Еремеев, Никандр Сергеевич: версий-влак коклаште ойыртем

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
16 корно: 16 корно:
}}
}}
'''Никандр Лекайн''' (Никандр Сергеевич Еремеев) ([[1 Пеледыш]] [[1907]], [[Кораксола (Морко кундем)|Кораксола]] ял [[Морко кундем]] — [[15 Пургыж]] [[1960]], [[Йошкар-Ола]]) — [[марий]] [[серызе]]. [[Марий Эл]]ыште, [[Морко кундем]]ысо [[Кораксола (Морко кундем)|Кораксола]] [[ял]]еш шочын. Марий АССРын Калык писательже лӱмым икымше налын. Калык писатель шуко ойлымаш ден очеркым возен. Нунын коклаште «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» романже-влак да «Шортньо падыраш» повестьше лудшо-влаклан утларак палыме улыт.
'''Никандр Лекайн''' (Никандр Сергеевич Еремеев) ([[1 Пеледыш]] [[1907]], [[Кораксола (Морко кундем)|Кораксола]] ял [[Морко кундем]] — [[15 Пургыж]] [[1960]], [[Йошкар-Ола]]) — [[марий]] [[серызе]]. [[Марий Эл]]ыште, [[Морко кундем]]ысо [[Кораксола (Морко кундем)|Кораксола]] [[ял]]еш шочын. Марий АССРын Калык писательже лӱмым икымше налын. Калык писатель шуко ойлымаш ден очеркым возен. Нунын коклаште «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» романже-влак да «Шортньо падыраш» повестьше лудшо-влаклан утларак палыме улыт.
==Илыш корно==
==Ӱмыргорно==

=== Йодсо годсо жапше ===
Йоча годсо илышыже незер кресаньык ешыште эртен. Ава деч посна кодшо рвезылан шуко йӱштӧ-шокшым чыташ логалын. Ончыкылык серызе эн ондак шке ялысе тӱҥалтыш школышто шинчымашым пога. Утларак пален налаш тыршыше рвезе умбакыже тунемме нерген шона. Тыге [[Морко]] селасе школ-интернатыш толеш. Икмыняр жап гыч столярым ямдылыме школышко кусна. Тунемме кокла гычак тӱрлӧ пашам ышта, [[сылнымут]]ым лудашат жапым ойыра, ялысе калык коклаште умылтарыме пашам эртара.
Йоча годсо илышыже незер кресаньык ешыште эртен. Ава деч посна кодшо рвезылан шуко йӱштӧ-шокшым чыташ логалын. Ончыкылык серызе эн ондак шке ялысе тӱҥалтыш школышто шинчымашым пога. Утларак пален налаш тыршыше рвезе умбакыже тунемме нерген шона. Тыге [[Морко]] селасе школ-интернатыш толеш. Икмыняр жап гыч столярым ямдылыме школышко кусна. Тунемме кокла гычак тӱрлӧ пашам ышта, [[сылнымут]]ым лудашат жапым ойыра, ялысе калык коклаште умылтарыме пашам эртара.

===Сылнымут паша===
==Сылнымут корно==
[[Файл:Земля предков Лекайн.jpg|thumb|right|«Земля предков» книган комжо]]
[[Файл:Земля предков Лекайн.jpg|thumb|right|«Земля предков» книган комжо]]
Рвезын тыршымыжым, пашалан кумылан улмыжым ужын, [[1925]] ийыште [[Йошкар-Ола]]се советско-партийный школышко тунемаш колтат. Уш-акылжым вияҥдаш сай йӧн лектеш.
Рвезын тыршымыжым, пашалан кумылан улмыжым ужын, [[1925]] ийыште [[Йошкар-Ола]]се советско-партийный школышко тунемаш колтат. Уш-акылжым вияҥдаш сай йӧн лектеш.

10:37, 18 ага 2016 жаплан версий

Никандр Лекайн
Никандр Лекайн
Файл:LekainNikandr.jpg
Шочмаш дене лӱм Еремеев Никандр Сергеевич
Шочын 1907 ий 1 Пеледыш(1907-06-01)
Шочмо вер Марий Эл Марий Эл, Морко кундем
Колен 1960 ий 15 Пургыж(1960-02-15)[1] (52 ий)
Колымо вер
Эл
Тыршымаш алан серызе, прозаик, журналист, редактор
Чап пӧлек да премий

Марий АССРын калык писательже

Никандр Лекайн (Никандр Сергеевич Еремеев) (1 Пеледыш 1907, Кораксола ял Морко кундем15 Пургыж 1960, Йошкар-Ола) — марий серызе. Марий Элыште, Морко кундемысо Кораксола ялеш шочын. Марий АССРын Калык писательже лӱмым икымше налын. Калык писатель шуко ойлымаш ден очеркым возен. Нунын коклаште «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» романже-влак да «Шортньо падыраш» повестьше лудшо-влаклан утларак палыме улыт.

Илыш корно

Йодсо годсо жапше

Йоча годсо илышыже незер кресаньык ешыште эртен. Ава деч посна кодшо рвезылан шуко йӱштӧ-шокшым чыташ логалын. Ончыкылык серызе эн ондак шке ялысе тӱҥалтыш школышто шинчымашым пога. Утларак пален налаш тыршыше рвезе умбакыже тунемме нерген шона. Тыге Морко селасе школ-интернатыш толеш. Икмыняр жап гыч столярым ямдылыме школышко кусна. Тунемме кокла гычак тӱрлӧ пашам ышта, сылнымутым лудашат жапым ойыра, ялысе калык коклаште умылтарыме пашам эртара.

Сылнымут корно

Файл:Земля предков Лекайн.jpg
«Земля предков» книган комжо

Рвезын тыршымыжым, пашалан кумылан улмыжым ужын, 1925 ийыште Йошкар-Оласе советско-партийный школышко тунемаш колтат. Уш-акылжым вияҥдаш сай йӧн лектеш. Ончыкылык серызе сылнымут паша нерген шонен, тӱрлӧ еҥ-влакын шарнен ойлымыштым ушыш пыштен колыштеш. Лач тыге 1929 ийыште самырык авторын «Насти» лӱман ойлымашыже шочеш. Н.Лекайнын олымашыжын сюжетше тулык ӱдыр Настин илышыж дене чак кылдалтын.

1931 ийыште Н.Лекайн «Калинин колхоз» очеркшым посна книга дене луктын. Тыге Сергей Чавайн, Никон Игнатьев, Майоров-Шкетан, Дмитрий Орай дене пырля марий сылнымутышто очерк жанрым пойдараш полшен. Н.Лекайн повесть жапыштат вийжым терген ончен.

Арест

Лекайн арестоватлыме 1932 ийыште Марий область ГПУ-н распоряжений почеш. ГПУ-н пунчалже почеш тудым Карелийыш кучен колтеныт. Тушто тудо заключеный семын кум ий годым Беломор-Балтий каналым чоҥымаште пашам ыштен. Тудым Калинин лӱмеш колхоз нерген очеркыштыже «кулак агент, подкулачник-влакым» моктен возымылан титакленыт. Книгаште йылморгаж-влак колхозым почшо Пашкановым амал деч посна кулак агентыш, подкулачникыш луктеныт.[2]

Пӧртылмаш

Пӧртылмекше, 1935 ийыште, верысе газетын пашаеҥже лийын, а 1937 ий шошым адакат редакций гыч куржашыже, пеле шылын илашыже логалын.[3] 1936 ийыште «Кандаш вате» лӱман повестьше савыкталтын. Автор йӧратымаш, ешым чонымо йодышым тарватен, но келгын ончыктен кертын огыл. Икманаш, «Кандаш вате» повестьше лушкыдо лийын. Ял илышым сӱретлыме дене пырля Н.Лекайн элкӧргӧ сар нергенат возаш тыршен. Тыге «Пакет» ойлымашыже шочын. Тудым серыме амалже оҥай. Автор Морко вел марий, граждан сарын тул лоҥгаштыже талын кучедалше, патырлыкым ончыктышо Василий Краснов дене вашлийын. Тудын деч радамын йодыштын, возен налын, илыш чыным ойлымаштыже кучылтын. Возымыжым Сергей Чавайнлан ончыктен. Кугу серызе самырык авторын ойлымашыжым лудын лектын да тудын негызеш романым возаш темлен. Никандр Лекайн, С.Чавайнын ойжо дене кумылаҥын, 30-шо ийла кыдалне «Кӱртньӧ вий» романым возаш пижеш. Тиде жапыште ешыж дене Йошкар-Ола воктене верланыше Кугысола ялыште ила. Серызе кыртмен пашам ышта, ужаш почеш ужашым воза. Роман 4 ий утла жапыште возалтын. Тӱҥ шотышто 1939 ийлан ямде лийын да 2 ий почела роман «Пиалан илыш» альманахеш савыкталт лектеш.

1939 ий марте Йошкар-Ола воктенысе ял озанлык артельыште тыглай колхозник лийын. Тыгодым «Кӱртньӧ вий» романым возен. Варажым, олаш пӧртылаш шуко толашен коштмеке гына, партий обком гочын ты романым савыктен кертын. 1940 ийыште тудым СССР Писатель ушемыш пуртеныт.[4]

Кугу сар тӱналмеке, Н.Лекайн шочмо элжым, калыкын эрыкшым аралаш каен. Шучко тушман дене кредалме годым ты бронебойщик лӱддымылыкым ончыктен. Ик гана веле огыл наградитлалтын. Калыкын патырлыкшым, келшымашын кугу вийжым ончыкташ манын, романым возаш тӱҥалын. Тудо тул коклаште сералтын манаш лиеш.

Сар пытымеке, мӧҥгышкыжӧ пӧртылеш, у романым тӧрлаташ, келгемдаш пижеш. Ончыч произведений «Аня» манын лӱмдалтын, а вара «Кугу сарын тулыштыжо» лӱм дене 1948 ийыште 2 книга дене лектеш. Н.Лекайн шочмо калыкшын илышыжым кумдан сӱретлен пуаш шона. 50-ше ийлаште «Кугезе мланде» романын 2 книгажым воза.

1957 ийыште Н.Лекайнлан Марий Элын Калык серызыже лӱмым пуат. Тиде годым шочмо сылнымутым вияҥдымаште чот тыршымыжым, сеҥымашыш шумыжым шотыш налыт. Сылнымут усталыкым поген шуктышо серызе кугу шонымаш дене илен: тудо «Кугезе мланде», «Кӱртньӧ вий», «Кугу сарын тулыштыжо» кум романым ик сюжет дене чак кылден чоҥаш шонен. Тыге трилогий шочшаш улмаш.

1959 ийыште Н.Лекайн элысе серызе-влакын кумшо погынымашышт лийын. Кумдан палыме руш писатель М.Шолохов да ятыр моло дене вашлийын кутырен, чонжо у куатле шонымаш дене пойдаралтын. Но вашке тудо пагар чер дене нелын черланен.

1960 ийыште уста серызым пытартыш корныш ужатеныт. Н.С.Лекайн волгыдо лӱмжӧ огеш мондалт, тудо мемнан коклаште ила. Чумыр возымыжо кум том дене савкталт лектын. Шымлыше-влак серыме усталыкшым лончылат. Ятыр поизведенийым школышто тунемыныт. «Кугезе мланде» роман руш йылме дене савыкталт лектын. Тудым В.Муравьев устан кусарен.

Никандр Лекайн суд деч поснак шинчен лекташыже пернен гынат, тудым лӱмжым общество шкеак реабилитироватлен, чапшым совет печать ден исторический наука арален коденыт.[5]

Кылвер-влак

Палемдымаш-влак

<references>

  1. 1,0 1,1 Лекайн Никандр Сергеевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. Васин, Ким 1989: ХХ Курымын трагедийже. Саман № 2: 57
  3. Васин, Ким 1989: ХХ Курымын трагедийже. Саман № 2: 57
  4. Васин, Ким 1989: ХХ Курымын трагедийже. Саман № 2: 57
  5. Васин, Ким 1989: ХХ Курымын трагедийже. Саман № 2: 58