Юлсер кундем

Кундем
Юлсер кундем
Волжский район
Тисте Ойып
Эл	Россий
Ужашыже	Марий Эл
Административ рӱдӧ	Юлсер-Ола
Администраций вуйлатыше	Ильина Татьяна Александровна
Эртыш да географий
Негызлыме	1939
Кумдык	913,86 км²
Шагат ӱштӧ	MSK (UTC+4)
Калыкчот
Калыкчот	23 600 чел. (2010)
Чаклык	25,9 чел./км²
Калык-влак	марий, руш
Инаныше-влак	Танле
Официал йылме-влак	руш, марий
Цифрр идентификатор-влак
Телефон код	+7 83631
Автомобиль код	12
Официал сайт
Медиафайлы на Викискладе

Юлсер кундем (рушла Волжский район) — Марий Эл Республикысе муниципал кундем. Кундемын рӱдолаже – Юлсер ола (рушла Волжск).

Географий

Ялчык Ерым тачат ожнысо семын Кугыер лӱмдат

«Мӱшыл Ер» («Морской Глаз»)

Юл эҥерын шола серыштыже, Марий Элын кечывалвел-эрвелныже верланен. Провой, Морко кундемла воктене, Суас Эл дене чек уло; тыгак, кечывалвелне Юл эҥер гоч Чуваший дене пошкудылана.

Кумдык — 913,86 км² (але 91 386 га).

Юлсер кундемышке «Марий Чодра» калыкле паркын кечывалвел-эрвел ужашыже пура. Кундемыште Элнет эҥерын вӱдкумдыкшо верланен, тыгак, Юлсер вел мотор ер-влаклан поян: Кугыер (Яльчик), Сузак Ер, Мӱшыл Ер, Елан Ер, Нужан Ер да т.м.

Эртымгорно

Файл:Святой Гурийын черкыже.jpg

Шнуй Гурийын черкыже

Кокласе курым жапыште кундемын мландыже Озаҥ ханлыкыште лийын. Руш кугыжан армийже толмо деч вара ты мланде Озаҥысе, Шавашарысе да Чарласе уездлаште (Озаҥ губерний) лийын.

26 Сорла 1939 ийыште РСФСР Кушыл Каҥашын кӱштыкшӧ почеш Сотнур кантонын 6 ялсоветым да Провой кантонын 3 сельсоветшым ушымо дене Лопатино кундем ышталтын. Кундем рӱдерлан Лопатино посёлкым палемденыт. 1940-ше ийыште кугыяллан Юлсер лӱмым да ола статусым пуымо. Кундем рӱдерын лӱмжым вашталтыме дене кундемынат лӱмжӧ вашталтын – Юлсер кундем лийын.

Калык

2009 ий 1 Шорыкйоллан Юлсер кундемыште (ола деч посна) 23 641 еҥ ила, нунын кокла гыч:

• Марий-влак — 86 %
• Руш-влак — 12,2 %
• Суас-влак — 0,7 %
• Чуваш-влак — 0,3 %
• моло калык-влак — 0,8 %

Юлсер ола — республикыште шкешотан муниципал кундем. Олаште 56 490 еҥ ила, нунын кокла гыч:

• Руш-влак — 68 %
• Суас-влак — 16 %
• Марий-влак — 12 %

Кундемыште калыкчот почеш кокымшо верыште шогышо илымвер — Приволжский ола сынан посёлко (2003 ийыште 4300 еҥ илен).

Административ шеледымаш

Юлсер кундемыште 1 ола, 7 ял шотан илем, 76 илымвер (нунын кокла гыч 1 ола сынан посёлко — Приволжский) уло. 2008 ий 18 Шорыкйоллан кундемыш тыгай муниципал образований-влак пурат:

Приволжский ола шотан илем (54,40 км²):

• о.с.к. (п.г.т) Приволжский (административ рӱдер);
• Александровка ял,
• Красная Горка (Лягушкино) ял.

Кугу Порат ял шотан илем (60,30 км²):

• Шарача села (Новые Параты) (административ рӱдер);
• Куэрласола ял,
• Пызырьгуп ял,
• Ватынъер ял,
• Вакутсола ял,
• Пызырьгуп хутор,
• Кожлалӱвал ял,
• Кытынсола ял,
• Мучашъер ял,
• Отымбал ял,
• Йыраҥъял ял,
• Черкысола ял (Старые Параты),
• Урняк ял

Корамас ял шотан илем (88,00 км²):

• Чодыраял ял (административ рӱдер);
• Пезмучаш ял,
• Усола Корамас ял,
• Нурмучаш ял,
• Изи Корамас,
• Кабаксола,
• Октябрьский хутор

Упшер ял шотан илем (104,56 км²):

• Нурсола (Полевая) ял (административ рӱдер);
• Элнеттÿр ял,
• Кичиер посёлко,
• Мӱльмарий - Ваштар Курык (Кленовая Гора) посёлко,
• Кӱчыклук (Коротково) ял,
• Шопкер ял,
• Шийсола ял,
• Яльчик посёлко

Пӧтъял ял шотан илем (268,40 км²):

• Пӧтъял ял (административ рӱдер);
• Пӱнчысола ял,
• Кугу Олыкъял ял,
• Кӱшыл Азъял ял,
• Кокласола ял,
• Эҥерӱмбал ял,
• Карай ял,
• Кожласола ял,
• Йывансола ял,
• Чапчык ял,
• Курыктӱр ял,
• Курыкӱмбал ял,
• Ӱлыл Азъял ял,
• Шӱргыял ял,
• Тошнер ял,
• Учимсола ял,
• Ӱлылсола ял,
• Ярамарий ял,
• Токози ял,
• Егытсола

Памар ял шотан илем (103,00 км²):

• Памар села (административ рӱдер);
• Пӧртанур ял,
• Чодыраял - Изи Парат ял,
• Передовик ял,
• Унур хутор,
• Кӱсола ял,
• Шеренгуп ял,
• Нуръял ял,
• Лапкасола ял,
• Курыктӱр ял,
• Луксум посёлко

Сотнур ял шотан илем (102,00 км²):

• Сотнур (административ рӱдер);
• Азъял хутор,
• Курмызак ял,
• Куршамбал ял,
• Кӱсола ял,
• Нурмучаш Шайра ял,
• Памашэҥер ял,
• Порашпиляк ял,
• Курыкйымал Шайра ял,
• Полатсола ял,
• У Тумер ял,
• Шайрамбал ял,
• Руш Шайра ял

' Эмеково ял шотан илем (133,20 км²):

• Купсола (Эмеково) (административ рӱдер);
• Усола (Алексеевское),
• Куптӱр ял,
• Кукшэҥер ял,
• Ялагин ял,
• Моркыял хутор,
• Моркыял ял,
• Чолемсола ял,
• Яльчик посёлко

Экономике

Промышленность

Юлсер кундемын тӱҥ промышленностьшылан оҥам-пырням да кагазым ыштымаш шотлалтеш. Юлсер олаште Марий ЦКК верланен.

Тыгакак, Кугыер (Ялчык) ерын серыштыже каныме базе-влак шогат.

Культур

Юлсер кундемыште «Марий Чодра» калыкле паркын ужашыже шога.

Кылвер-влак

• История сёл и деревень Волжского района Республики Марий Эл.
• Марий Эл Республик. Официал интернет-портал. Муниципальное образование «Волжский муниципальный район».