Вуйдорык

Вуйдо́рык (Вуй вем; рушла головной мозг, лат. cerebrum, грекла ἐγκέφαλος) — тупрӱдан янлык-влакын да айдемын нерв системын рӱдӧ пӧлкаже.

айдемын вуйвемын иктеж схеме. сагиттальный пӱчкыш.

Вуйдорык вуйгорка кӧргеш олмедалтеш.

Капеш шушо айдемын вуйдорыкшын нелыт 1.5 чоло килограмм улеш, мо могырын нелыт гыч икта 2% шотла.

Вуйдорык ышталтеш ончыл вем (лат. telencephalon), вуйвем вурго (truncus encephali) ден изивем (cerebellum) гыч. Ончыл вем гын кок кугу полушарий (hemispheria cerebri) ден нуным ушышо вӱдотызан могыр (corpus calossum) гыч ышталтеш. Вуйвем вургыште ныл пӧлкам ончыкташ лиеш (кӱшычын ӱлыкӧ): кокла вем, покшел вем, кӱвар, чуяка вем. Чуяка вемын шуйнымашыже тупрӱдӧ вем улеш.

Уш-акыл ден психический функцийын рӱдерже кугу полушарийын шӱмыштӧ улеш манын, шонат. Шӱм вичкыж (икмыняр миллиметр) лончо дене ӱмбачын кугу полушарийым леведеш. Кугу полушарийын шӱмжӧ кадыртыш-влакым ышта, тиде кӱшеш тудын пайдале кумдык кугемдыме улеш.

Шӱм сур эмен гыч ышталтеш, тудо йымалне кугу полушарийыште ош эмен олмедалтеш. Сур эменыште нервный четлык-влакын (нейрон-влакын) капышт ден тудын йыжыҥан укшышт олмедалтыт, а ош эменыште - нерве ярым-влак (миелин дене леведме нейрон-влакын аксонышт). Ош эмен сур эменын структурышт коклаште (ден вуйдорык тӱжваке) нервный сигналым пурта.

Шӱм йымалне кугу полушарийын ош эменыжым келгеште вес сур эменым изи остров-влак улыт - базальный рӱдӧ-влак (базальный том-влак; nuclei basales). Нунын деран тӱрлӧ функций уло.