Абукаев-Эмгак, Вячеслав Александрович: версий-влак коклаште ойыртем

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
57 корно: 57 корно:


=== '''Прозо''' ===
=== '''Прозо''' ===
* '''Нигунам от пӧртылтӧ:''' повесть ден ойлымаш-влак.  Йошкар-Ола, 1989. 224 с.
* '''Шочмо тувыр:''' роман: 2 кнмга дене лектеш. Йошкар-Ола, 1991-1992.
* '''Шывага:''' повесть ден ойлымаш-влак. Йошкар-Ола, 1995. 368 с.
* '''Маша:''' ойлымаш // Кече петырналтме кечын. Йошкар-Ола, 1995. С. 7-25.
* '''Чергудо пӧлем:''' чын повесть // У Марий Эл. 2001.  6, 7, 11, 12, 14, 18 дек.
* '''Шӧртньӧ медаль нерген шарнымаш:''' повесть ден ойлымаш-влак. Йошкар-Ола, 2005. 200 с.
* '''Ойпого:''' почеламут, поэме, муро, ойлымаш, повесть, пьесе-влак. Йошкар- Ола, 2008. С. 119-361.


=== '''Драматургий''' ===
=== '''Драматургий''' ===

17:33, 31 ага 2016 жаплан версий

Файл:Эмгак.png
Вячеслав Александрович Абукаев- Эмгак (1959-2008).

Вячеслав Абукаев-Эмгак (Абукаев Вячеслав Александрович) (1959 ий, шорыкйолын 5-ше кечыже, Пошкырт кундем Мишан район Токтар ял - 2008 ий, ага тылзын 29 кечыже, Марий Эл Йошкар-Ола) - марий серызе, поэт, прозаик, драматург, кусарыше, журналист, театр пашаеҥ. 1991 ий гыч СССР (Россий) писатель ушем член, Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын (1991), Яныш Ялкайн лÿмеш премийын (1991), С. Г. Чавайн лӱмеш Кугыжаныш премийын (2007) лауреатше, Марий Элын Калык серызыже (2006).

Илыш корныжо

Файл:Ему 16.png
Вячеслав Абукаевлан 16 ий. 

Вячеслав Абукаев-Эмгак Пошкырт кундемысе Мишкан район Токтар ялеш 1958 ийыште 5 шорыкйолышто шочын. Шкеж нерген тудо тыге ойлен: 

"Шочынам мый Куткан курык пареҥге подвал Максым коремысе кÿр чыкыме изи пÿя пеленсе Манюк Любан пошкудо пöртеш. Мый шкемым Изуремыште шарнаш тÿҥалынам. Мый 1958 ий 26 декабрьыште тул гай йÿштö кастене шочын возынам. Тÿня У ийым вашлияш ямдылалтын, садлан икшывым серыкташ вашкен огытыл. 1959 ий 5 январьыште шочшо семын варарак сереныт. Тыге мый 5 январьыште шочшо семын илаш тÿҥалынам Школыш мый 1965 ийыште куд ияш каенам. Тунемме ийын икымше кечыштак туныктышо Анисия Апаевна мыйым да эше икмыняр йочам урок деч вара коден каласыш: " Те але ийготда дене изи улыда, ик ий гыч тунемаш пуреда, садлан эрла школыш ида тол". Но эрлашыжым ме адак тунемаш мийышна. Вес кечын мемнан дене школ директор вашлийын кутырыш. Ме "келшена" манын, кумыл волышо мӧҥгӧ ошкылна, но эрлашыжым адак школыш мийышна.

Пеш шуко ий эртымек, шочмо Токтар школыш мийымем годым, кидышкем мыйын тунемме икымше классын журналже логалын. Шкемын тунемме отметкем ончалаш шонен, журналым почымат, чылт ӧрым. Журналыште мыйын да эше кум рвезын фамилийышт возалтынат огыл. Шым ийыш шÿдымо йоча-влакым журналыш пуртен огытыл. Тугеже, мый икымше классыште тунемынат омыл.

Лудаш мый ондак тунемынам. Икымше лудмо А. Гороховын книгаже "Оҥай книга" ыле, мый тудым школ библиотекыште лудым. Поэтын кÿчык почеламутшо-влак мылам пеш келшышт, южыжым наизусть тунемым».

Рвезе школышто тунеммыж годымак «Ямде лий!» йоча газет дене кылым кучен, йöратен лудын. Газет дене икымше вашлиймашыж нерген тыге возен: «Авай мемнан Пÿнчер ялын лийын. Тушко унала кошташ пеш йöратенна. Ты ялыштак первый гана «Ямде лий!» газетым ужынам, окенам, шолыштынам, Токтарыш конденам». 5 класс гыч юнкор семын возаш тӱҥалын. 

«Кандаш классым Токтар школышто пытаренам, тичмаш образованийым Чорай школышто налынам. Тушко мый Янетов Вячеслав Александрович семын пуренам. Моланжым манаш гын, шочмем годым авам ден ачам регистрироватлалтын огытыл улмаш, садлан мыйым шочмо кагазыш авамын фамилийже дене возеныт. Но "Ямде лий" газетыште мый эре Абукаев семын печатлалтынам. Аттестат налме деч ончыч ачам дене фамилий вашталташ шонымем дене палдарышым. Тыге мый Абукаев лийым». 

Абукаев-Эмгак 1975 ийыште Марий кугыжаныш университетын историй- филологий факультетышкыже пурен. Студент жапыште палынак творчество деке шуманын. Тиде жап нерген писатель тыге шарнен: "1975 ий 19 июльышто тенгечсе выпускник Йошкар-Олаш тольым. Куртньыгорно вокзал гыч, ен-влак деч йодыштын, "Ямде лий" редакций деке миен лектым. Исинеков В.Б. лекте да пенгыдын каласыш: "Университетыш документ пуаш каена".

1970-ше ийлажын кокымшо пелештыже марий сылнымутыш пеҥгыдын тошкалын.

1978 ийыште «Ончыко» журналыште «Нигунам от пӧртылтӧ» лÿман икымше кугу ойлымашыжесавыкталтеш.

1980 ийыште, университетым пытарымеке, Абукаев "Ямде лий", "Ончыко", "Пионер йÿк" редакцийлаште пашам ыштен.

Университетым тунем лекмекыже, Вячеслав Абукаев «Ямде лий» газет, «Ончыко» да «Пионер йӱк журнал редакцийлаште тырша.

1990-1992 ийлаште Всероссийский культура фондын марий пӧлкажым вуйлатышыжын алмаштышыжлан. Марий Эл Писатель ушемын аппаратыштыже пашам ыштен. Тыгак республикысе усталык рӱдер пелен тÿҥалше автор-влакын лабораторийыштым вуйлатен.

1992 ий гыч М.  Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театрын сылнымут пӧлкам вуйлатен.

2007 ийыште С. Г. Чавайн лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше лийын.

Вячеслав Абукаевын воктенже эре Люба пелашыже лийын. 18 ий нуно ваш умылен, полшен иленыт. Нуно коктынат Пошкырт кундемысе Мишкан район гыч улыт. Но пӱрымаш нуным Йошкар-Олаште ваш ыштен.

Ӱмыржӧ вучыдымын 2008 ий 29 агаште кÿрылтын.

Сылнымут корныжо

Марий литературышто Вяч. Абукаев-Эмгакын творчествыже тÿрлын почылтеш. Тудо шуко жанрыште пашам ыштен: прозышто, поэзийыште, драматургийыште. Тудлан чыла жанржат ик семын лишыл да шерге лийын. Тудо марий композитор-влакын мемышт почеш кок шӱдӧ утла мурылан мутым возен.

Вяч. Абукаев-Эмгаклан поэзий тÿняшке икымше ошкылым туныктышыжо, йылмызе С. С. Сайфулин ышташ полшен. 

«Мый 1968 ийыште ялышке пашаш тольым. Тунам Вячеслав нылымше классыш коштын, моло-влак дечын нимо денат ойыртемалтын огыл, модаш йöратен, ик семын тунемын. Мый тудым пешыжак паленат омыл.

Ик кече урок деч вара ончем, Славик мыйым вучен шога. Вожылалын гына мылам «Изишак почеламутым возенам, ончалыда ала?» манеш. Мый тетрадьшым нальым, пел тетрадь утла возымым лудын лектым. Тудлан почеламут кузе чоҥалтме шотышто изирак урокым пуаш логале. Варажым литературный кружок вуйлатыше поэзий деке чылт кумылаҥден шуктыш. «Ямде лий!» газетыш возаш тÿҥале. Валентин Исенеков дене коктын письмам вашла возгалышт. Тудо рвезылан кузежым-можым умылтарен шоген.

Выпускной экзамен пытыш. Школым тунем лекме нерген свидетельствым налаш пагыт шуын. Журналым ончаш тÿҥална, журналыште Абукаев фамилий уло, а документыште аважын фамилийже дене Янетов Вячеслав манын возымо. Кандаш классым тунем пытарыме нерген свидетельствым Янетов фамилий дене пуаш логале. Варажым Вячеслав, шкеак Мишканыш коштын, Абукаев фамилийым нале. Умбакыже Чорай школышто тунеме. Тушечын Йошкар-Олашке кудале. Очыни, Марий Эл чонжым шупшын, тушко кайымыж дене тудлан творческий пашажым вияҥдаш йöн лекте. Илен-толын, чапланыше марий поэт, писатель лие» (С.С. Сайфуллин)

1970-ше ийлажын кокымшо пелештыже марий сылнымутыш пеҥгыдын тошкалын.1978 ийыште «Ончыко» журналыште «Нигунам от пӧртылтӧ» лÿман икымше кугу ойлымашыже савыкталтеш.

1982 ийыште Марий книга савыктыш «Кинде-шинчал» почеламут сборникшым луктеш.

Тылеч вара эшеат чӱчкыдын газетлаште, «Ончыко» журналыште почеламут, ойлымаш, повестьше-влак савыкталташ тÿҥалыт. «Шочмо тувыр» романже кок книга дене лектын. 2003 ийыште «Вӱротыза» почеламут сборник лектын.

1985 ийыште М. Шкетан лÿмеш Марий кугыжаныш драме театр «Ушкал йомын огыл» икымше комедийым шында. Марий театрын сценылаштыже тудын лу пьесыже почеш спектакль шындалтын: "Ушкал йомын огыл", "Юзо шиялтыш", "Шем оржан ош поран", "Шӧртньӧ пукш", "Изуремыште кугу суан", "Ошкече йымалне" да молат. Абукаев шуко мурын авторжо улеш, тыгак уста толмач моло калыкын шуко пьесыжым марий йылмыш кусарен.

Тудын произведенийже-влак Российыште илыше калыкын шуко турло йылмылашке кусаралтыныт.

Марий лудшо ден зрительлан тудо тыгак уста кусарыше семынат ушеш кодын. Републикысе театр-влаклан 20 утла пьесым марлаҥден. Ты шотышто А. Чеховын «Дядя Ваня», А. Островскийын «Лес», Н. Колядан «Мурлин муро», Т. Минуллинын «Четыре жениха Диляфруз», Ш. Башбековын «Железная женщина», Ф. Крецын «Без меня меня женили». Н.Д. Дьяконовын «Свадьба с риданым», В. Шекспирын «Сон в летнюю ночь» пьесе-влакым палемдаш лиеш.

В. Абукаев-Эмгак критик семынат кугу кышам коден. Тудо шуко статья ден рецензийым, сылнымутын проблемышт-влак да марий орфографий нерген возен.

Ойлымашыже да пьесыже-влак тӱрлӧ ийлаште тÿрлӧ конкурслаште сеҥышыш лектыныт да марла гына огыл, тыгак коми, мордва, удмурт, хант да манси, эстон, чуваш, татар, пошкырт. Украин да руш йылмыла дене лектыныт. Нуным лудшо-влак куанен вашлийыныт да критик-влакат кÿкшын араленыт.

Писательын произведенийже-влакым йочасадын, тӱҥалтыш да общеобразовательный школын, вуз-влакын программышкышт пуртымо. 

Вяч. Абукаев-Эмгакын сылнымутшо

Поэзий

  • Ончылнем — кумда кугорно.... Эртыме кыша... Почеламут-влак  // Кинде-шинчал. Йошкар-Ола, 1982. С. 112–139.
  • Шошо пале. Йошкар-Ола, 1990. 16 с.
  • Вӱдотыза: почеламут ден поэме-влак. Йошкар-Ола, 2003. 120 с.
  • 99 муро. Йошкар-Ола, 2003. 112 с.
  • Ойпого: почеламут, поэме, муро, ойлымаш, повесть, пьесе-влак.  Йошкар-Ола, 2008. С. 7- 196.

Прозо

  • Нигунам от пӧртылтӧ: повесть ден ойлымаш-влак.  Йошкар-Ола, 1989. 224 с.
  • Шочмо тувыр: роман: 2 кнмга дене лектеш. Йошкар-Ола, 1991-1992.
  • Шывага: повесть ден ойлымаш-влак. Йошкар-Ола, 1995. 368 с.
  • Маша: ойлымаш // Кече петырналтме кечын. Йошкар-Ола, 1995. С. 7-25.
  • Чергудо пӧлем: чын повесть // У Марий Эл. 2001.  6, 7, 11, 12, 14, 18 дек.
  • Шӧртньӧ медаль нерген шарнымаш: повесть ден ойлымаш-влак. Йошкар-Ола, 2005. 200 с.
  • Ойпого: почеламут, поэме, муро, ойлымаш, повесть, пьесе-влак. Йошкар- Ола, 2008. С. 119-361.

Драматургий

Вяч. Абукаев-Эмгак кусарыше семын

Литератур критике да публицистике сынан статьяже-влак

Вес йылмылаш кусарыме произведенийже-влак

Вяч. Абукаев-Эмгакын пьесылаже - сценыште

Илышыже да творчествыже нерген литератур

Библиографий

Статья-влак

Васинкин А.А. Кавашке кỹзаш шочыт мландыште

Учаев З.В. Поэзий - илыш муро

Негыз