Лапта

Модмаш нерген

Лапта – кугу кумдыкышто модашлан келшыше спорт толкын. Пасум кок ужашлан шелыт. Ик тӱржым кон маныт гын, весыжым – пöрт лÿмдат. Команде дене модмо спортын видше.

Эртымгорно

Лапта модмашым Российыште тӱжем ий наре палат. Каласаш кӱлеш, ятыр кундемыште тыгайрак сынан модмаш лийын. Кажне кундемыште модмашын шке лӱмжӧ уло. Мутлан, англичан калык – крикет манеш, американ-влак – бейсбол, софтбол семын палат, кубин калык – пелота, румын – ойма манын ойлат, финн-влак – песа пало дене модыт, а теве немыч-влак тиде модмашым шлагбал лӱмдат. Норвегийысе археолог-влак викинг калыкын илыме верыштым шымленыт, да тушто лапта тоям кычал муыныт. Историйым шергалын палдарена, Совет ушемыште 1957 ийыште лапта дене икымше официальный модмаш эртен. Ик ий гыч – ССРУ кÿкшытысö чемпионат лийын. Калыклан тиде модмаш моткоч келшен, да санденак тиде ийыштак тӱжем наре команде шочын. 1959 ийыште лаптам РСФСР калыкын Спартакиаде программышкыже пуртеныт. Туге гынат 1960-1970 ийлаште лапта модмаш шке кушмашыжым да виянмашыжым чарна. Чаманен каласаш логалеш, лаптам пытартыш жапыште мондаш тӱҥалыныт ыле. Тыгодым шукерте огыл Ростов олаште лапта дене Россий кӱкшытысӧ икымше таҥасымаш эртен. А 1995 ийыште чемпионат деч вара лапта модмашын у радамым пеҥгыдемденыт. 1997 ий гыч регионгокласе мер организаций – Российысе руш лапта Федераций пашам ышташ тӱҥалын.

Модмаш радам

Модашлан изи теннис мече да метыр кутышан тоя кӱлеш. Модшо-влак кок командылан шелалтыт: кырыше, да вӱдышö. Кырыше команде гыч ик еҥ: - «кышкыше» (метальщик) пасун тӱрышкыжӧ шогалеш да тоя дене мечым пералта. Тыге модмаш тÿҥалеш. Пералтыме деч вара «кышкыше», тоям шуен, пасун вес тӱрышкыжӧ куржеш, шукта гын – мӧҥгеш куржын пӧртылеш. Пӧртылмӧ годым ваштареш шогышо командын модшо-влак мече дене тиде еҥым эҥерташ тыршат. Огыт эҥерте гын – тиде модшо кон гыч пӧртыш куржын шуеш да угыч тоя дене мечым пералта.

Кон гыч пӧртылмӧ годым тавалыше-влак модшым мече дене эҥертен кертыт гын – команде-влак вер дене вашталтыт. Таҥасымаш пӧртыш логалмылан кая. Иктаж могай команде пӧртыш пурен кертеш гын – тоям налын, мечым пералта. Модышо мӧҥгеш пӧртылеш - тудын командыже ик очком налеш. Кӧ шукырак пога – тудо сеҥышыш лектеш.