Марий калыкын илыме верже
XVIII курымышто[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
Марий-влак, тӱҥ шотышто, Вӱтла ден Виче кундемыште, а Юлын пурла серыштыже Шур ден Кугу Шундыр кокласе верым айленыт. XVIII курымын икымше пелыштыже марий-влак Озаҥ губернийысе Чыкма, Чарла, Шынчара, Яраҥ, Озаҥ (Алат корно), Вӱрзым уездлаште иктеш чумырген иленыт. Виче воктенат, Озаҥ уездын Калса воктенысе Арск да Зюрейский корнылаштат марий-влак лийыныт. Шагал огыл еҥ Урал воктене верланен. Уралын кечывалвелныже, Орынбор губернийын Ӱпӧ уездыштыжат кугезына-влак иленыт. Озаҥ губернийысе Пермь провинцийын Кӧҥгыр уездыштыжат марий-влакын изирак тӱшкашт илен. Тобольск губернийын Верхотурье уездыштыжат икмыняр марий кресаньык озанлык верланен.[1]
1775-ше ийыште губерний нерген реформо лийын. Тидын деч ончыч марий калык кум губернийын 10 уездыштыже илен. Эн кугу тӱшка Озаҥ уездеш верланен. Тунам кызытсе Марий мландын пеле наре кумдыкшо Озаҥ губернийыш пурен.[2]
1779–1781-ше ийласе реформо деч вара марий калык Озаҥ губернийысе Чыкма уездыште да Угарман губернийысе Шурдӱҥ уездыште курык марий-влак иленыт. Олык марий-влак Озаҥ губернийын Чарла, Озаҥ, Шовакшэҥер уездлаште, Виче губернийын Вӱрзым, Яраҥ уездлаштыже мландым айленыт. Эрвел марий-влак Ӱпӧ, Орынбор, Пермь губернийлаште лийыныт. Губерний нерген у реформо марий калыклан тӱшкан чумырген илаш нигунарат йӧным ыштен огыл.[3]
Литератур[тӧрлаташ | кодым тӧрлаташ]
- Иванов, А. Г.–Сануков, К. Н. 1998: Марий калыкын историйже.