925 ийыште Йошкар-Оласе советско-партийный школышко тунемаш колтат. Уш-акылжым вияҥдаш сай йӧн лектеш.

Ончыкылык серызе сылнымут паша нерген шонен, тӱрлӧ еҥ-влакын шарнен ойлымыштым ушыш пыштен колыштеш. Лач тыге 1929 ийыште самырык авторын «Насти» лӱман ойлымашыже шочеш. Н.Лекайнын олымашыжын сюжетше тулык ӱдыр Настин илышыж дене чак кылдалтын.

1931 ийыште Н.Лекайн «Калинин колхоз» очеркшым посна книга дене луктын. Тыге Сергей Чавайн, Никон Игнатьев, Майоров-Шкетан, Дмитрий Орай дене пырля марий сылнымутышто очерк жанрым пойдараш полшен. Н.Лекайн повесть жапыштат вийжым терген ончен.

1936 ийыште «Кандаш вате» лӱман повестьше савыкталтын. Автор йӧратымаш, ешым чонымо йодышым тарватен, но келгын ончыктен кертын огыл. Икманаш, «Кандаш вате» повестьше лушкыдо лийын. Ял илышым сӱретлыме дене пырля Н.Лекайн элкӧргӧ сар нергенат возаш тыршен. Тыге «Пакет» ойлымашыже шочын. Тудым серыме амалже оҥай. Автор Морко вел марий, граждан сарын тул лоҥгаштыже талын кучедалше, патырлыкым ончыктышо Василий Краснов дене вашлийын. Тудын деч радамын йодыштын, возен налын, илыш чыным ойлымаштыже кучылтын. Возымыжым Сергей Чавайнлан ончыктен. Кугу серызе самырык авторын ойлымашыжым лудын лектын да тудын негызеш романым возаш темлен. Никандр Лекайн, С.Чавайнын ойжо дене кумылаҥын, 30-шо ийла кыдалне «Кӱртньӧ вий» романым возаш пижеш. Тиде жапыште ешыж дене Йошкар-Ола воктене верланыше Кугысола ялыште ила. Серызе кыртмен пашам ышта, ужаш почеш ужашым воза. Роман 4 ий утла жапыште возалтын. Тӱҥ шотышто 1939 ийлан ямде лийын да 2 ий почела роман «Пиалан илыш» альманахеш савыкталт лектеш.

Кугу сар тӱналмеке, Н.Лекайн шочмо элжым, калыкын эрыкшым аралаш каен. Шучко тушман дене кредалме годым лӱддымылыкым ончыктен. Калыкын патырлыкшым, келшымашын кугу вийжым ончыкташ манын, романым возаш тӱҥалын. Тудо тул коклаште сералтын манаш лиеш.

Сар пытымеке, мӧҥгышкыжӧ пӧртылеш, у романым тӧрлаташ, келгемдаш пижеш. Ончыч произведений «Аня» манын лӱмдалтын, а вара «Кугу сарын тулыштыжо» лӱм дене 1948 ийыште 2 книга дене лектеш. Н.Лекайн шочмо калыкшын илышыжым кумдан сӱретлен пуаш шона. 50-ше ийлаште «Кугезе мланде» романын 2 книгажым воза.

1957 ийыште Н.Лекайнлан Марий Элын Калык серызе лӱмым пуат. Тиде годым шочмо сылнымутым вияҥдымаште чот тыршымыжым, сеҥымашыш шумыжым шотыш налыт. Сылнымут усталыкым поген шуктышо серызе кугу шонымаш дене илен: тудо «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» кум романым ик сюжет дене чак кылден чоҥаш шонен. Тыге трилогий шочшаш улмаш.

1959 ийыште Н.Лекайн элысе серызе-влакын кумшо погынымашышт лийын. Кумдан палыме руш писатель М.Шолохов да ятыр моло дене вашлийын кутырен, чонжо у куатле шонымаш дене пойдаралтын. Но вашке тудо пагар чер дене нелын черланен.

1960 ийыште уста серызым пытартыш корныш ужатеныт. Н.С.Лекайн волгыдо лӱмжӧ огеш мондалт, тудо мемнан коклаште ила. Чумыр возымыжо кум том дене савкталт лектын. Шымлыше-влак серыме усталыкшым лончылат. Ятыр поизведенийым школышто тунемыныт. «Кугезе мланде» роман руш йылме дене савыкталт лектын. Тудым В.Муравьев устан кусарен.