Чавайн, Сергей Григорьевич: версий-влак коклаште ойыртем

Википедий — эрыкан энциклопедий гыч материал
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
8 корно: 8 корно:
|тыршымаш алан = [[серызе]], [[почеламутчо]], [[драматург]]
|тыршымаш алан = [[серызе]], [[почеламутчо]], [[драматург]]
|шочын =
|шочын =
|шочмо вер = Царевококшайский уезд, Себе-Усад волостьысо <br /> Изи Корамас ял
|шочмо вер = Царевококшайский уезд, Себе-Усад волостьысо <br /> [[Изи Корамас (Морко кундем)|Изи Корамас]] ял
|гражданство = [[Россий империй]], [[Совет Ушем]]
|гражданство = [[Россий империй]], [[Совет Ушем]]
|подданство =
|подданство =

18:34, 27 шыжа 2015 жаплан версий

Сергей Григорьевич Чавайн
Кыргори Серге Чавайн
Сергей Чавайн
Сергей Чавайн
Шочмаш дене лӱм Григорьев Сергей Григорьевич
Шочын 1888 ий 6 Шыжа(1888-10-06)
Шочмо вер Царевококшайский уезд, Себе-Усад волостьысо
Изи Корамас ял
Колен 1937 ий 11 Кылме(1937-11-11) (49 ий)
Колымо вер Моско
Эл
Тыршымаш алан серызе, почеламутчо

Сергей Григорьевич Чавайн, тыгак Чавайн Кыргори Серге (1888 шыжа 61937 11 Кылме), марий сылнымутлан негызым пыштыше, икымше марий почеламутым возышо, «Элнет» романын авторжо, марий калыкын ик эн йӧратыме да пагалыме писательже. Тудо шочмо йылме дене сылнымутан произведенийым эн первый возаш туҥалын, марий литературлан чапле негызым ыштен. Садлан илымыж годымак тудым марий сылнымутын пионерже да классикше манын пагален лӱмденыт.

Илышкорно

Файл:Sergei Chavain.jpg
Сергей Чавайн

Сергей Григорьевич Чавайн (чын фамилийже Григорьев) 1888 ий 6 Шыжаште (юлиан кечышот почеш 24 Идымыште) шочын. Шочмо верже - Царевококшайский уезд, Себе-Усад волостьысо Изи Корамас ял (кызыт Морко кундем).

1904 ийыште, Унчо кок классан школым тунемын пытарымеке, С. Чавайн Озаҥ оласе туныктышо-влакым ямдылыше семинарийыш пура. Тушто руш классик-влакын творчествышт дене лишкырак палыме лиеш, руш поэт-влакын возымыштым марлаш кусараш тӱҥалеш. Варажым шке гычат возаш кумылаҥеш. 1905 - "Ото" почеламутым воза. Ото - тиде икымше возымо марий почеламут. Тудым варажым шуко йылмышке кусарыме.

Семинарийым пытарымеке, 1908-1915 ийлаште Чавайн Сотнур волостьыш пурышо Пӧтъял, Руш-Шайра ялласе школлаште да Сотнур кок-классан школышто туныктен. Марий мланде деч ӧрдыжыштат туныктымо пашаште тырша, яра жапшым творчествылан ойыра. 1917 ий марте тудо 30 утла почеламутым, "Вувер" поэме-йомакым серен.

1915 - Чавайн Казахстаныш илаш кусна, Аральск кӱртньыгорно школышто туныкта. 1919 - Чавайн шочмо кундемышкыже пӧртылеш, "Йошкар кече" газетыште пашам ышта.

1920 ийлаште тудо журналист, редактор семын шуко пашам ышта. 30-шо ийлаште шуко ойлымашым, поэмым, пьесым воза. Нунын коклаште «Йыланда», «Мӱкш отар» (1928), «Акпатыр», «Элнет» произведенийже-влак кызытат кумдан чапланат. Шуко возымыжым вес йылмышке кусарыме.

1934 ийыште ССРУ сылнымутчо ушем йыжъеҥже лиеш, вес ийын «Акпатыр» пьесым сера. 1935-1937 "Элнет" романым воза, 1-ше ужашыже 1936 савыкталт лектеш.

С. Г. Чавайн йоча-влакланат ятыр возен. Нунын коклаште почеламут, ойлымаш, мыскара орлаҥге улыт. Марий книга савыктыш шуко гана посна сборник дене савыктен луктын. Одарланен кушшо пушеҥге гай мутсаска корныжо 1937 ийыште лугыч лийын. 1937 ийын 11 Кылмыште Чавайным репрессий почеш лӱен пуштыныт.

Кузе Чавайнын алмашлӱмжӧ лӱмжӧ лектын

Сергей Григорьевич теве кузе воза:

«1905 ийыште революций лие. Марий интеллигенцийын кумылжым тарватыш. Шукынжо марий улмышт дечын лӱдын, вожылын коштыныт гын, тунам марий газет, кнага, литератур нерген мутланаш тӱҥалыныт. Тиде ийынак Теле тылзыште Озаҥысе туныктышо семинарийын канцелярийыштыже ятыр ен погынен. Сылнымутан литератур нерген мут лекме годым Владимир Алексеевич Мухин каласыш: «Мемнан коклаште почеламут возышо уло. Тек возышо шке почеламутшым лудеш». Тунам зал мучко «Ото» почеламут йоҥгыш. Колыштшо-влак ик жап нимом пелештыде шинчышт, вара мокташ тӱҥальыч. Кид гыч кидышке почеламут кайыш. Тылеч вара мыйын марий почеламутчо лӱмем лекте»

Сылнымут аклымаш

Сергей Чавайн сылнымут произведенийлаштыже калык ойпогым кучылтын. Тудо шкеже теве кузе воза:

«Кастене кӱнчылам шӱдыраш але тӱрым тӱрлаш мемнан деке ӱдыр-влак толыт ыле. Кидпашам ыштат, мурат, туштым туштат, йомакым колтат. Моло ӱдыр коклаште Плагий лӱман ик ӱдыр йомак колташ путырак мастар ыле… Мый Плагийын йомакшым пеш йӧратен колыштынам, южгунам пелйӱд марте мален омыл. Тыгеракын калыкын мутшо сылне литературым йӧраташ туныктен».

Негыз

  • С. Г. Чавайн. Туныктышылан полшык. Й.-О. 1994.